Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1801

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q91010

Codicological aspects

  • Papier (filigranes, var. Briquet 3370 ? et, f. 13-53, var. 2444 ?), XVe s., IV + 189 ff. (+ 5 ff. blancs après le f. 53 et 2 ff. blancs après le f. 139 ; f. 139 v° et 176 v° blancs) 213 x 145 mm. Recueil de trois parties: 1) f. 1-53 ; 2) f. 54-139 ; 3) f. 140-189 (aux f. 140-185 ancienne foliotation de 1 à 45 qui ne tient pas compte du f. 176), f. 185 v°-188 v°, 2 col. Le f. 176, isolé, paraît provenir d’un autre manuscrit. Au f. II table du contenu en capitales (XVIe s.).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. 1-1 v°: Genus Arati.

    pas de titre.

    inc.: «‹A›Ratus quidem fuit Athinodori...».

    expl.: «... peritiȩ mathematice reperimus» (éd. E. Maass, Commentariorum in Aratum Reliquiae, Berlin, 1898, p. 146-150 - cf. supra, Barb. lat. 76, f. 1-2 v° et Barb. lat. 77, f. 1-2).

    f. 1 v°-2 v° et 5-5 v°: Scholia Strozziana in Germanici Aratea (extrait).

    pas de titre.

    1) inc.: «‹C›ęlum circulis quinque dixtinguitur [sic]...».

    f. 2, l. 2: «... solstitium hybernum facit. Alter aestiuus» (éd. Hultsch, op. cit. infra, p. 56, l. 11 ; Breysig, op. cit. infra, p. 105, lignes 6-7).

    la suite est transposée au f. 5: «//Per solem octauam partem cancri solstitium...».

    f. 5 v°: «... maxima solida antepositis deformia» (= Censorinvs, Fragmentum 2, De caeli positione - éd. F. Hultsch, Censorinus, Teubner, 1867, p. 56-57).

    2) f. 5 v°: «Hic est stellarum ordo utrorumque...».

    ligne 4: «... inter quos obliquus diuiditur».

    suite du texte f. 2, l. 2-3: «draco sub unius namque pedibus est Serpentarius...» (éd. Breysig, op. cit. infra, p. 107, l. 16-17).

    expl. f. 2 v°: «... connexio uero piscium comunem [sic] habet stellam» (éd. sous le titre: Inuolutio sphaerae (recensio interpolata), E. Maass, op. cit., p. 155-161 ; éd. des 2 textes: A. Breysig, Germanici Caesaris Aratea cum scholiis, Berlin, 1867, p. 105-107, 107-109 - cf. supra, Barb. lat. 76, f. 2 v°-5 v°, et 77, f. 2-4).

    f. 3-37: Germanicvs, Aratea (cum scholiis Strozzianis).

    pas de titre.

    les gloses alternent avec le texte.

    (gloses) inc. f. 3, l. 16: «‹Q›uaeritur quare a Ioue ceperit...» (éd. Breysig, op. cit., p. 109).

    (texte) expl. inachevé f. 36 v°: «... uocalis rostro corui super hydraque lucet» (v. 430).

    (gloses) f. 37, expl.: «... per singula latera» (éd. Breysig, op. cit., p. 181 - cf. supra, Barb. lat. 77, f. 4 v°-41).

    note marginale de la main du copiste: «tantum deerat in exemplari».

    f. 37 v°-39: Germanicvs, Reliquiae (extrait).

    pas de titre.

    note marginale de la main du copiste: «Tantum deerat in exemplari».

    inc.: «Ethereum uenit taurus super hymbribus atrum...» (IV, 52).

    expl.: «... Hęc eadem tibi signa dabunt non irrita pisces» (IV, 163 - éd. A. Breysig, Germanicus, Aratea, Teubner, 1899, p. 49-56 ; cf. supra, Barb. lat. 76, f. 68 v°-71 et 77, f. 41 v°-43).

    f. 39 v°-42: Scholia Strozziana in Germanici Aratea (extrait).

    inc.: «‹S›olem per se ipsum moueri constat...».

    expl.: «... 4° namque is certissimus auctor» (éd. Breysig, op. cit., 1867, p. 193-202 - cf. supra, Barb. lat. 76, f. 71 v°-77 et 77 f. 43-46 v°).

    f. 42 v°-46 v°: Plinivs maior, Naturalis historia (extraits).

    pas de titre.

    inc.: «‹A› Bruma in fauonium Cęsari...» (XVIII, § 234).

    suivi des §§ 234-237, 246-248, 255-256, 268-271, 309-313, 213-214, 278-294.

    expl.: «... non esse noxias tempestates» (XVIII, § 294 fin - éd. Breysig, op. cit., p. 203-215 ; cf. supra, Barb. lat. 76, f. 77 v°-85 v° et 77 f. 47-51 v°).

