Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1649

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96572

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Vat. lat. 1649
    • Bibliothèque vaticane, Vat. lat. 1649
    • Vatican. BAV, Vat.lat.1649
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1649
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Parch., XIVe s. (a. 1395), 168 ff. (+ f. 26bis et 84bis; f. 167v° et 168v° blancs), 388 x 285 mm. Au f. 1, initiale enluminée à feuilles d'acanthe et pastilles d’or descendant en marge, autres initiales de couleur (rouge orangé ou autre) sur fond violet avec petits feuillages ou feuilles d’acanthe. Gloses marginales et interlinéaires contemporaines de plusieurs mains, abondantes surtout aux f. 1v°-2v°, éparses ensuite.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1: ... poli//

    f. 2:// Nocere iuueni

    f. 1-166: Seneca, Tragoediae (famille A).

    chaque tragédie est précédée de l'argument de Nicolas Trevet ou d'un argument qui s'en inspire.

    f. 1-20: Hercules furens.

    titre: «Lucii Annei Senece traiediarum Incipit Hercules Furens feliciter. Iuno».

    (Argum.) titre: «In‹ci›p‹i›t ar‹gumentu›m trayedie H‹ercu›lis prime».

    inc.: «Liber trahiediarum [sic] Senece decem continet traiedias. Quarum prima est de Hercule furente. Cuius argumentum secundum quod (?) hic incipitur...» (cf. supra, Vat. lat. 1642, f. 1).

    expl.: «... correctio morum per exempla hic posita et huius ad argumentum. Et predicta sufficiunt et hec de hac prima traiedia ad ipsius uerum intellectum dicta sufficiant et principaliter de ipso Hercule furente Iunonis odio».

    (gloses) inc. f. 1, de 3 mains: 1) marge droite vers le bas: «Nota quod Trayedia dicitur a tragos quod est ircus et oda quod est laus inde tragedia id est laus irci quia ircus dabatur tragedo poete...» (4 lignes).

    2) en bas sous le texte: «In ista prima tragedia que est Hercules appellata sunt quinque actus primus quorum est querimonia Iunonis...» (4 lignes - cf. Nicolavs Trevet, Commentarius in Senecae Herculem furentem, début - éd. V. Ussani, Rome, 1959).

    3) en bas à droite: «Nota Arthos est Vrsa maior quedam stela [sic] qua naute iter marinum consecuntur noctis tempore...» (4 lignes - cf. v. 6).

    f. 1v°, longue glose du début du XVe s.

    f. 20-35: Thyestes.

    titre: «Incipit Thiestis et Atrei feliciter prima».

    (Argum.) inc. f. 20v° en haut: «SEcunda Trahiedia Senece est de Thieste cui pro argumento promittendum [sic] est quod Atreus et Thiestes fratres erant...».

    expl.: «... materia huius trahiedie».

    (glose isolée) f. 20v° marge: «I. quis uult me reducere ad uitam superiorem quia ipse Tantalus impellebatur a furia infernali uidelicet Megeram...» (5 lignes).

    à la fin du texte: «Lucii Anney Senece tragediarum Thiestes infeliciter explicit».

    f. 35-44v°: Phoenissae.

    titre: «Incipit feliciter Thebaydis eiusdem. Edyppus pater et Anthigona filia».

    (Argum.): «Tertia trahiedia est Thebaydis cui pro argumento premittendum est quod Edipus cum casu quodam Layum regem Thebarum patrem...» (argument inspiré de celui de Nicolas Trevet - éd. du début d'après le ms. Milan, Bibl. Ambros., H.70 sup.: E. Franceschini, Studi e note di filologia latina medievale, Milan, 1938, p. 65). expl.: «... sed contra se pugnantes sese mutuo occiderunt. Incipit ergo loqui Edippus cecus ad Antigonem filiam suam et dirigentem gressus suos et dicit o Antigone regimen mei percutis (?) tui ceci etc.».

    (glose) inc. f. 35 sous l'argument: «Principium huius tragedie clarius uidetur in quinta Tragedia uidelicet in Introductione...».

    le texte commence au f. 35v°.

    f. 44v°-62v°: Phaedra.

    titre: «Incipit Ypolitus eiusdem».

    f. 53, les v. 584-619, omis dans le texte, sont ajoutés en marge.

    f. 62v°-77v°: Oedipus.

    titre: «Incipit feliciter eiusdem Edipus et Iocasta. Quinta tragedia».

