Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1127

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90612

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., IXe s., sauf additions du Xe s. aux f. 1-3, 159 v°-161 et des XIe et XIIe s. aux f. 161-161 v°, I + 165 ff., 2 col., 3 col. au f. 2 v°, 375 x 315 mm. Initiales ornées d’entrelacs et palmettes, quelquefois d’animaux stylisés, de couleurs mauves et jaunes. Les f. 1-2 ont été placés, volontairement semble-t-il, entre les f. 10 et 11. Quelques notes marginales du XVIe s. (celle du f. 46 cite Luther). Au f. I table du contenu de la main d’Alexandre Petau.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-2 (add.): ‹Annales Engolismenses (a. 815-999)›.

    f. 2 v° (add.): Notitia prouinciarum.

    titre: «INCIPIVNT NOMINA XI REGIONVM continencium intra se prouincias CXIII Italia Gallia... Aegiptus Britania. Nomina prouinciarum uel ciuitatum quarundam premissarum regionum».

    inc.: «in Italia sunt prouinciae XII. Campania in qua est Capua...».

    expl.: «... Flauia Maxima Valenciana» (éd. Mommsen, op. cit. infra, p. 535-542).

    f. 2 v°-3 (add.): Notitia Galliarum.

    titre: «INCIPIVNT NOMINA CIVITATVM prouinciarum Galliae».

    inc.: «Prouincia Viennensis prima habet ciuitates XIIII. Metropolis ciuitas Viennensium...» (prov. XI, suivi des prov. XV, XVI, XII-XIII ; f. 3: prov. XIV, XVII, V-VIII, I-IV, IX-X).

    expl.: «... Ciuitas Vallenuum id est Octodorus» (éd. cit. Mommsen, p. 584-612, qui n’a pas remarqué le f. 2 déplacé et qualifie à tort ce manuscrit de «mutilus in principio»).

    ~ f. 3 v°-4: ‹Arbor consanguinitatis›.

    ~ f. 4 v°: De senioribus conciliis.

    ~ f. 4 v°-8: Ivstinianvs, imperator, ‹Constitutio «Semper studium...»›.

    ~ f. 8-9: Evtychivs Hierosolymitanvs patriarcha, Epistula ad Vigilium papam (éd. P.L. 69, 64-66).

    ~ f. 9-9 v°: Vigilivs, papa, Epistula ad Eustochium Hierosolymitanum (cf. éd. P.L. 69, 66).

    ~ f. 9 v°-10 v°: «Pontifices Sanctae Romanae Ecclesiae» (usque ad Paschalem I).

    ~ f. 10 v°: ‹Annales Engolismenses (praefatio)›.

    ~ f. 11-11 v°: ‹Symbolum Athanasianum «Quicumque...»›.

    ~ f. 11 v°-12 v°: ‹Interrogatio de fide catholica› (Clavis Patrum n° 1755).

    ~ f. 12 v°-14: ‹Pelagivs, haereticus, Libellus fidei›.

    ~ f. 14-15: ‹Gennadivs Massiliensis› De ecclesiasticis dogmatibus (extraits: 10-20, 77-79).

    ~ f. 15-16: Statuta ecclesiae antiqua (praefatio).

    ~ f. 16-20: Gregorivs Tvronensis, ‹Historia Francorum› (extraits: I, 43-44 ; VI, 5 et 40).

    ~ f. 20-20 v°: Ps. Hieronymvs presbyter, Rescriptum ad Damasum.

    ~ f. 20 v°: Praefatio conciliorum.

    inc.: «Concilium sacrum uenerandi culmine iuris...» (10 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 3091).

    ~ f. 20 v°-31: ‹Liber Pontificalis› (abrégé félicien).

    f. 31-31 v°: Notitia Galliarum.

    titre: «IN PROVINCIS [sic] GALLICANIS QVE CIVITATES SINT METROPOLITANE».

    inc.: «Prouincia Lugdonensium. I. Ciuitas Lugdonensium...».

    expl.: «... Ciuitas Cemelensium. Ciuitas Vinsiciensium» (cf. supra, f. 2 v°-3).

    ~ f. 31 v°: De urbibus gallicis (seu De nominibus Gallicis).

    titre: «DE VERBIS GALLICIS».

    inc.: «Lugdum. [sic] desideratum montem arae muraci [sic]...».

    expl. incomplet: «... Nam rho nimium dan iudicem hoc et gallice hoc et hebrei dicit» (4, mêmes variantes que dans le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 1451 ; éd. Mommsen, op. cit. infra, p. 613 ; éd. crit. Itinera et alia geographica (Corpus Christianorum, Series latina CLXXV) Turnhout, 1965, p. 409).

    f. 31 v°-32: Notitia prouinciarum.

    titre (avant le texte précédent): «IN PROVINCIIS NV‹MERO› XVI CIVITATES CXV». (après le texte précédent): «OMNIVM NOMINA PROVINCIARVM ROMANARVM».

    inc.: «in Italia prouincias Num‹ero› XV. Campania in qua est Capua...».

    expl.: «... Pontus Egyptus Britania N‹umero› X» (cf. supra, f. 2 v°).

