Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Urb.lat.356

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q91583

Codicological aspects

  • Parch., XIVe-XVe s., II + 157 ff. + 2 ff. blancs (f. I-II, 1-1 v°, 156 et 157 v° blancs), 337 x 247 mm. Au f. 2, encadrement de guirlandes de feuilles d’acanthe avec quelques têtes d’oiseaux et de dragons en bleu, mauve, vert, et des boules d’or; initiale «S » sur fond d’or représentant en bas Hercule aux enfers et en haut Junon découronnée (ou Mégare); début du texte en capitales alternativement rouges et bleues dans un rectangle orné de fins filigranes. Autres initiales sur fond d’or avec scènes illustrant le texte et bandeau de feuille d'acanthe au début de chaque tragédie aux f. 19, 34, 43, 59 v°, 74, 89 v°, 103 v°, 117, 130. Abondantes gloses marginales et interlinéaires contemporaines.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. II v°: Nicolavs Trevet, Argumentum in Senecae Herculem furentem.

    titre: «Argumentum prime tragedie que dicitur Hercules ».

    inc.: «Liber Tragediarum Senece decem continet Tragedias quarum prima est de Hercule furente cuius argumentum secundum quod hic accipitur. Argumentum est quod Hercules filius fuit Alcmene... ».

    expl.: «... est correptio morum per exempla hic posita. Et hec ad argumentum et predicta omnia sufficiant » (éd. V. Ussani jr., Nicolai Treueti Expositio Herculis furentis, Rome, 1959, p. 3, l. 7-5).

    texte suivi de: «Diuisio Totius uoluminis Tragediarum. Prima tragedia est Hercules furens... DEcima et ultima Hercules hoeteus ».

    f. 2-155 v°: Seneca, Tragoediae (cum argumentis et glossis Nicolai Trevet; famille A).

    f. 2-19: Hercules furens.

    pas de titre.

    (gloses) inc. f. 2 marge de droite: «Soror. Iste liber principalis distinguitur in decem libros seu decem tragedias e quibus nouem omissis uenio ad diuisionem prime que dicitur Hercules furens que principaliter diuiditur... ».

    expl. f. 18 v° en marge de gauche: «Ponit consolationem quam habuit Hercules a Theseo et consilium ut una cum eo irent Athenas ad pietatis templum et ibi orat aqua lauans a crimine ».

    f. 19 (après l’argument de Thyestes): «Publii Annei Senece Hercules furens explicit ».

    f. 19-33 v°: Thyestes.

    (argum.) titre: «Argumentum secunde Tragedie ».

    inc.: «SECVNDA TRAGEDIA Senece est de Thieste cui pro argumento premittendum est quod Atreus... ».

    expl.: «... commederat et sic patet materia huius tragedie» (éd. E. Franceschini, Il commento di Nicola Trevet al Tieste di Seneca tragico, Milan, 1938. p. 9 et Studi e note di filologia latina medievale, Milan, 1938, p. 36).

    (texte) titre: «Incipit Thiestes eiusdem ».

    (gloses) inc. f. 19 marge de droite: «Hec est secunda pars huius uoluminis seu secunda tragedia que dicitur Thiestes pro cuius declaratione et argumento premittendum quod Atreus... ».

    expl. f. 33 v° marge de gauche: «Ponit responsum Atrei excusando se per formam conclusionis» (v. 1112).

    f. 34-42 v°: Phoenissae.

    (argum.) inc.: «Argumentum. TERTIA TRAGEDIA EST Thebais cui pro argumento premittendum est quod Edipus qui patrem occiderat... ».

    expl. : «... finem belli sed tantum preambula et hoc pro argumento intendit » (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 36).

    (texte) titre: «Incipit Thebays eiusdem ».

