Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1353

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q84764

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s. (f. 1-190: a. 1440; f. 191-373: a. 1436; f. 374-443: a. 1442), IV + 443 ff. (+ f. 4 a, 190 a, 190 b, 221 a, 351 a, 440 a; pas de f. 78 par erreur; f. 7-7 v°, 190 v°-190 b v° et 221-221 a v° blancs), 170 x 120 mm. Au f. 8, bordure sur trois côtés à feuilles d’acanthe. Nombreuses initiales enluminées à feuilles d’acanthe. Au f. 1 v° table du contenu avec renvois aux feuillets (XVIe s.).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1: ‹Carmen de decem praeceptis Domini›.

    inc.: «Vnum cole Deum...» (4 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, 1959, n° 19669).

    ~ -«Decem precepta philosophicha [sic]».

    inc.: «Noli habere societatem cum homine quem non nosti...» (même texte dans le ms. Reg. lat. 1870, f. 1).

    f. 1 v°-6: Accessus ad Terentii comoedias.

    interpolé d’extraits de la Vita Terentii de Franciscvs Petrarca.

    inc.: «In principio huius operis sicut in principio aliorum tria primo...».

    expl.: «... principaliter in partibus tribus diuiduntur dictum est ut in prima» (éd. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 221-223).

    f. 6-6 v°: Argumenta in Terentii comoedias.

    inc.: «Andria Eunuchus Heautontumerumenon Adelphos Echira...».

    expl.: «... Antipho sobrine captus amore sue.

    Predicta circa Terentium» (éd. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 224-225).

    f. 8-190: Terentivs, Comoediae.

    titre: «Terentii Affri ciuis Cartaginensis Liber primus incipit Andria comedia».

    f. 8: Epitaphium Terentii (Anthol. lat. 487 c).

    pas de titre.

    f. 8-39 v°: Andria.

    f. 39 v°-72 v°: Eunuchus.

    titre: «Comedia Eunuchus Incipit feliciter».

    avec seulement l’argument «Meretrix adolescentem» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro H. 18, f. 18).

    f. 73-105 v°: Heautontimorumenos.

    titre: «Comedia Heautontumerumenos incipit feliciter».

    f. 105 v°-132 v°: Adelphoe.

    titre: «Comedia Adelphoe incipit feliciter».

    f. 132 v°-158 v°: Hecyra.

    titre: «Comedia Hechyra incipit feliciter».

    avec seulement l’argument «Adolescens qui meretricis» (éd. cf. supra, Barb. lat. 29, f. 62 v°).

    f. 158 v°-190: Phormio.

    titre: «Comedia Phormio incipit Feliciter».

    avec aussi l’argument «Ex duobus fratribus» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro H. 18, f. 86).

    ~ f. 191-221: Leo Baptista Alberti, Philodoxeos.

    ~ f. 222-246 v°: ‹Bonacvrsvs de Montemagno›, De nobilitate.

    ~ f. 247-256 v°: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Oratio in hypocritas.

    ~ f. 257-272: Isocrates, Oratio de regno ad Nicoclem (transl. lat. Bernardi Iustiniani).

    ~ f. 272-285 v°: Aristoteles, Oeconomica (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 285 v°-310: Plvtarchvs, De liberis educandis (transl. lat. Guarini Veronensis).

    ~ f. 310-324: ‹Poggivs Bracciolinvs, An seni sit uxor ducenda›.

    f. 324-338 v°: Festvs, Breuiarium.

    titre: «AD VALENTINIANVM RVFI SEXTI LIBELLVS INCIPIT FELICITER» (éd. cf. supra, Barb. lat. 13, f. 1-16).

    f. 338 v°-340: Regiones seu Curiosum Vrbis Romae (extrait).

    titre: «De bibliothecis urbis Rome».

    inc.: «Bibliothecas totius Romae urbis publicas XXIIII...».

    expl.: «... Lecticariorum. Victimariorum. Silicariorum. Mense olearie I̅I̅ CCC» (éd. Valentini et Zucchetti, Codice topografico della Città di Roma, 1, Rome, 1940, p. 148-164).

    suivi des Montes omis à leur place: «De Montibus Romane urbis. Montes VII Celius... Vatichanus [sic] Ianiculensis» (op. cit., p. 150-151).

    f. 340-340 v°: Martialis, Epigrammata (extrait).

    titre: «VAL. MARTIALIS POETA CLARVS».

    inc.: «Barbara piramidum sileant [sic] miracula Memphis...».

    expl.: «... Dilecte [sic] populi que fuerant domini» (Epigrammaton liber, 1-2).

