Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90880
Manifeste IIIF
Numérisation :
Parch., XIIIe s. (fin), I + 75 ff., 231 x 165 mm. Au f. I, table du contenu d’après laquelle les trois dernières œuvres du manuscrit manquent: «hic continentur («Catonis Disticha», add. du XVIe s.), libri Maximiani, libri Claudiani, liber Stachii [sic] Achelleydos. Item tractatus super apocalipsim. It. bucolica Vergilii» (XVe s.). Abondantes gloses marginales et interlinéaires à rapprocher de celles du ms. Vat. lat. 1663.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 1-6-v°: Ps. Cato, Disticha (cum glossis).
titre (add.): «Incipit ethica Catonis uel distichium. Incipit prologus Catonis».
(glose) inc. marge droite: «quamplurimos per compositionem huius dictionis (?) quamplurimos notat multitudinem errantium et sumitur hoc (?) quam...».
marge gauche: «Si deus. hic incipit primus liber Catonis bene primus quia secundus sequitur, sunt enim IIIIor de moribus tractat‹us› mores autem (?) boni sunt uirtutes...»
à la fin du texte: «Explicit LIBER CATONIS».
suivi d’une longue glose divisée en 3 paragraphes:
inc.: «Vt testantur nobis hystorie ueteres duo tantum (?) fuerunt philosophi quorum uterque uocatus fuit Cato auunculus scilicet et nepos...».
~ f. 7-12 v°: ‹Godescalcvs Orbacensis›, Ecloga Theoduli (cum glossis).
f. 13-24 v°: Avianvs, Fabulae (ms. Rs de Guaglianone).
le prologue manque.
inc.: «Rvstica deflenti...».
(gloses) inc. marge supér.: «Rustica. Introducit in hoc primo apologo rusticam et natum et lupum litera satis patet per se...».
inc. marge gauche: «per hunc apologum habemus quod nemo debet credere dictis mulieris...».
à la fin du texte: «Explicit LIBER AuiaNI».
f. 25-36 v°: Maximianvs, Elegiae (ms. Vr. de Schetter) .
(titre) f. 25 marge supér. (add. du XVIe s.): «Maximus qui uulgo Cornelius Gallus. Sed recte in libri calce est Explicit Maximianus».
(glose) inc.: «emulorum est detrahere ill‹is› quibus emulantur...».
marge droite (autre main) inc.: «Emulor inuideo sequor emulor ortor...». emulor
(texte) expl. f. 36: «.. Hac me defunctum uiuere parte puto».
f. 36 v°: Accessus in Auiani Fabulas.
de la main de l’annotateur.
titre (add., raturé): «Materia Auiani»; en marge (raturé): «Rustica».
inc.: «Materia huius actoris sunt quedam fabule ab Esopo tracte siue translate primum (?) actor iste Esopum imitatur...».
expl.: «... ut arboribus fluuiis et huiusmodi ad instructionem humane uite compositus» (14 lignes).
— Accessus in Maximiani elegias.
de la même main que le texte précédent.
titre raturé: «Materia Maximiani».
inc.: «Titulus quandoque sumitur a persona introducta ut in Terentio. Incipit eunuchus a quodam eunucho...».
expl.: «... Respondemus ab introducente pocius Ideo quia dignius est actiuum quam passiuum modo litteram prosequemur Emula, etc.» (11 lignes -mêmes accessus dans le ms. Vat. lat. 1663, f. 36 v° et 37).
— Maximianvs, Elegiae (Appendix. Carmen I).
inc.: «Premia tot forme numeret quis uoce sonora...».
expl.: «... Vincuntur meritis flaua metallis tuis» suivi de: «Explicit Maximianus» (raturé) (8 v. - éd. crit. avec commentaire, W. Schetter, op. cit. infra, 1970, p. 168-174).
f. 37-55 v°: Clavdianvs, Carmina (ms. R7 de Hall).
f. 37-48: De raptu Proserpinae (I-II, cum glossis Gaufridi Vitriacensis).
titres (add., de la main de Voss ?): «Claudii Claudiani Praefatio in raptum Proserpinȩ» et après la praef.: «De raptu Proserpinȩ Liber primus».
