Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.43

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q85482

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes f. 1-73, 83-139 bis et 154-161: var. Briquet 6501: Milan, 1475; f. 74-82 et 127-134: var. Briquet 7984: Pavie et Milan, 1447; f. 116-140: var. Briquet 3544: Lucques, 1434; f. 143-151: var. Briquet 14935 ?), XVe s., IV + 161 ff. + 1 f. blanc (+ f. 75 bis, 127 bis, 139 bis, 147 bis, 151 bis et 154 bis; f. 83 v°, 105-115 v°, 119-124 v°, 140-141 v°, 159-160 v° blancs), 200 X 145 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-2: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Crispi Salustii in Ciceronem».

    f. 2-4 v°: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium

    titre: «M. T. Cic. Responsio ad Salustium».

    f. 4 v°-22: Cicero, Orationes in L. Catilinam (I-IV).

    titre: «M. T. Ciceronis in Catilinam».

    à la fin: «M. T. C. Orationes de coniuratione Katiline habite ad P‹opulum› et p‹atres› C‹onscriptos› expliciunt».

    ~ f. 22 v°-28: Poggivs Bracciolinvs, De praestantia Caesaris et Scipionis (Epistula ad Scipionem Mainentem).

    f. 25 (add. dans la marge inférieure): Silivs Italicvs, Punica (extrait).

    titre: «Siluyus [sic] Italicus in IIII°».

    inc.: «Multosque paternos

    Ante oculos animas...».

    expl.: «... Belligeris fecit miranda silentia campis» (VIII, 464-471).

    f. 26 v° (add. en marge): Plinivs maior, Naturalis historia (extrait).

    titre: «Pli. Li‹bro› XXI».

    inc.: «Florum quidem p‹opulus› R‹omanus› honorem Si‹pioni› [sic] tantum adhibuit...».

    expl.: «... Et iam tunc corone deorum honos erant» (XXI, 2, § 10-11 début).

    ~ f. 28-44 v°: Gvarinvs Veronensis, Epistulae.

    f. 28: Ad Leonellum (Defensio C. Iulii Caesaris).

    f. 28-44 v°: Ad Poggium.

    ~ f. 44 v°-63: Poggivs Bracciolinvs, Epistulae.

    f. 44 v°-45: Ad Guarinum Veronensem.

    f. 45-45 v°: Ad Franciscum Barbarum.

    f. 45 v°-63: Ad Guarinum Veronensem.

    ~ f. 63 v°-66 v°: Poggivs Bracciolinvs, Inuectiua I in Franciscum Philelphum.

    ~ f. 67-68 v°: Franciscvs Philelphvs, Epithalamium in nuptiis Iohanninae Alberti Martiani filiae desponsatae Francisco d. Urbani ex familia Sanctae Rosae (a. 1441).

    ~ f. 69-73 v°: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Oratio in hypocritas.

    f. 73 v°-76: Livivs, Ab Vrbe condita (extraits: Orationes).

    titre: «Ex Tito Liuio legatorum Campania Se‹nato› ‹Ro›mano Oratio l‹ibro› VII».

    inc.: «‹P›opulus nos Campanos legatos ad uos...».

    suivent les extraits: VII, 30, 1-31, 6; XXI, 13, 1-9; XXI, 40-41; 43-45, 9; II, 40, 1-10; III, 11, 12-13; V, 27, 5-9, 12-14; VI, 7, 3-6; 23, 4-24, 6; VII, 13, 3-11; VIII, 15, 7-8; IV, 44, 11-12.

    expl.: «... potius sancte quam scite iussit» (IV, 44, 12).

    f. 76-78 v°: Sallvstivs, Bellum Iugurthinum (extraits: Orationes).

    titre: «Ex Salustio in Iugurthino bello».

    inc.: «Scio ego Quirites plerosque...» (Oratio Marii, 85, 1-50).

    suivi de l'Oratio Adherbalis, 14, 1-25.

    expl.: «... et sanguinem familie nostre tabescere» (14, 25).

    f. 78 v°-83: Livivs, Ab Vrbe condita (Decas III, extraits: Orationes).

    titre: «Oratio Hirpinatum et Samnitium ad Hannibalem».

