Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1795

Codicological aspects

  • Papier (pas de filigrane visible), XVe s., I + 88 ff. + 5 ff. blancs (+ f. 16 bis, 37 bis, + 4 ff. non numérotés après le f. 23, 5 ff. non numérotés après le f. 30, 7 ff. non numérotés après le f. 83, 1 f. non numéroté après le f. 87, tous blancs; f. 76 v° blanc), f. 84-85 v°: 2 col., 147 x 105 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-3: Evtropivs-Pavlvs Diaconvs, Historia Romana (extrait).

    titre: «Primi in Italia reges».

    inc. (prologus Pauli Diaconi): «PRimus qui Italia ut quibusdam placet...».

    (texte) f. 3: «Romanum igitur imperium...».

    expl. inachevé: «... memoria recordari a Romulo exordium habuit» (I début; cf. supra, Arch. S. Pietro E. 31).

    f. 3 v°: Avsonivs, Monosticha de XII Caesaribus (III-IV).

    pas de titre.

    inc. [III]: «I‹uli›us ut perhibent diuus trideide regnat...» (13 v.).

    [IV]: «Exegit penas de Cesare curia mollis...» (12 v. - éd. R. Peiper, 1886, p. 184-186).

    f. 4-16 v°: Festvs, Breuiarium.

    titre: «Ruffi Sexti uiri consularis rerum gestarum populi Romani Valentiniano Augusto liber» (éd. cf. supra, Barb. lat. 13, f. 1-16).

    ~ f. 16 v°-23 v°: ‹Ps. Messala Corvinvs, De Augusti Caesaris progenie› (incomplet).

    f. 24-30 v°: Tacitvs, Germania (ms. o des éditions).

    titre: «Cornelii Taciti uiri consularis de situ ac moribus Germanie libellus incipit».

    expl. inachevé: «... et muneribus ornantur et ipsa plerumque» (13, 3).

    f. 31-76: Hyginvs, Astronomica (I-III).

    titre: «Clarissimi uiri Higini de astris signisque celorum opus egregium incipit».

    f. 44 v°: «... Cassiapea. De hac Euripides et Sophocles et alii complures dixerunt //» (II, 10 - éd. Bunte, p. 45).

    1 feuillet manque.

    f. 45: «// xisse miratus est ingenium hominis ad solis...» (II, 13 - éd. p. 47, l. 2).

    expl. inachevé: «... in utrisque poplitibus singulas ita est omnino stellarum XXVII» (III, 24 fin - éd. p. 92).

    f. 77-80: Marivs Victorinvs, Ars grammatica (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Nunc res admonuit ut non absurdum uideretur de orthographia...».

    expl.: «... et torculari id est ΛБΗⲰΙ [sic]» (I, 4- éd. H. Keil, Gramm. lat., 6, p. 7-26).

    f. 80 v°-83 v°: Donatvs, Ars maior (extrait).

    pas de titre.

    inc.: ‹B›Arbarismus est una pars orationis uitiosa...».

    expl. inachevé: «... Dieresis est diuisio unius syllabę in duas factas ut est aulai respondit rex Albai longai pro eo quod est aulę albę et longę. Sineresis est si» (III, 1-4 - éd. H. Keil, Gramm. lat. 4, p. 392-396, l. 19-20, avec interpolations et variantes ?).

    ~ f. 84-85 v°: ‹Glossarium graeco-latinum› .

    inc. mutilé: «// Diasirtica dubia / Extasis Excessus mentis...».

    par ordre alphabétique, les mots grecs sont répétés en marge en caractères grecs.

    expl.: «... Zeugma Adiunctio / Omoeoptoton / Omoeoteleuton / Onomatopoeia».

    ~ f. 86-87 v°: ‹Lvpvs Ferrariensis, Genera metrorum Boethii› (incomplet).

    f. 88: «Licentie poetarum cum auctorum adductione uariorum».

    inc., en marge: «Iuuenalis».

    texte: «SI fur displiceat Verri homicida Miloni» (Ivvenalis, Saturae, II, 26).

    «Quod hec (?) faciat positionem» (non identifié).

    — «Altus cesorum pauit cruor armentorum» en rouge: «Lucanus spondeus in V.» (Lvcanvs, De bello civili, I, 329).

    — «Dicit Priscianus quod in .d. nulla syllaba potest desinere in simplicibus dictionibus nisi sequens incipiat ab eadem addo reddo redduco possunt scribi aliquando per unum .d. unde Virgi. in e (?) 3° [sic]. Reddidit una boum uocem uastoque sub antro (Vergilivs, Aeneis, VIII, 217)...».

    (ligne 12) «... Eiectam classem socios a morte reduxi. Virg. in 4» (Vergilivs, Aeneis, IV, 375, cf. Priscianvs, Institutiones grammaticae, II, 6 - éd. Hertz, I, p. 47, l. 7-19).

    — «Dicit Pri‹scianus› quod istud metrum cum sit iambicum non potest stare nisi petit corripiatur hic uersus olere. Vnde non omnes possunt olere unguenta exotica» (Plavtvs, Mostellaria, v. 42, cf. Priscianvs, op. cit., VIII, 95 - éd. cit. p. 444, l. 20-21).

    «Terentius unde possumus dixit Oleo es sedem coniug‹ationis› 2 Oleo is tercie declinationis [sic] quod patet per uersum supradictum» (non identifié).

    en marge «‹L›uc‹anus›» texte: «Gentis Iulee Et rapta secreta quirini» (Lvcanvs, De bello ciuili, I, 197).

    «Iuleus ea uidelicet Iuleus est dyphthongus ideo prodit‹ur ?›. Troia cum uiso conceptum flumine mater» (non identifié).

    — en marge: «Virg‹ilius›» texte: «di genitiuo dicitur contra quidem Troia iacet etc.» (non identifié).

    — «Nota quod regula liquidarum non est intelligenda» (inachevé ?).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écritures humanistiques en général rondes et assez grosses, quelques-unes plus cursives.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Bibliothèque inconnue du XVIe s. (n° 66 du catalogue publié par G. Mercati, op. cit. infra, p. 250); le cardinal Sirleto (correspond au n° «hist. profan. 71» de son catalogue: Vat. lat. 6163, f. 327); Giovanni Angelo duc d’Altemps (ex-libris au f. I); le cardinal P. Ottoboni.

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • R. Wuensch, Zur Textgeschichte des Germania (Hermes, 32, 1897, p. 46-47)
    • R. P. Robinson, The Germania of Tacitus, a critical edition, Middletown, 1935, p. 85-86
    • G. Mercati, Codici latini Pico Grimani..., 1938, p. 88, 250, n° 66
    • J. Perret, Tacite, La Germanie..., Paris, Les Belles Lettres, 1949, p. 61
    • E. Koestermann, P. C. Taciti libri..., II, 2, Leipzig, Teubner, 1957, p. xxiii (brève mention)
    • C. W. Mendell, Tacitus, the man and his work, New Haven-Londres, 1957, p. 275-276
    • B. L. Ullman, Pontano’s handwriting and the Leiden manuscript of Tacitus and Suetonius (Ital. med. e uman., 2, 1959, p. 319), brève mention
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 419 (brève mention).

Life cycle of this book

Data source