    ~ f. 32-152 v°: ‹Collectio canonum S. Mauri Fossatensis›.

    ~ f. 152 v°: ‹Iohannes II papa, Epistula ad Caesarium Arelatensem› (extrait: «Capitula de diuersis canonum») (éd. P.L. 66 col. 29 C).

    ~ f. 152 v°-154: ‹Hormisdas, papa seu Caesarivs Arelatensis, Epistula ad omnes Galliarum episcopos› (éd. P.L. 63, col. 527-529).

    ~ f. 154-158 v°: ‹Canones diuersorum conciliorum ; Edictum Gunthramni regis...›.

    ~ f. 159-159 v°: ‹Statuta ecclesiae antiqua› (praef. et cap. 1-10, 12-17).

    ~ f. 159 v°-160 v° (add. de plusieurs mains du Xe s.): ‹Canones conciliorum et decretalia diuersorum pontificum›.

    ~ f. 161 (add. Xe s.): ‹Favstinvs et Marcellinvs, Libellus precum› (extraits).

    ~ f. 161-161 v° (add. de plusieurs mains du XIe s. ?): ‹Concilia Pictauiense et Carrofense ; Benedictio synodi›.

    ~ f. 161 v° (add. des XIe et XIIe s.): Nomina episcoporum ‹Engolismensium› (usque ad 1159).

    ~ f. 162-164 v°: Passio Septem dormientium (BHL. 2313).

    ~ f. 165 (add.): Regula formatarum ‹Attici›.

    — ‹Epistula formata (secundum regulam Attici)›.

    ~ f. 165 v° (add.): ‹Canon ?›.

    inc.: «Placuit ut credimus a deo...» (29 lignes).

    ~ — (add.): ‹Hymnus› de natiuitate Dei (cum graeco textu et neumis, Chevalier n° 4648).

    ~ —Ant‹iphona› ad regem suscipiendum (cum neumis).

    inc.: «Dominus dedit ymperium regi suo...».

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: française, belles écritures régulières arrondies, avec a semi-onciaux, qui rappellent celles de la région de Tours ; f. 2 v°-3 petite écriture un peu anguleuse. Le manuscrit est une copie du ms. La Haye, Museum Meermanno-Westreenianum, 10.B.4 (VIIIe s.), actuellement mutilé au début, qui contient les mêmes textes que ceux copiés aux f. 20-154 v°, et il est apparenté au ms. Paris, Bibl. Nat., lat. 1451 (VIIIe-IXe) qui contient les mêmes textes que les f. 3 v°-152 v° ; les f. 173-182 v° du ms. Paris, Bibl. nat., lat. 2400 (XIe s.) seraient une copie partielle de ce manuscrit.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: l’abbaye Saint-Cybar d’Angoulême, au moins depuis le début du XIe s., d’après les additions concernant Angoulême ; Jean du Tillet, greffier du Parlement de Paris († 1646), d’après Sirmond qui cite ce manuscrit sous l’appellation de «Codex Tilianus Engolismensis». Alexandre Petau, ex-libris autographe daté de 1647 au bas des f. I et 1: «Alexander Pauli filius Petauius senator Parisiensis anno 1647» (correspond au n° 58 de son catalogue manuscrit: Leyde, Voss. lat. Q. 76, f. 30 v°, 40, 41 v°, 43, 50, etc.); Reine Christine de Suède (correspond au n° 249 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 145 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliographie

    • L. Duchesne, Le Liber Pontificalis, 1, Paris, 1886, p. L-LI (description partielle)
    • Th. Mommsen, Chronica minora 1 (M.G.H., Auct. antiq., 9), Berlin, 1892, p. 573, n° 97
    • G. de Puybaudet, Une liste episcopale d' Angoulême (Mél . arch. hist. Éc. fr. de Rome, 17, 1897, p. 279-284)
    • W. Levison, Handschriften des Museum Meermanno-Westreenianum im Haag (Neues Archiv, 38, 1913, p. 513 n. 3), donne une bibliographie
    • E. M. Bannister, Monumenti Vaticani di paleografia musicale, Leipzig, 1913, p. 43 n° 148 et 111 n° 298, pl. 63 b = f. 165 v°
    • E. K. Rand, Studies in the Script of Tours. 1: A survey of the manuscripts of Tours, Cambridge (Mass.), 1929, p. 205 (ms. étudié et rejeté)
    • M. Andrieu, Ordines Romani, I: Les manuscrits, Louvain, 1931, p. 322-323 (description partielle)
    • K. A. de Meyier, Paul en Alexandre Petau..., Leyde, 1947, p. 196 n. 88
    • Ch. Munier, Les «Statuta ecclesiae antiqua», édition, études critiques, Paris, 1960, p. 49-50
    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 19 n° 249.

Vie du livre

Source des données