Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1637

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96561

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Vat. lat. 1637
    • Bibliothèque vaticane, Vat. lat. 1637
    • Vatican. BAV, Vat.lat.1637
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1637
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Parch., XVe s. (début), 104 ff., 240 x 180 mm. Nombreux feuillets palimpsestes, l’écriture primitive semble avoir été gothique, on lit seulement, avec l'aide des rayons ultra-violets, au f. 55v° en travers ce nom en très grosses lettres: «IOHannes» et plus loin «apostolicam» sans doute début d’une lettre d'un pape, peut-être Jean XXII (1316-1334), de même f. 72v°. Les f. 73-104 contenaient un texte accompagné de notes sur portée de 4 lignes, dont une rouge, et faisaient partie d’un Antiphonaire italien du XIIIe s. (cf. H.M. Bannister, op. cit. infra). Aux f. 1-72v°, abondantes gloses marginales de plusieurs mains contemporaines dont une, régulière et d’une encre jaunie, paraît être celle du copiste. Au f. 104, plusieurs croquis à la plume d’un coeur percé d'une flèche, et plusieurs notes et essais de plume en latin et en italien (XVe s.); le f. 104v° est couvert d'essais de plume, notes et citations de plusieurs mains assez effacés et tachés de colle.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2:// Natus in excelsis

    f. 1-lv°: Praefatio Monacensis ad Terentium.

    pas de titre.

    inc.: «TErentius genere extitit Affer ciuis Cartaginensis. Reuertente autem Scipione...».

    expl.: «... quam desponsauerat dederunt Carino sodali eius» (cf. supra, Vat. lat. 1634 et 1635).

    f. 2: Epitaphium Terentii (Anthol. lat. 487c).

    titre: «Epitaphium».

    f. 2-103v°: Terentivs, Comoediae.

    f. 2-19: Andria.

    pas de titre (cf. infra glose du f. 2v°).

    (gloses) inc. f. 2 marge gauche: «Prologus dicitur a prothos et logos quasi primus sermo»; marge droite: «Intentio poete est in prologo se excusa‹re› et Lauinium (?) suum emulum ‹ac›cusare et hoc in persona Corii facit».

    inc. f. 2v° marge gauche: «Vos istec. hec est Andria prima Terentii comedia que diuiditur in quinque actus in quorum primo ponitur simulatio falsarum nuptiarum quam facit Simo...».

    f. 19v°-37v°: Eunuchus.

    titre: «Eunucum (?)».

    avec aussi, f. 19v°, l'argument: «Meretrix adolescentem» (cf. supra, Vat. lat. 1634, f. 30v°). f. 20, après le prologus, argument: «Sororem falso...».

    (gloses) inc. f. 19v° marge gauche: «Thais fuit quedam venustissima meretrix que multos procos habebat scilicet inter alios habebat Phedriam et Trasonem et habitabat Athenis».

    plus bas (prol.): «Incipit Eunucus cui premictitur titulus in quo notatur tempus in quo recitata fuit per nomina edilium consulum, est enim titulus talis incipit Eunucus acta et recitata ludis Magalensibus...».

    à la fin, didascalie: «Acta ludis Magalensibus L. Postumio... Fannio consulibus».

    f. 37v°-57: Heautontimorumenos.

    titre et didascalie: «INCIPIT ENTOMVMERVMENOS [sic]. Acta ludis Magalensibus...».

    à la fin: «Explicit Eutoncumerumenos [sic] Comici actoris Terentii».

    f. 57-75: Adelphoe.

    titre et didascalie: «INCipit AdelphE. Acta ludis funebribus Q. Fabio...».

    (Argumentum Brunsianum) inc.: «Acta est ista fabula Adelphe quam Terentius latine composuit post Menandrum ludis funebribus...».

    expl. f. 58: «... frater suus Demea cetera pleniter legendo uidebuntur» (cf. Y.-F. Riou, Essai sur la tradition manuscrite du «Commentum Brunsianum» des Comédies de Térence, dans Rev. hist. textes, 3, 1973, p. 84).

    f. 75-88: Hecyra.

    titre et didascalie: «Incipit Echira quinta. Acta ludis romanis...».

    f. 88-103v°: Phormio.

    titre et didascalie: «Incipit Phormio. Acta ludis romanis Postumo...».

    à la fin: «Terentii Afri Phormio explicit. Terentii Afri comici Liber explicit. Deo gratias. Amen».

    f. 104 (add., parmi diverses notes): Horativs, De arte poetica (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Imberbis iuuenis tandem custode solutus

    Gaudet equis canibus aut aprici gramine campi» (v. 161-162).

    — (à gauche) Vergilivs, Eclogae seu Bucolica (extrait).

    pas de titre.

    texte: «Omnia uincit amor et nos cedamus am‹ori› » (X, 69).

    f. 104v° (add. parmi de nombreuses notes): Horativs, Sermones seu Saturae (extrait).

    titre: «Oracius loquens de Priapo».

    texte: «porrectum (?) ab inguine palum» (cf. I, 8, 5).

    — Ovidivs, Metamorphoses (extrait).

    titre: «Ouidius dixit de Pomona».

    texte: «Quique deus fures uel falce uel inguine terret» (XIV, 640).

    ~ — ‹Nota de Archimede›.

    inc.: «Archimenides (?) fuit maximus archiematicus (?) cuius cum cadauer fuerit tumatum [sic] in (?) Arpinatis agris cuius (?) tumulum non reperiebatur...» (4 lignes).

    — Ovidivs, Remedia amoris (extrait).

    pas de titre.

    texte: «Ocia si tollas perierunt Cupidinis arcus» (v. 139).

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, f. 1-36: écriture d'aspect encore assez gothique avec a cursif, ensuite plus arrondie; f. 73-103v°: écriture humanistique ronde régulière.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: on remarque au bas du f. 104 parmi les notes et essais de plume les armes de la famille Piccolomini surmontées d'un chapeau de cardinal, dessineés à la plume; et les noms: «Jiovanes - Dominus Iohanni»; le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1566, car il est décrit dans une liste complémentaire établie vers 1564-1566 par les Ranaldi.

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 249-250 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliography

    • G. Ballaira, Praefatio «Monacensis» ad Terentium quae integra in Cod. Vat. lat. 11455 asservatur (Bollett. dei Comit. per la prep. d. ediz. naz. d. class. gr. e lat., N. S. 16, 1968, p. 23 n. 36), brève mention
    • C. Villa, La «Lectura Terentii»: 1. Da Ildemaro a Francesco Petrarca (Studi sul Petrarca, 17), Padoue, 1984, p. 432.

Life cycle of this book

Data source