    (gloses) inc. f. 34 marge de droite: «Hec est Tertia tragedia cui pro notificatione sue obscuritatis est premittendum quod Edipus rex... ».

    expl. f. 42 v° marge de gauche: «Ponit responsum Polinicis ad matrem concludendo et quia passionatus non uult parere imperio matris ».

    f. 42 v°-59: Phaedra.

    (argum.) titre: «Argumentum quarte tragediȩ ».

    inc.: «QVarte Tragedie que est de Ypolito, loco argumenti premittendum est quod Ypolitus filius erat Thesei... ».

    expl.: «...ex dolore se ipsam interfecit. Et sic patet premissum argumentum quarte tragedie» (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 36-37).

    (texte) titre: «Eiusdem Ypolitus quartus feliciter incipit ».

    (gloses) inc. f. 43 marge de droite: «Hec quarta tragedia cui pro argumento premittendum est ut supra in argumento patet. Ideo tamen uenio ad diuisionem tragedie... ».

    expl. f. 59 marge de gauche: «Ponit imperium Thesei ad suos famulos... inquisitum de membris Ypoliti et omnes adducant ad eum ».

    f. 59-73 v°: Oedipus.

    (argum.) titre f. 59: «Argumentum Quinte Tragedie ».

    inc. : «QVINTA Tragedia dicitur Edipus cui pro argumento premitti potest quod, cum Lajus Rex... ».

    expl. f. 59 v°: «. . . hoc uidens seipsam gladio peremit. Et sic patebit » (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 37).

    (texte) titre f. 59 v°: «Eiusdem Edipus Thebais incipit ».

    (gloses) inc. f. 59 v° marge de gauche: «Hec quinta tragedia huius uoluminis cui pro argumento et notitia premittendum est quod Laius et cetera ut supra patet in argumento. Ideo solum restat uenire ad diuisionem ipsius pro cuius notitia sciendum... ».

    expl. f. 73 marge de gauche: «Nunc autor notificat apostropham quam ipse fecit ad Thebanos..., et purificabitur aer quia cessante causa cessabit effectus » (v. 1051-1060).

    f. 73 v°-89: Troades.

    (argum.) titre f. 73 v°: «Argumentum Sexte tragediȩ ».

    inc.: «SExta Tragedia que Troas dicitur tali innititur argumento. Troia euersa... ».

    expl.: «... et ad patris tumulum ductam occidit. Et sic patet argumentum sexte sequentis tragediae de Troya » (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 37-38; M. Palma, Nicola Trevet, Commento alle «Troades » di Seneca (Temi e Testi 22) Rome, 1977, p. 3).

    (texte) titre f. 74: «Incipit Troas eiusdem feliciter ».

    (gloses) ihc. f. 74 marge de droite: «Hec est Sexta pars seu sexta tragedia huius uoluminis cui est nomen Troas cui pro argumento... ».

    expl. f. 89 marge de droite: «Manifestat uerba nuntii ad mulieres Troades... forte Greci eas ira occiderent et cetera hec conclusionis loco ».

    f. 89-103: Medea.

    (argum.) titre f. 89: «Argumentum Septime Tragedie ».

    inc.: «TRagedie septime que est de Medea premittendum est pro argumento quod Iason suadente patruo... ».

    expl. f. 89 v°: «... interfecit sicque aufugit. Et sic patet argumentum presentis tragedie» (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 38).

    (texte) titre f. 89 v°: «Eiusdem Medea feliciter incipit ».

    (gloses) inc. f. 89 v° marge de droite: «Hec est Septima Tragedia huius uoluminis cui est nomen Medea pro cuius declaratione premittendum est ut supra in proxime precedenti argumento... ».

    expl. f. 103 marge de gauche: «Per alta ‹v. 1026› Nunc autor ponit conclusionem huius tragedie et maledictionem quam Medea habuit a Yasona secundo aliam tragediam: Opaca » (Agamemno v. 1).

    f. 103-116 v°: Agamemno.

