Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1635

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q96559

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s., II + 164 ff. (foliotation ancienne; f. I, IIv°, 4v° et 163v°-164v° blancs), 255 x 165 mm. Assez nombreuses gloses marginales et interlinéaires de la main du copiste des f. 1-4 qui souligne en rouge les citations du texte; les noms des interlocuteurs sont rubriqués dans le texte.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2:// Eunucus comedia

    f. Iv° (add.): Ovidivs, Tristia (extrait).

    pas de titre.

    texte: «Cum fueris foelix multos numerabis amicos

    Tempora si fuerint nubila solus eris» (I, 9, 5-6, var. - éd. conforme à ce texte: H. Walther, Proverbia..., 1, 1963, n° 4165).

    — Catvllvs, Carmina (extrait).

    pas de titre.

    texte: «Nulli dicit mulier mea se nubere malle

    Quam mihi non si Iuppiter ipse petebat» (70, 1-2).

    suivi de: «Tempora cum causis La» (inachevé -Ovidivs, Fasti, I, 1).

    ~ f. II (add. autre main): Cisioianus ‹seu Computus manualis›.

    inc.: «Cisioianus epi sibi uendicat...» (24 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 2808).

    f. 1-1v°: Praefatio Monacensis ad Terentium.

    pas de titre.

    inc.: «TERENTIVS Afer genere Extitit ciuis Cartaginensis. Reuertente autem Scipione Africano...».

    expl.: «... Carino sodali ipsius Pamphili» (éd. Y.-F. Riou, Essai..., p. 106-112).

    f. 1v°-4: Commentum Brunsianum in Terentium: Argumenta (ms. Vat. de Riou).

    f. 1v°-2v°: Argumentum ad Eunuchum.

    titre inséré au milieu f. 2: «Argumentum ad Eunuchus?».

    inc.: «qvo tempore aut in quo loco hec fabula acta sit...».

    expl.: «... magis licebit uti personis» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 83).

    f. 2v°: Argumentum ad Heautontimorumenon.

    inc.: «acta est id est recitata est ludis Megalensibus...».

    expl.: «... maledictis emulorum respondens» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 84).

    f. 3: Argumentum ad Adelphos.

    inc.: «acta est ista fabula Adelphe quam Terentius Latine...».

    expl.: «... cetera plenius Legendo uidebuntur» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 84).

    f. 3-4: Argumentum ad Hecyram.

    inc.: «HECHIRA dicta a loco non logne [sic pour «longe») distante...».

    expl.: «... quem ex eo peperit Philomena» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra., p. 85).

    f. 4: Argumentum ad Phormionem.

    inc.: «ARGVMENTVM istius fabule istud est...».

    expl.: «... et patruo Cremete sequentia plenissime manifestabunt» (cf. Y.-F. Riou, op. cit. infra, p. 86).

    f. 4: Distichon in sex Terentii Comoedias.

    pas de titre.

    texte: «Andria uel Eunuchus hablant [sic] Adelphus Hechira

    Phormio succedens fabula sexta datur» (éd. Y.F. Riou, Notes..., 1971, p. 224; éd. G. Billanovich, op. cit. infra, p. 40).

    f. 5: Epitaphium Terentii (Anthol. lot. 487c).

    titre: cf. texte suivant.

    f. 5-163: Terentivs, Comoediae.

    f. 5-30v°: Andria.

    titres (avant l'Epitaphium): «ANDRIA» (en titre courant).

    puis: «TERENTII AFRI COMICI LIBER INCIPIT».

    après l'Epitaphium: «ARGVMENTVM FABVLE ANDRIE».

    (gloses) inc. marge infér.: «Hec prima comedia in quinque actus partitur quorum. primus est simulatio nuptiarum ad correptionem Pamphili... -... Tertius a secundo. Quartus a tertio, quintus ab omnibus» (7 lignes).

    f. 30v°-59v°: Eunuchus.

    titre et didascalie: «Terentii Affri comici Eunucus Incipit secunda comedia. acta ludis Megalensibus. .. » .

    avec aussi, f. 31, l'argument: «MEretrix adoloscentem [sic]...» (cf. supra, Vat. lat. 1634, f. 30v°).

    (gloses) inc. f. 31v° en marge: «Si quisquam etc. Sicut in precedenti prologo quatuor actauit [sic] ita hic facit prius enim commendat poetam (?) deinde improbat...».

    f. 59v°-87: Heautontimorumenos.

    titre et didascalie: «INCIPIT HEANTONTIMERVMENOS [sic]. acta ludis Megarensibus [sic]...».

    (gloses) inc. en marge: «Eadem expositio est in hoc titulo que (?) in superiori secundum (?) nomina edilium consulum mutantur ut patet. Heantontumerumenon interpretatur se ipsum excrucians...».

    f. 87v°-112v°: Adelphoe.

    titre et didascalie: «Terentii Affri comici comedia Adelphe incipit. acta ludis funebribus...».

    (glose) inc. en marge: «Quarta comedia dicitur Adelphe cui etiam premittitur titulus qui talis est. Incipit Adelphe. Vocatur autem ista comedia uocabulo greco Adelphe...».

    f. 113-135v°: Hecyra.

    titre et didascalie: «Terrentii Affri comici Incipit Hechira. acta ludis romanis...».

    (glose) inc. f. 112v° marge infér.: «Quinta comedia que dicitur Hechira cuius titulus est talis. Incipit hechira et interpretatur socrus Et immo huius nominis est quia cum in comediis tractentur negotia...».

    f. 135v°-163: Phormio.

    titre et didascalie: «INCIPIT PHORMIO COMEDIA. acta ludis romanis...».

    (glose) inc. en marge: «Acta ludis etc. ultima dicitur phormio cuius titulus talis est. Incipit phormio. Iste Phormio fuit leno...».

    (texte) à la fin: «TERRENTII COMICI COMEDIA VLTIMA EXPLICIT, DEO GRATIAS».

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écriture humanistique ronde assez grosse sauf les f. 1-4 d'une petite écriture assez ronde soignée, de la main du glossateur.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Faustino Buttorini de Vérone (XVe s.), dont les ex-libris se trouvent en haut du f. 1 et au bas du f. 163: «L‹iber› est Faustini Buturini Veronen‹sis›»; le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1566, car il est décrit dans une liste complémentaire établie vers 1564-1566 par les Ranaldi.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 245-247 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliographie

    • G. Ballaira, Praefatio «Monacensis» ad Terentium quae integra in Cod. Vat. lat. 11455 asservatur (Bollett. del Comit. per la prep. d. ediz. naz. d. class. gr. e lat. N. S., 16, 1968, p. 23, n. 36), brève mention
    • Y.-F. Riou, Notes..., 1971, p. 224, brève mention
    • Y.-F. Riou, Essai sur la tradition manuscrite du «Commentum Brunsianum» des Comédies de Térence (Rev. hist. textes, 3, 1973, p. 99), brève description
    • G. Billanovich, Terenzio, Ildemaro, Petrarca (Ital. med. e uman., 17, 1974, p. 36), brève mention
    • C. Villa, La «Lectura Terentii», 1: Da Ildemaro a Francesco Petrarca (Studi sul Petrarca, 17), Padoue, 1984, p. 431-432.

Vie du livre

Source des données