Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.215

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90014

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., IXe s. (vers 877), 143 ff. (f. 111 v° blanc), 200 x 162 mm. Au f. 143 v° brève table du contenu: «Antiqua decreta patrum et cronice imperatorum romanorum» (XIVe-XVe s.).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-12 v°: ‹Canones et Decreta: Excerpta ex Ps. Isidori Mercatoris, Decretalium Collectione et ex aliis›.

    ~ f. 13-16 v°: ‹Halitgarivs Cameracensis, Liber poenitentialis (II)›.

    ~ f. 17-52 v°: Hieronymvs presbyter, Epistulae (florilegium).

    parmi lesquelles, f. 37 v°-46: S. Avgvstinvs, De origine animae hominis.

    f. 52 v°-58 v°: Ps. Cicero, Synonyma.

    titre: «SINONIMA CICERONIS».

    inc. (praef.): «VETVRIO SVO CICERO SALVTEM. Collegi ea que pluribus modis...».

    (texte): «Abditum opertum absconsum obscurum...» (mots accompagnés de synonymes: «Abditum..., Adipiscitur..., Ambitio..., Apparata..., Vestitum..., Vox magna..., V. iocunda..., Vitare...).

    expl.: «... Vitare declinare cauere subterfugere» (éd. Mahne, Leyde, 1850).

    ~ f. 59: ‹Godescalcvs Orbacensis, Opuscula grammatica› (extraits).

    inc.: «Nomina greca quae sunt fortia siue principalia...» (éd. d’après ce manuscrit, C. Lambot, op. cit. infra, p. 497-498).

    ~ f. 59 v°-87 v°: Hieronymvs presbyter, Liber hebraicarum quaestionum in Genesim.

    ~ f. 88-106: «GLOSSAE VETERIS AC NOVI TESTAMENTI».

    inc.: «Prologus id est praefatio...» (cf. J. J. Contreni, op. cit. infra, 1976, p. 411-434).

    ~ f. 106 (add.): ‹Hymnus de S. Petro› (Chevalier n° 40980).

    ~ f. 106 v°-110 v°: ‹Glossae in S. Hieronymi prologos in Bibliam›.

    inc.: «Prologus est prelocutio siue prefatio...» (cf. Contreni, op. cit., p. 417).

    ~ f. 110 v°-111: ‹Ps. Hieronymvs presbyter, Commentarius in Canticum Debborae› (incomplet).

    ~ f. 112-119: ‹Martinvs Lavdvnensis (?) seu Heiricvs Avtissiodorensis (?)›, Scholica graecarum glossarum (éd. d’après ce manuscrit Laistner, op. cit. infra, p. 426-445, cf. J. J. Contreni, op. cit. infra, 1971).

    ~ f. 119-121 v°: ‹Onomastica sacra et glossae› (éd. cit. Laistner, p. 446-451).

    f. 122: Anthol. lat. 679 (ms. R de l’éd. Riese).

    titre: «VERSVS PRCN ‹PRISCIANI› G. DE XII SIGNIS».

    -Anthol. lat. 490 a.

    titre: «OFFICIA DVODECIM MENSIVM».

    ~ f. 122-126: «EXEMPLA DIVERSORVM AVCTORVM».

    florilège poétique comprenant des citations d’auteurs classiques.

    inc.: «PERSIVS. Ordo ducum membris super fulcra locatis. Aūrĕă...» (en réalité extrait de Pavlinvs de Petricordia).

    expl.: «... Insidunt pariter sulcos totumque deisce» (cf. Vergilivs, Aeneis , V, 142 - éd. d’après ce manuscrit E. Châtelain, op. cit. infra, 1883, p. 66-76).

    f. 126-127: Horativs, Opera (extraits).

    inc.: «EPL..I.L. Aeque pauperibus prudens [sic] locupletibus ęque. Lŏcŭplētĭbŭs...» (Epistulae , I, 1, 25).

    expl.: «... Ăd ūmbĭlĭcūm addūcĕrĕ» (Epodon liber, XIV, 8).

    f. 127: Anthol. lat. 488.

    titre: «NOMINA FERIARVM».

    ~ -«VERSVS DE PALMIS».

    inc.: «Rex tibi summe. Christe redemptor...» (mêmes vers dans le ms. Paris Bibl. nat. lat. 4883 A f. 27, cf. H. Walther, Initia Carminum, 1959, n° 16786).

    f. 127 v°-128 v°: Anthol. lat. 489 (cum commentario).

    titre: «VERSVS S. AGVSTINI DE ANIMA».

    (comment.) f. 128 (après le texte), texte: «Haec dicta sunt de accidentiis animae et corporis quae fiunt subtantialiter [sic] ex tempore et in tempore et pro tempore et in loco et ex loco et ad locum. Hae accidentiae substantiae corporis. Tempus -actus, uita esse et non esse hic et ubi et ubicumque et semper. Et hae accidentiae animae // f. 128 v° // esse semper et ubicumque et caret non esse et ubique. Quid sit uita corporis qualiterque finitur. Anima qualis descendit in corpore et in ipso posita quomodo emigret extra et quia inmortalis sit et non pars dei et qualia loca et quod corpus relictum sortiatur» (même comment. dans le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 4883 A, f. 27 v°).

    f. 128 v°-129: Anthol. lat. 490.

    titre: «VERSVS PLATONIS DE DEO».

    f. 129: Qvintvs Serenvs, Liber medicinalis (extraits).

    titre: «EX LIBRIS ALCHIMI AVITI [sic]».

    inc.: «Tuque potens artus reduces qui tradere uitas. Rĕdūcĕs...» (v. 3). suivi des vers 9, 150, 210, 260, 331, 400, 408, 435, 459, 474, 583, 617, 639 et 772.

    expl.: «... Cum uino ueteri sic contractos perline neruos. Pērlĭnĕ» (v. 772 - éd. F. Vollmer, Leipzig, Teubner, 1916 ; éd. des extr. d’après ce manuscrit: E. Châtelain, op. cit. infra, p. 76-77 ; R. Peiper, op. cit. infra, p. lxix).