    (Argum.) inc.: «LAyius rex Thebarum habens uxorem Iocastam pregnantem consulto Phebo...» (argument inspiré de celui de N. Trevet - éd. du début d'après le ms. Milan, Bibl. Ambros., H.70 sup.: E. Franceschini, op. cit. supra, p. 66).

    expl.: «... cecauit se et ultra etiam Iocasta secum gladio peremit. Incipit ergo Edyppus quodam mane conquerens de pestilentia et dicit sic: Iam effulsit dubius dies compulsa nocte etc.».

    f. 77v°-93v°: Troades.

    titre: «Incipit feliciter Troas eiusdem Hecuba. Sexta.».

    f. 93v°-109: Medea.

    (Argum.) inc.: «Traiedia septima que est de Medea promictendum [sic] est pro argumento quod Iason suasit [sic] Pelley patrui sui transiuit ad Colchos... (cf. E. Franceschini, op. cit. supra, p. 66).

    expl.: «... et filios quos Medea de Iassone [sic] habuerat ipse interfecit et per aera etc.».

    à la fin du texte: «Lucii Annei Senece Medea explicit infeliciter».

    f. 109-123: Agamemno.

    titre: «Incipit feliciter Agamenon eiusdem».

    (Argum.) inc.: «Octaue trahiedie que Agamenon dicitur pro argumento presummere possumus quod cum Agamenem [sic] Rex Grecorum post bellum troyanum Cassandram filiam Regis Priami...» (cf. E. Franceschini, op. cit. supra, p. 66).

    expl.: «... mittitur umbra eius ad inuestigandum Egystum filium ut occidat Agamenonem, ipse autem de hac missione incipit conqueri dicens Ego Thiestes linquens opaca loca etc.».

    f. 123-137v°: Ps. Seneca, Octauia.

    titre: «Incipit Octauia eiusdem».

    Argum. Nicolai Treueti, avec quelques variantes.

    f. 137-166v°: Hercules Oetaeus.

    titre: «Incipit eiusdem Herculi Eheus [sic] feliciter».

    (Argum.) inc.: «Hercules post multas probitates demum cepit ciuitatem Etholiorum et ipsam ac regem eius...» (cf. E. Franceschini, op. cit. supra, p. 66).

    expl.: «... et sic mortuus postea in celum translatus est».

    suivi d'une introduction: «Hic autem ante omnia incipit Hercules loqui de probitatibus suis et petens celum dicit sic O Iupiter sator... et in c‹apitul›o o Magne supra ta (?) post (?) Agamenon c‹apitul›o Argos» (16 lignes).

    à la fin du texte: «Explicit liber tragediarum Senece deo gratias. Amen».

    f. 168 (additions du début du XVe s. de deux mains).

    ~ 1) ‹Carmen›.

    inc.: «Est Aries Taurus Gemini Cancer Leo Virgo» (2 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 5599).

    ~ 2) ‹Carmen in laudem Sabaudiae ducis pro receptione Vercellarum (a. 1427 ?)›.

    inc.: «Ecce sagitarius radiabat lumine Phebi...» (25 v.).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écritures gothiques arrondies plus ou moins grosses. Au f. 167 une souscription datée avec deux grattages qui ont fait disparaître les noms du commanditaire et du copiste: «Iste liber tragediarum est mei [...] prefatum scribi feci A magistro ‹Francisco (?)...› in domo mea Anno domini M°CCC°LXXXXV° de mense Augusti et sunt pretio Florenorum XXV.».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Paulus de Formeriis d'Ivrée, élève d'Enrico Balbi de Verceil, d'après l’ex-libris du f. 167: «Iste tragedie sunt mei Pauli f‹ilii› q‹uondam› Egregii Artium doctoris domini Magistri Eusebii de Formeriis Ciuis Yporegie scolaris Egregii Artium doctoris domini magistri Henrici de Balbis Vercell‹ensis› scolarium professoris» (début du XVe s.), et le nom «Paulus de Formeriis» écrit en rouge au bas du f. 123, après le titre d ’Octauia; au milieu du f. 167: «Antonius»; f. 168 note de mise en gage du manuscrit en hébreu: «Messe Palo Marziglio di ... 11 aprile 1435-91»; Marius de Amelia, d'après l’ex-libris en partie gratté du f. 166v°: «Iste tragedie sunt mei («Marii ser Vgolini de Amelia» récrit sur grattage d'une autre main) [...]; l. 4: «tragedie (?) ego (?) Bad... O (?)... Artist. in [...] die XV / (l. 5) Nouembris 1435 ducat‹is› XII (corrigé en «XV») Auri et in auro»; le manuscrit, acquis pendant le règne de Sixte IV († 1484), est attesté dans les inventaires de 1481, 1518 (f. 18v°, l. 22 ou 23), 1533 et 1550 (où il portait le n° 758).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 273-273 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliography

  • J. Fohlen, Les manuscrits classiques..., 1985, p. 15 et 45 (simples mentions).

Life cycle of this book

Data source