    inc.: «Hostes po‹puli› ro‹mani› Han‹nibal›...» (XXIII, 42, 2).

    suivent les extraits XXIII, 42; XXX, 30, 3-30; XXX, 31, 1-10; XXX, 42, 15-16; XXX, 44,6-11; XXX, 13, 10-14, 3; XXX, 14, 4-15, 1; XXVIII, 27, 1-29, 8; XXIV, 8, 12-13; XXIV, 22, 9-10; XXIV, 38, 4-9, 28, 2-8.

    expl.: «... eo plus auctoritatis habuit» (XXIV, 28, 8).

    f. 84-104 v°: Cicero, Orationes.

    f. 84-90: Pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «M. T. Ciceronis pro Archia Poeta Oratio».

    f. 90-94 v°: Cum populo gratias egit.

    titre: «M. T. C. ad P. R. de reditu suo ad Vrbem ad Quirites».

    f. 94 v°-104 v°: Pro T. Annio Milone.

    titre: «M. T. Cic. pro Milone oratio».

    expl. inachevé: «... semper lupas duceret tum neminem» (21, 55).

    ~ f. 116-118 v°: Poggivs Bracciolinvs, Epistula ad Leonardum Brunum de morte Hieronymi Pragensis.

    ~ f. 125-131: Nicolavs Sagvndinvs, Oratio de expugnatione Constantinopolis per Turcos ad Alphonsum regem Aragonum.

    ~ f. 131 v°-132: Gvarinvs Veronensis, Epistula in laudem epigrammatum Antonii Panormitae.

    ~ f. 132-132 v°: Poggivs Bracciolinvs, Epistula in laudem epigrammatum Antonii Panormitae.

    ~ f. 132 v°-135: Antonivs Beccadellvs Panormita, Epistula ad Poggium Bracciolinum laudatorem sui libelli.

    ~ f. 135 v°-138 v°: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Epistula ad Blasium Guasconem.

    ~ f. 138 v°-139: Ps. Lentvlvs, Epistula ad senatum Romanum de Iesu Christo.

    ~ f. 139: Ps. Pontivs Pilatvs, Epistula ad Tiberium Caesarem.

    ~ f. 139 v°: Ps Aeschines (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Senatum.

    ~ -Ps. Demas (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Athenienses.

    ~ f. 139 v°-139 bis: Ps. Demosthenes, Oratio ad Senatum.

    inc.: «‹A›pud uos...».

    f. 142-151 bis v°: Cicero, Orationes.

    f. 142-148: Pro M. Marcello.

    titre: «M. Tullii Ciceronis de laudibus C. Iulii Cesaris pro Marco Marcello oratio incipit»

    (glose) inc. f. 142 en marge: «Captat beniuolentiam a prima (?) propria laudando officium suum...».

    f. 148-151 bis v°: De imperio Cn. Pompei.

    expl. mutilé: «... ex omni aditu clausus esset Sinopem atque Ami //» réclame: «sum» (8, 21).

    ~ f. 152-153 v°: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Alexandrum.

    inc.: «Nihil habet...».

    ~ f. 154-155: Thomas Moronvs Reatinvs, Oratio ad Ianuenses legatos.

    ~ f. 155 v°-157: Franciscvs Patricivs Senensis, Oratio in matrimonium Alphonsi Calabriae ducis et Hippolytae Mariae Sfortiae (a. 1465).

    ~ f. 157 v°-158 v°: Epistula de montibus Appenninis.

    inc.: «Existimabam diue princeps si ex quorundam...».

    ~ f. 161-161 v°: Aeneas Silvivs Piccolominevs, Epistula ad Paulum de Campofregoso (a. 1463).

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, petites écritures semi-cursives, certaines d’aspect nettement lombard, ce qui est confirmé par les filigranes. La note du f. 157 sur la mort de Francesco Sforza en 1466 donne le terminus post quem du manuscrit: vers 1475 ? Au f. 22, à la suite de la souscription finale, initiales d’un copiste ou d’un possesseur Ma‹rius› Ste‹phanus› (?), ajoutées d’une autre main contemporaine: «Ma. Ste. pi (ou «pr».)».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: le cardinal Barberini (n° antico 1418).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

  • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 442.

Vie du livre

Source des données