    ~ f. 129-129 v°: Avitvs Viennensis, Poemata (extraits) copiés sans séparation à la suite des extraits précédents (éd. Châtelain, op. cit. infra, p. 77 et Peiper, op. cit. infra, p. lxix).

    ~ f. 129 v°: Ivvencvs, Euangeliorum libri IV (extraits).

    ~ —Fortvnatvs, Carmina (extraits).

    f. 130: Ivvenalis, Saturae (extrait).

    texte: «IVVĒ. Aut apud Isciacę potius sacraria lenae. Iscĭăcē» (VI, 489).

    -Ovidivs, Metamorphoses (extrait).

    texte: «Ovid. Et platanus genialis acerque (glose: «nomen arboris») coloribus impar. - Plătănŭs» (X, 95).

    -Horativs, Sermones seu Saturae (extrait).

    texte: «ORAT. Quod pulchre clunes breue quod caput ardua ceruix» (I, 2, 89).

    ~ f. 130 v°-131: ‹Hymnus «Gloria» et Symbolum apostolorum› (graece et latine, cum neumis).

    ~ f. 131 v°-142 v°: Isidorvs Hispalensis, Chronica maiora (cum interpolationibus ex Beda et continuatione ad annum 877).

    ~ f. 142 v°-143 v°: ‹Chronica de sex aetatibus›.

    inc.: «Prima aetas usque ad cataclismum...».

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: française, peut-être de la région de Tours d’après l’écriture (l'incipit du f. 112 est écrit en semi-onciale de Tours) et selon E. K. Rand, op. cit. infra et une communication du prof B. Bischoff ; J. J. Contreni, op. cit. infra, 1971, suggère la région de Fleury-Auxerre ; le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 4883 A (Xe-XIe s.) contient aux f. 1-66 les mêmes œuvres que ce manuscrit, mais dans un ordre différent.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: une église dédiée à Notre-Dame d’après l’ex-libris (incomplet ?) rubriqué d’une grosse écriture du XIIIe s. en haut du f. 1: «Hic LibeR est sancte MaR[ie]», Arevalo suggère sans raison S. Marie de Forcalquier (cf. P.L. 81, col. 825), d’autres ont suggéré Notre-Dame de Laon (Laistner), ou St-Martin de Tours (Traube), ou Fleury-sur-Loire (Bannister) ; Reine Christine de Suède (cote 1587 au f. 1).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 46 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliographie

    • E. Châtelain, Un gradus ad Parnassum de l'extrême décadence (Rev. de philol., 7, 1883, p. 65-77)
    • R. Peiper, Alcimi... Auiti Viennensis... opera... (M.G.H., Auct. antiq., 6, 2), Berlin, 1883, p. lxviii-lxix
    • Th. Mommsen, Chronica minora 2 (M.G.H., Auct. antiq. 11), Berlin, 1894, p. 401
    • G. Goetz, Corpus glossariorum latinorum, 5, Leipzig, 1894, p. xxxii, et 1, Prodromus..., 1923, p. 148, 331 n. 1
    • H. M. Bannister, Monumenti Vaticani di paleografia musicale latina, Leipzig, 1913, p. 29-30, n° 108, pl. 10 = f. 130 v°-131
    • F. Vollmer, Quinti Sereni Liber Medicinalis (Corpus medicorum latinorum, II, 3), Leipzig, 1916, p. vi-vii
    • M. L. Laistner, Notes on greek from the lectures of a ninth century monastery teacher (Bulletin of the John Rylands Library Manchester, 7, 1923, p. 423 et 426-451)
    • E. M. Sanford, The use of classical authors..., 1924, p. 208 n° 49
    • E. K. Rand, A survey of the manuscripts of Tours, Studies in the script of Tours. 1: Cambridge (Mass.), 1929, p. 181-182, n° 164 et pl. CLXXI, 1 = f. 112
    • C. Lambot, Œuvres théologiques et grammaticales de Godescalc d’Orbais, Louvain, 1945, p. xxiv, 497-498
    • M. Oberleitner, Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, 1 /2, Vienne, 1970, p. 338-339
    • J. J. Contreni, The school of Laon from 850 to 930 ; its manuscripts and masters, thèse polycopiée, Michigan State University, 1971, p. 298-306
    • J. J. Contreni, A propos de quelques manuscrits de l'école de Laon au IXe siècle: découvertes et problèmes (Le Moyen Age, 78, 1972, p. 6 n. 4)
    • C. E. Finch, Anthologia latina (Riese) 679 in Reg. lat. 1669 and Pal. lat. 1341 (Class. philol., 69, 1974, p. 211)
    • R. Badali, I codici romani di Lucano, III, 1975, p. 60
    • J. J. Contreni, The biblical glosses of Haimo of Auxerre and John Scottus Eriugena (Speculum, 51, 1976, p. 413 et sqq., 429-434).

Vie du livre

Source des données