    ~ f. 46 v° (1. 7-18): De polis mundi.

    pas de titre.

    inc.: «‹V›ertices extremos circa quos coeli spera...».

    expl.: «... In cauda tres. Sunt omnes XX» (éd. Breysig, op. cit., p. 112 note - cf. supra, Barb. lat. 76, f. 85 v°-86 et 77, f. 51 v°-52).

    f. 47: Plinivs maior, Naturalis historia (extrait).

    une seule phrase précédant l’extrait d’Hyginus: «‹P›Rimum a Sole capiemus presagia purus oriens» (XVIII, § 341 fin -§ 342 début - éd. Breysig, op. cit., p. 215 ; cf. supra, Barb. lat. 76, f. 86 et 77 f. 52).

    f. 47-53 v°: Hyginvs, Astronomica (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Manu sinistra boetis [sic] exteriore parte circuli...» (IV, § 6).

    expl.: «... locum totumque spatium impleat lumine» (IV, § 14 - éd. B, Bunte, Hygini Astronomica, Leipzig, 1875, p. 105, l. 3-116, l. 19 ; cf. supra, Barb. lat. 76, f. 86-100 et 77, f. 52-59 v°.

    suivi de cette note du copiste: «Plura deficiunt quȩ propter uetustatem et Quinternionum fractionem colligi nequaquam potuerunt».

    2 - f. 54-139: Festvs ‹Pompeivs›, De uerborum significatu (extraits ?, classés alphabétiquement).

    pas de titre.

    inc.: «‹A›Brogare infirmare» (éd. W. M. Lindsay, Teubner, 1933, p. 11, l. 24).

    «Abemito significat demito uel auferto. Emere enim...» (éd. cit., p. 4, l. 30).

    expl.: «... Vrbanas tribus appellabant... Exquilina collina» (éd. cit, p. 506, l. 5-7).

    «Vxorium pependisse dicitur qui quod uxorem non habuerit res populo dedit» (éd. cit., p. 519, l. 16-17).

    3 - f. 140-143 v°: Vita Ouidii.

    titre: «DE OVIDII VITA. Incipit».

    (Accessus) inc.: «In hoc Nasonis opusculo exponendo quaedam sicut in caeteris operibus consideranda uidentur quis titulus quȩ intentio...».

    (Vita), inc. ligne 18: «P. Ouidius Naso nascitur in Pelignis anno II° imperii Augusti Caesaris...».

    f. 140 v°: «... Patrem habuit Botium ex equestri ordine in 4° tristium. Si quis et a proauis usque est uetus est ordinis heres».

    suivi de vers autobiographiques entrecoupés de commentaires: «Non sum fortunae munere factus eques» (cf. Ovidivs, Tristia, IV, 10, 8).

    expl. f. 143 v°: «... Dicere Nasonis molliter ossa cubent» (ibid., III, 3, 76). «Haec probatissima causa exilii. De uita satis dictum est».

    f. 143 v°-188 v°: Commentarius in Ouidii I bin (ms. V8 de La Penna).

    suit sans séparation le texte précédent.

    (Accessus et titre): «Nunc ad expositionem difficillimi opusculi accedamus In quo omnes fere totius poesis fabulae declarantur et quas qui nouerit facile poetas tractabit et maxime Ouidium».

    (en rouge) «Ouidius in Ibim».

    (comm.) inc.: «Tempus ad hoc lustris... inerme meę». (v. 1-2) «Captatur hic beniuolentia a persona poetae cum dicit se ad quinquagesimum usque annum peruenisse...».

    expl. f. 185: «... Vtque Remo» (v. 635) «... a Fabio Celere ligone occiditur et hoc Liuius in primo et Iustinus in fine et Ouidius in secundo et tertio Fastorum. FINIS» (Commentaire humanistique qui cite Boccace, Albertino Mussato, Leonardo Bruni, etc. - cf. La Penna, op. cit. infra).

    suivi f. 185 v°-188 v° d’une table alphabétique de noms avec renvois à l’ancienne foliotation:

    inc.: «Aquilo 5 / Archilocus 7...».

    expl.: «... Simius 43 / Sysiphus 12».

    f. 176 (add.): Vita Ouidii (fragment).

    inc. mutilé: «// inuenta quȩ de Corrinna huius nomen finxerat composuit de qua apud eum Mouerat ingenium tota cantata...».

    expl. inachevé (?):«... Et ne dubium uideatur quod de fastis ibi dico conscriptum ipse testatur in quarto:

    Sulmonis gelidis patrie Germanice nostre

    Me miserum Sciticis quam procul ille locis» (Fasti, IV, 80-81 ; 21 lignes).

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: 1-3 -italienne, écritures humanistiques cursives ; le f. 176 est d’une autre main que les f. 140-188 v° ; 1 -contenu identique à celui des mss. Barb. lat. 76 et 77 (cf. supra).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1-3 -les Théatins de S. Silvestre au Quirinal à Rome dont le timbre est estampillé au f. II (cf. supra, Reg. lat. 349).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 420 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliography

    • A. Breysig, Germanici Caesaris Aratea cum scholiis, Berlin, 1867, p. xxiii-xxiv
    • A. La Penna, Scholia in P. Ouidi Nasonis Ibin, Florence, 1959, p. xlv-xlvi (Biblioteca di studi superiori, 35)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 404 (brève mention).

Life cycle of this book

Data source