(gloses), inc. marge gauche: «adcessus ad litteram talis est. Ego in hac materia ingenium meum propono acuere ut ad maiora possem accedere sicut ille qui primus...» (éd. A. K. Clarke et P. M. Giles, The Commentary of Geoffrey of Vitry on Claudian «De raptu Proserpinae», Leyde-Cologne, 1973, p. 24, l. 26-28).
(gloses liv. II) inc. f. 42 marge supér.: «Otia sopitis. hic incipit secundus liber Claud‹iani› sicut et precedenti prologum premittit in quo dicit Orpheum optimum citharedum...» (éd. Clarke et Giles, op. cit., p. 51).
(texte) f. 45 v°: «... Apparet subitus celo timor astra uiarum //» (II, 188).
1 feuillet manque.
f. 46: «// Verberat et planctus profert ad nubia inanes...» (II, 249).
f. 48: Panegyricus de sexto consulatu Honorii Augusti (praefatio).
titre (add. en marge, de la main de Voss ?): «Praefatio tercii libri».
(gloses), inc. marge de gauche: «Omnia hic incipit tercius liber cui sicut et aliis duobus prologum facit et premittit in quo ostendit quod que de die desiderantur...» (éd. Clarke et Giles, op. cit., p. 82).
f. 48 v°-55 v°: De raptu Proserpinae (III).
à la fin du texte: «Explicit LIBER ClaudiaNI».
(gloses) expl. marge de droite: (texte: «reductis») «id est retroductis pro timore qui solebant latrare» (éd. Clarke et Giles, op. cit., p. 113).
à la suite du texte, accessus, de la main du glosateur:
inc. f. 55 v°: «Claudius Claudianus florens in tempore Florentini rogatus ab eodem quod gesta sua uersibus insigniret...»
expl. (ligne 9): «... facta forcia Florentini describenda accederet. Notandum est quod prologus iste non est de corpore libri eo (au-dessus corr. «ab») quod distat in qualitate libri» (éd. d’après le ms. Leyde, Bibl. der Rijksuniv., BPL 105 A, Clark et Giles, op. cit., p. 124, quelques var. ; même texte, sans la dernière phrase, dans le ms. Vat. lat. 1663, f. 77 v°).
suivi sans séparation de quelques gloses sur le début du De raptu Proserpinae.
inc.: «Qui primus secuit profundum, etc. ‹praef. v. 1› qui se pri‹mus› ad rostrum respicit, pro‹fundum› na‹ue› que ante non (?) eum non erat...».
expl.: «... ru‹dibus› re‹mis› ‹v. 2›... poeta ingenium compellatur naui ma‹teria› equori (?)» (l. 9-11 -mêmes gloses dans le ms. Vat. lat. 1663, f. 77 v°, elles manquent dans l’éd. Clarke et Giles, op. cit.). au bas du f. (note de la main de Voss): «Pres Jura (?) sic habet: Finis Cl. Claudiani de raptu Proserpinę eius quod inuenitur nam ultimum uolumen apud nos non extat» (cf. éd. J. B. Hall, op. cit. infra, p. 184, cette souscription se trouve aussi dans les mss. Oxford, Bodl. Libr. Rawl. G. 116, Paris, Bibl. nat., lat. 8297 (a. 1513), f. 29 et dans l’éd. Celsanus, Vicence, 1482).
f. 56-74 v°: Stativs, Achilleis.
(gloses) inc. marge droite: «Magnanimum Eaci. Magnanimus est ille qui aggredienda non euitat (ut timidus qui non agredienda) uel fugienda agreditur quod facit temerarius...».
expl. f. 74 v° marge droite: «... mea scilicet Thetis scilicet quomodo me mersit in fluuio infernali» (éd. des gloses P. M. Clogan, The Medieval Achilleid of Statius..., Leyde, 1968, p. 23-133, en bas de page).