    ~ f. 341-341 v°: ‹Inscriptio quam Imp. Traiani Caesaris Augusti arcus triumphalis Anconitanus prae se fert›.

    ~ f. 342-373: ‹Boncompagnvs Bononiensis›, Historia obsidionis Anconae.

    ~ f. 373 v°-393: Xenophon, Tyrannus (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 393 v°-399: Philippvs, rex Macedonum, Epistulae ad Athenienses (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 399-401 v°: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Alexandrum.

    inc.: «Nichil habet...».

    ~ f. 401 v°-417: Demosthenes, ‹Oratio pro Dyopithe› (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 417-428 v°: ‹De oratoria arte›.

    inc.: «Primo ut ars oratoria compendio et uolumine...».

    ~ f. 429-437: Ps. Aristoteles, ‹De laudabilibus bonis› seu De uirtute (transl. lat. Cyriaci Anconitani).

    ~ f. 437 v°-440 a v°: Secvndvs philosophus, ‹Vita et Sententiae› (transl. lat. Guillelmi Medici).

    ~ f. 441-441 v°: ‹Testimonia de Ancona› parmi lesquels:

    ~ f. 441-441 v°: Ps. Cvrtivs Rvfvs, Chronica de Ancona (faux de Cyriacvs Anconitanvs).

    titre: «Quinti Curtii hystorici cronica alia de Ancone et eius portu».

    inc.: «Traianus equidem imperator per equoris uada uenit...».

    expl.: «... clausam in urbem profectus est» (éd. L. Mehus, Kyriaci Anconitani Itinerarium, Florence, 1742, p. 44).

    f. 441 v°: Lvcanvs, De bello ciuili (extrait).

    titre: «Lvcani poete cronica».

    texte: «Hinc Tyrrhena uado frangentes aequora Pisae

    Illinc Dalmaticis obnoxia fluctibus Ancon» (II, 401-402).

    — Ivvenalis, Saturae (extrait).

    titre: «Iuuenalis Satiri cronica».

    texte: «Ante domum Veneris quam Dorica sustinet Ancon» (IV, 40).

    ces vers de Lucanus et de Iuuenalis sont également insérés dans l'Itinerarium de Cyriacvs Anconitanvs, op. cit. supra, p. 43-44.

    ~ f. 441 v°-443: Venantivs de Trimonte, Versus in laudem magnificae ciuitatis Anconitane.

    ~ f. 443 v°: ‹Galterivs Bvrlaevs, De uita et moribus philosophorum› (extraits).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écriture humanistique très personnelle qui rappelle celle de Ciriaco d’Ancône. Le manuscrit a été écrit à Ancône en 1436, 1440 et 1442 en partie d’après un recueil de Ciriaco d’Ancône († 1451) par Giovanni di Pietro Paolo d’Ancône qui signe aux f. 39 v°, 72 v°, 105 v°, 132 v°, 158 v°, 272, 393: «... eiusque finis felix est Giouannes» ou «Giouannes» seul et date, f. 190: «Pater deus Fili deus Deus Alme spiritus. Per eterna nos guberna deus unus sechula Amen. Salutoris nostri nostri [sic] Iesu Christi a natiuitate anni MCC°CCXL ianuarii die XII Giouannes Petripauli», f. 373 «... Giouanni de Petripolo s‹ub›s‹crip›s‹it› M°CC°CCXXXVI...», f. 443: «... M°CC°CCXLII Giouannes»; et f. 443 v°:«M°CC°CCXL°II die VII martii a natiuitate Saluatoris nostri Iesu Christi diuina prouidentia pastore Eugenio papa IIII Manu mei Giouannis Petripauli Anconitani. Ancona».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le cardinal Sirleto (cote 40 au f. III); Giovanni Angelo duc d’Altemps (ex-libris au f. III); le cardinal P. Ottoboni (cote de Bianchini: V. 2. 36).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici..., 1905, p. 69, appendice (reproduction de la souscription du f. 443 v° placée par erreur au f. 429)
    • G. C. Zimolo, Di un nuovo codice dell'«Assedio di Ancona» di Maestro Boncompagno (Bull. Ist. stor. ital., 4, 1941, p. 207-219)
    • D. Fava, La scrittura libraria di Ciriaco di Ancona (Scritti di paleografia e diplomatica in onore di V. Federici, Florence, 1944, p. 303-304, pl. 22 = f. 443 v°)
    • A. Campana, Giannozzo Manetti, Ciriaco e l’Arco di Traiano ad Ancona (Ital. med. e uman., 2, 1959, p. 490-491, 502)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 429-430
    • Y.-F. Riou, Notes..., 1971, p. 221-225.

Vie du livre

Source des données