    (argum.) titre f. 103: «Argumentum Octaue Tragedie».

    inc.: «OCtaue Tragedie que Agamennon dicitur pro argumento premittere possumus quod Thiestes et Atreus... ».

    expl. f. 103 v°: «...et Cassandram interfeci iussit. Et sic patet pro euidentia presentis octaue tragedie argumentum» (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 38-39; P. Meloni, Nicolai Treveti Expositio L. Annaei Senecae Agamemnonis, Sassari, 1961, p. 3-4).

    (texte) titre f. 103 v°: «Eiusdem Agamenon octaua feliciter incipit ».

    (gloses) inc. f. 103 v° marge de droite: «Opaca. Hec est octaua tragedia cui est nomen Agamenon cui pro argumento premitti solet quod Atreus et Thiestes... ».

    expl. f. 116 v° marge de droite: «Veniet (v. 1012) Spernit illas minas Cassandra et deridet eam predicendo ei occulte quod occidetur ab horesta eius filio ».

    f. 116 v°-129 v°: Octauia.

    (argum.) titre f. 116v°: «Argumentum none tragedie».

    inc.: «NONE Tragedie que Octauia dicitur potest pro argumento premitti quod Claudius Imperator... ».

    expl.: «... et in exilio tandem interfeci precepit. Et sic patet argumentum none » (éd. E. Franceschini, Studi e note..., Milan, 1938, p. 39).

    (texte) titre f. 117: «Eiusdem Octauia nona feliciter Incipit ».

    (gloses) inc. f. 117 marge de droite: «Iam uaga. Hec est nona Tragedia huius uoluminis cui est Nomen Octauia. Cui pro argumento premittendum est ut supra in precedenti argumento... ».

    expl. f. 129 v° marge de droite: «Vrbe (v. 979) In parte ista autor uituperat Romanam crudelitatem... et eos imolabant sed Roma tamen ciues ymolabat ».

    f. 129 v°-155 v°: Hercules Oetaeus.

    (argum.) titre f. 129 v°: «Argumentum decime et ultime Tragedie ».

    inc.: «DECIMA et ultima Tragedia est de Hercules Oetheo sic dicto ab Oetha silua... ».

    expl. f. 130: «... in celum translatus est. Et sic patet argumentum » (éd. E. Franceschini, Studi e Note..., Milan, 1938, p. 39; P. Meloni, Nicolai Treveti Expositio L. Annaei Senecae Herculis Oetaei, Rome, 1962, p. 3-4).

    (texte) titre f. 130: «Eiusdem Hercules Oetheus decima et ultima feliciter Incipit ».

    (gloses) inc. f. 130 marge de droite: «Sator deorum. Hec est Decima et ultima Tragedia huius uoluminis que dicitur Hercules Etheus... ».

    expl. f. 155 v° marge de droite: «Et ‹v. 1992› Nunc specificat chorus suam petitionem quam fecit Herculi concludendo et imponendo finem toti libro... ».

    ~ f. 156 v° (add. contemp.): Calendrier des lunes.

    titre: «Lune ratio est ».

    ~ f. 157 (add. contemp.): «Tabula ad inueniendum nouilunium [sic] per omne tempus » (Italice ?)

    inc.: «Si tu uoi sapere quando fa la luna...».

    ~ — «Tabula sciendi [sic] in quo signo et in quo gradu eius luna sit omni die ». et à gauche croquis circulaire des mois et des signes du zodiaque.

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, petite écriture gothico-humanistique semi-cursive. Au f. 155 v° note de copiste, à la fin de la dernière glose: «Gratias altissimo retribuo Infinitas totique curie celesti die XVI Septembris 14 (?) »; et en rouge à la suite du texte:

    «Christus laudetur qui libri finis habetur

    Finito libro fessa quiesce manus ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: Federico da Montefeltro dont les armes écartelées surmontées de la devise: «Per acquistar uirtu » sont ajoutées à la décoration du f. 2 («Indice vecchio » 515).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 573 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Life cycle of this book

Data source