à la fin du texte: «Explicit LIBER Stacii Achileidos» (répété en dessous d’une autre main).
f. 74 v°: ‹Accessus 2 in Achilleidem Statii .›
1) inc.: «Actor iste Stacius de Tolosa ciuitate extitit oriundus et transtulit se in Galliam et ibi docuit rectoricam...».
expl.: «... proponit cum dicit Magna eaci Inuocat ubi dicit tu modo si ueteres ‹I, v. 8› narrat ubi dicit Soluerat, etc. ‹I, v. 20›».
2) (autre main ?) inc.: «In principio huius libri considerandum est que sit materia operis que sit actoris intentio in hoc opere que sit Libri utilitas...».
expl. incomplet: «... Narrare est materiam suam explanare. Hiis dictis ad litteram accedendum est. Magnanimum Eacidem, etc.» (éd. des 2 «accessus» en un seul texte: P. M. Clogan, op. cit. supra, p. 21-22, l. 49).
~ —‹Nota de peccato .›
inc.: «Aliud est peccatum uoluntatis aliud peccatum operis. Item multiplicato inferiori...» (5 lignes).
f. 75 col. 1: Accessus in Disticha Ps. Catonis.
titre: «hic incipit Materia Catonis».
inc.: «in huius actoris principio inquiramus quod in cuiuslibet uel quorumlibet actorum principiis inquirendum esse censemus...».
expl.: «... in adoptionis filios ut dictum est et hoc est nunc te fili».
— col. 2: Accessus in Achilleidem Statii.
titre: «Incipit materia Stacii Ach‹illeidem›».
inc.: «in principio huius actoris IIIIor sunt inquirenda. Intentio scribentis materia utilitas titulus, de hiis propositis ordinem uideamus...».
expl.: «... et hoc est quod hic tangit quamquam acta contra re inquit o diua quamquam acta uiri, etc. ‹I, v. 3›».
(add.): «Ordine (?) artificiali utitur quia euitetur (?) ordine naturali incepisset a quarto ab illis uersibus:
«Fertur in Hectorea si talia credimus Ora...»
expl.: «... Sollicitas tenuisse deas, etc.» (Stativs, Achilleis, II, 50-52).
~ f. 75 v° (add.): ‹De uirtutibus et uitiis›.
inc. col. 1: «Virtutes sunt hec Prudentia intellectus...».
col. 2: «Vicia sunt hec. Superbia Inanis gloria...».
Origine: peut-être flamande, écriture régulière et anguleuse pour le texte ; notes de copiste, f. 12 v°: «Hic liber est scriptus Qui scripsit sit benedictus» et f. 36: «Finito libro reddatur cena magistro». D’après W. Schetter, op. cit. infra, le ms. Vat. lat. 1663, qui a les mêmes textes, accompagnés de gloses identiques, est une copie de ce manuscrit.
Possesseurs: un habitant de Harlem d’après une note grattée, à peine lisible aux rayons ultra-violets, au bas du f. 75: «Expliciunt libri ‹...› M̅ nd o̅fr (?) de Harlem» (XIIIe-XIVe s.) ; l’abbaye Saint-Adelbert d’Egmond (Hollande), dont l’abbé Gérard de Poelgheest fit relier le manuscrit en 1465 d’après cette note du f. I v°: «Abbas Gherardus Poelgheest uenerandus in Egmont istum cum multis libris reparauit honeste Anno domini M°CCCC°LXV°»; d’après W. Lampen, op. cit. infra, il correspond au n° 81 du catalogue des manuscrits d’Egmond ainsi décrit: «Item Donatum utrumque Catonem Auianum in uno uolumine»; Gérard-Jean Voss (1577-1649), f. I: «Ger. Joann. Vossius»; Reine Christine de Suède (cote 1733 au f. I).
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF