Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q96421
Manifeste IIIF
Numérisation :
Papier (filigranes peu visibles: mont et lettre R inscrite dans un cercle, qui manquent dans Briquet; f. 98: var. Briquet 6648, Pise-Lucques, 1466-1469), XVe s. (a. 1470 et 1472), 129 ff. (f. 114v° et 127-129v° blancs), 2 col., 232 x 170 mm. Gloses marginales contemporaines, peut-être de la main d’un des copistes, surtout aux f. 44-64v° et 73-73v°.
Manuscrit composite, au moins deux parties principales: 1) f. 1-98, table du contenu au f. 98v°; 2) f. 99-129.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2://auctio uenditio est
1 - ~ f. 1-34: Petrvs Candidvs Decembrivs, Opera.
~ f. 1-19: Grammaticon (ad Guarnerium Castiloneum).
~ f. 19-34: Historia peregrina (libri III).
~ f. 3443: Benevenvtvs Imolensis, Liber augustalis.
f. 43v°: Vegetivs, Epitoma rei militaris (extrait).
titre en marge: «Ex Vege‹ti›o li‹br›o .2.c.7.».
inc.: «‹T›ribunus maior qui per Epistolam sacram imperatoris iudicio destinatur...».
expl.: «... Reliqui munifices appellatur quia propter munera facere militiam coguntur» (II, 7, sans la première phrase).
f. 44-64v°: Florvs, Epitoma de Tito Liuio.
pas de divisions en livres.
titre: «L. Annei Florii».
f. 52, après quelques lignes en blanc: «domita subactaque Ytalia...» (I, 18, 1).
f. 61 col. 2, 1. 12-13: «...in bonis regis hec fuerunt. Adita igitur hereditate» (I, 35, 3).
un long passage est omis.
note en marge: «hic deficit summa (? ou «sententia») et curat... (?) sed hic sequitur materia (?) 7i ca‹pitul›i 4i li‹br›i de bello Vetidii contra Partos».
en note marge inférieure, suite du texte: «prouinciam p. ro. non quidem bello... sacro sancta romona [sic] arma uiolasset.» (I, 35, 3-fin).
suivi de cette note: «§ Sequitur liber 3us continet bella et seditiones 22. Et incipit bellum Iugurtinum hec ad orientem, finit liber ad bellum ciuile sub Lepido C. 22» (cette partie manquante se trouve infra, f. 69-84v°).
(texte) l. 13-14: «abolesset. Nondum tamen ad pacis stabilitatem profecerat... (II, 19, 1).
expl.: «... et titulo consecrarentur. FINIS» (fin du texte).
f. 45v° (add. marge infér.): Livivs, Ab Vrbe condita (Decas I, extrait).
titre: «Verba Regis in Mettium Fuffecium proditorem. Ex Liuio p‹rim›o decadis p‹rim›e».
inc.: «Tum Tullius Meti Fuffeti inquit. Si ipse discere posses fidem...».
expl. inachevé: «... ita iam corpus passim destra» (I, 28, 9).
~ f. 50v° (add. marge infér.): ‹Plvtarchvs, Vita Pyrrhi (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini - extrait: Fabricivs et Aemilivs, Epistula ad Pyrrhum)›.
~ f. 65-68v°: Aristoteles, Oeconomica (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).
f. 69-84v° (add. de la main de l'annotateur du f. 61): Florvs, Epitoma de Tito Liuio (extrait).
complément du texte copié supra f. 44-64 v°.
titre en marge: «Bellum Iugurtinum».
inc.: «hec ad orientem sed non ad meridionam [sic] plagam...» (I, 36, 1 = III, 1).
f. 73-73v°, en marge du «Bellum Gallicum» (I, 45), plusieurs citations tirées du De bello Gallico de Caesar.
(liv. II) f. 75 (sans séparation ni initiale peinte): «Seditionum omnium...».
expl.: «... in Pompeio totum partium nomen» (II, 19, 1 - suite du texte supra, f. 61, l. 13-14).
f. 85-89v°: Cicero, Timaeus.
titre: «M.T. Ciceronis de celo et mundo et eorum eternitate Liber Incipit».
f. 90-90v°: Ps. Cicero, Epistula ad Octauianum.
titre (ou adresse) f. 90 marge supér.: «M.C. Octauio».
à la fin, en lettres grecques: «Επηστωλα τβλληη [sic] M.C. ωκταβιανω σαλβτεμ [sic]».
~ f. 91-97v°: Antonivs Allivs, De immortalitate animi.
~ f. 97v°-98: «Epistula communitatis Vulterrarum ad pontificem in commendationem» ‹Antonii Allii› (graecis litteris).
~ f. 98: Strabo (?), ‹De agro Volaterrano›.
inc.: «Volateranus ager mari abluitur hoc autem modo edificatum...».
expl.: «... at Populonis. hec de Strabone» (14 lignes).
2 - f. 99-114: De uiris illustribus Vrbis Romae.
pas de titre.
expl.: «... odoribus cremandum curauit» (77).
~ f. 1 15-121 v°: Basilivs Magnvs, Epistula de utilitate studii in libros gentilium (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).
~ f. 121v°-122: ‹Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Oratio ad imperatorem›.
~ f. 122-123: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Oratio ad Martinum V papam.
~ f. 123-125: ‹Lvcianvs, De praestantia ducum seu Scipio (transl. lat. Iohannis Aurispae)›.
~ f. 125-126: ‹Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs?), Oratio ad Alexandrum›.
inc.: «nihil habet...».
~ f. 126-126v°: ‹Iohannes Boccacivs, De duobus amantibus Girardo et Sigismunda [= Decameron, IV, 1] (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini, texte inachevé)›.
Origine: italienne, écritures humanistiques cursives.
1 -les f. 1-64v° ont été copiés, au moins en partie à Volterra en 1470, par Iacobus Lambardus de Pise et Iacobus de Morrona de Pise (qui sont peut-être un seul et même personnage), plusieurs souscriptions, datées ou non, f. 34: «DEO GRATIAS, FINITO DIE XVIIIa MENSIS IVNII PER ME IACOBVM LAMBARDVM DE PISIS. M° IVLIANO DE VVLTERRIS» et en rouge: «fr. Iacobus de Morrona de Pisis», f. 43: «Scripti (?) per fratrem Iacopo [sic] da Mo‹rr›ona. In Volt‹erris› fini la u‹i›gilia dei Corpo di Christo. 1470», f. 64v°: «DIE XVIa AVGVSTI ANNO D. MCCCC° LXX. IACOBVS DE MORRONA», autre souscription datée en lettres grecques, f. 90v°: «αννω δωμηνη (= anno domini) 1470 δηε (= die) XXV»;
2 - les f. 99-114 ont été copiés en 1472 par Ugolino Vitelli de Città di Castello (?) qui souscrit f. 114: «Ego Vgholinus de Vitellis Castellanus ob innumerabilia Reuerendi Magistri Iuliani Volaterani in me benemerita istud opusculum sibi scripsi sub annis domini nostri Yhesu Christi a natiuitate eiusdem M°CCCC°LXXII Mense Ianuarii tempore Sixti diuina prouidentia pape quarti. finis»; les f. 115-126v° sont d'une autre main.
Possesseurs: 1-2 - Giuliano Maffei de Volterra (1437-1510), év. de Bertinoro en 1477, archev. de Raguse en 1505, bibliothécaire pontifical de 1504 à 1505, pour lequel le manuscrit fut écrit (cf. supra, Origine), ex-libris au f. 68v°: «M.I. MAPHEI DE VVLTERRIS»; Angelo Colocci († 1549), év. de Nocera: le volume est décrit très en détail dans l'inventaire de sa bibliothèque établi en 1558 et dans une liste complémentaire rédigée par les Ranaldi.
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF