Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 11700

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q59241

  • Attested title :
    • Homiliarium Corbeiense, III pars [dit « Grand lectionnaire de Corbie, tome III »]
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Latin, 11700
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 11700
    • Paris. BnF, Latin 11700
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Script :
    • Le ms. a été copié et peint par Jean d’Amiens (ou Jean le Borgne), d’après le colophon au f. 169v (cf. aussi les études de C. de Mérindol) ; les f. 169vb-170va ont été exécutés par un autre copiste (écriture caroline).
  • Decoration :
    • Grandes initiales historiées sur fond d’or : f. 1r Postquam : présentation de Jésus au Temple ; f. 4r Salutari : s. Pierre assis et bénissant avec la main droite, tenant clefs et pastorale dans la gauche, entouré par sept personnages ; f. 12r Pete : Isaïe annonçant au roi Achaz la naissance de l’Emmanuel ; f. 22r Erigenda : deux scènes, dans celle supérieure apparition de l’ange à s. Joseph durant son sommeil, dans celle inférieure martyre de s. Philippe ; f. 31v Quando : l’Ascension du Christ ; f. 33v Hodie : Pentecôte ; f. 35v Virtutem : Pierre et Jean guérissant un infirme ; f. 45r Filioli : martyre de s. Paul ; f. 49v Festina : s. Benoît en prière et échelle d’humilité ; f. 52r Quod : Marie la pécheresse prosternée aux pieds de Jésus pendant le repas chez Simon le Pharisien ; f. 58r Magna : deux scènes, s. Pierre en prison réveillé et libéré par l’ange ; f. 60r Solet : deux scènes de la Transfiguration, celle supérieure représentant Jésus avec les apôtres Pierre, Jacques et Jean, celle inférieure Jésus entre Moïse et Élie avec les trois apôtres Pierre, Jacques et Jean ; f. 64v Sanctum : deux scènes, celle supérieure martyre de s. Laurent, celle inférieure l’empereur Valérien ordonnant le martyre des chrétiens à un homme armé d’épée ; f. 66r Cogitis : dormition, Assomption et couronnement de la Vierge ; f. 79v Cum : martyre de s. Barthélemy ; f. 81r Hodie : décollation de s. Jean Baptiste, présentation de sa tête à Hérodes Antipas et danse de Salomé ; f. 87r Approbate : nativité de la Vierge ; f. 100v Non : l’empereur Héraclius I rapporte la sainte croix à Jérusalem (exaltation de la Sainte-Croix) ; f. 101v Legimus : vocation de s. Matthieu ; f. 103r Angeli : l’archange Michel terrassant le dragon ; f. 105r Sanctum : deux scènes, communion et martyre de s. Denis ; f. 108r Legimus : s. Boniface IV, pape, reçoit de l’empereur Phocas le Panthéon (c’est-à-dire Sancta Maria ad martyres) ; f. 112r Tanta : s. Jean Baptiste, suivi par s. André et un autre disciple, désigne le Christ ; f. 157v Quotienscumque : dédication d’une église par un évêque devant un roi ; f. 171r Xristus : deux scènes, Annonciation et Nativité.
      Au f. 37r, initiale découpée (Predicandis, sermon pour la vigile de la s. Pierre).
      Nombreuses initiales de couleur à l’encre bleue, rouge et verte, décorées par des rinceaux, des motifs géométriques et des terminaisons animales.
      Rubriques à l’encre rouge.
      Aux f. 88r-90v, divisions en leçons en marge d’un sermon pour la nativité de la Vierge.
  • Support Material : Parchemin.
  • Composition :
    • 234 ff., numéroté de 1 à 233 plus 106bis (le f. 43 est numéroté 48 par erreur), précédés d’une garde en papier marbré, de trois gardes en papier et de quatre feuillet en papier (A-D) portant la table du contenu, et suivis de trois gardes en papier et d’une garde en papier marbré.
  • Dimensions :
    • 460 x 320 mm (justif. 380 x 230 mm).
  • Codicological details :
    • 30 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 3 (f. 17-23, un quaternion manquant de l’avant-dernier feuillet, avec lacune), 22 (f. 167-170, un binion) et 30 (f. 227-233, un quaternion manquant du dernier feuillet).
      Signature des cahiers, ajoutée, en chiffres romains au centre de la marge inférieure du f. 134v (cahier 17, numéroté XXV), f. 186v (cahier 21, numéroté II), f. 218v (cahier 25 numéroté VI). Cela, tout en considérant l’analyse du contenu et l’importance de l’initiale historiée du f. 171r (16 lignes), permet d’affirmer que, originairement, le ms. débutait par le f. 171r et terminait par le colophon du f. 169v : l’ordre reconstitué est donc f. 171-233, 1-170. Foliotation moderne en chiffres arabes à l’encre noire au centre de la marge supérieure du recto.
  • Ruling :
    • Piqûres sur la marge supérieure, inférieure et interne. Réglure à l’encre brune (Muzerelle 1-1-11/0/1-0/JJ) ; 51 lignes sur deux colonnes.
  • Binding :
    • Reliure sur ais de carton couvert de papier marbré, refaite en 1975 ; dos au chiffre de Louis-Philippe (1830-1848) ; titre au dos en lettres dorées : « Homiliae per annum ». Contregardes en papier marbré ; gardes en papier marbré et en papier.
  • Stamp :
    • Aux f. 1r et 233v, estampille de la Bibliothèque Nationale identique au modèle Josserand-Bruno n° 17 (1792-1802).

IIIF collection

IIIF Manifests in this collection

Digitization type not specified

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Originairement, le ms. débutait sur un complément au temporal d’hiver : six textes de Noël à la Sexagésime (f. 171r-182v), suivis par les féries de carême (f. 182v-233v). Ensuite, un complément au sanctoral d’hiver était proposé (f. 1r-22r), le sanctoral d’été (f. 22r-114r), le commun des saints (f. 114r-169v). Enfin, une addition contemporaine était placée à la fin du ms. (f. 169vb-170va).

    F. Ar-Dv (addition du XVIIIe s. ?) : table du contenu du ms., rédigée lors de son intégration dans le fonds de l’abbaye de Saint-Germain-des-Prés.

    F. 1ra-2ra : Hildebertus Cenomanensis (ps.), Sermo LVI de Purificatione s. Mariae, inc. « Postquam impleti sunt dies purgationis… (Lc 2, 22). Consuetudo erat, fratres carissimi, in veteri lege », expl. « viderunt oculi mei salutare tuum, Dominum… ». ― P.L. 171, 611-615.
    F. 2ra-3ra : [Item de eodem], inc. « Postquam impleti sunt dies purgationis… (Lc 2, 22). In hac evangelice narrationis hystoria sancte Marie de qua ipsa gloriatur », expl. « ipsa mater gratie plena, per filium suum… ». ― Cf. Mariale de Saint-Évroult, sermo II de purificatione.
    F. 3ra-4ra : Item, inc. « Adhorna thalamum tuum Syon, et suscipe regem Christum. Per Syon que specula », expl. « apprehendimus per affectum, possidemus per gaudium, quod interim internum fiat et eternum, amen ». ― Cf. Mariale de Saint-Évroult, sermo I de purificatione.
    F. 4ra-9va : [In cathedra s. Petri], inc. « Salutari iocunditate nobis est hodie, fratres dilectissimi, exultandum quoniam nondum plene peractis que dominice nativitati », expl. « nostre redemptionis officium exercet etiam ibi, ipsi honor et gloria … ». ― Inédit.
    F. 9vb-10rb : [Item sermo de tribus sancti Petri festivitatibus], inc. « [I]ustum valde decernitur dum mater ecclesia suorum agones vel exitus membrorum », expl. « si tardius exhibita apud illum presens erat qui fecit que ventura sunt ». ― Inédit.
    F. 10rb-vb : [Item], inc. « Fuit vero alia Petro sollempnitas que cathedra nominatur », expl. « iudicantes duodecim tribus Israel » (le reste de la colonne est laissé blanc). ― Inédit, suite du précédent.
    F. 11ra-va : Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, III (excerptum), inc. « Venit Dominus Iesus in partes Cesaree Philippi (Mt 16, 13). Philippus iste est frater Herodis », expl. « qui ligandus sit, quive solvendus ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M. Adriaen, CCSL 77, 139-142.
    F. 11va-12ra : [In Purificatione], inc. « Videte miraculum matris Domini, audistis oraculum », expl. « suavitate morum, concordia desideriorum ». ― Cf. Mariale de Saint-Évroult, sermo III de purificatione.
    F. 12ra-vb : [In Annunciatione], inc. « Pete tibi signum a Domino Deo tuo in profundum inferni », expl. « per misericordiam quam peperit ». ― Cf. Mariale de Saint-Évroult, sermo II in annuntiatione, éd. A. Pedrosa, dans Marian Library Studies, n. s. 2, 1970, p. 17-24.
    F. 12vb-13vb : [Item de eodem], inc. « Missus est angelus Gabriel… (Lc 1, 26). Per Galileam que transmigratio vel vota vel volubilitas interpretatur », expl. « quod aufferri non possit a nobis, adiuvante gratia… ». ― Cf. Mariale de Saint-Évroult, sermo III in annuntiatione, éd. A. Pedrosa, dans Marian Library Studies, n. s. 2, 1970, p. 49-56.
    F. 13vb-22rb : Bernardus Claraevallensis, Homeliae I-IV super Missus est, inc. « Scribere me aliquid et devotio », expl. « sed specialiter fiat michi secundum verbum tuum ». ― Éd. J. Leclercq, Opera omnia S. Bernardi, t. IV, p. 13-57 sans l’excusatio et les p. 20 (ligne 20) à 22 (ligne 9) de l’édition (la fin de la première homélie et le début de la deuxième sont omis). Ms. cité p. 6 de l’édition.
    F. 22rb-vb : [In natale ss. Philippi et Iacobi] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus (excerpta, mutilé à la fin), inc. « Non turbetur cor vestrum… (Io 14, 1-2). Erigenda est nobis, fratres, ad Deum magis intentio », expl. « Dei domus ipsi sunt. Et ». ― CPL 278 ; éd. R. Willems, CCSL 36, 495-500.
    F. 23ra-24vb : [In vigilia nativitatis s. Iohannis Baptistae] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 19 (mutilé au début), inc. « Sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech », expl. « nos in vitam coronat eternam, qui vivit… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 319-327.
    F. 25ra-va : [In nativitate s. Iohannis Baptistae] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXV, inc. « Solemnitatem nobis diversorum martyrum », expl. « de Dei nostri reconciliatione letemur, cui est honor… ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 383-388. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 41).
    F. 25vb-26ra : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXVI, inc. « Cunctorum quidem prophetarum, fratres karissimi », expl. « qua manifestare venerat auctorem ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 387-389. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 42).
    F. 26ra-rb : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXVII, inc. « Festivitatem presentis diei, fratres karissimi », expl. « testis fidelissimus revelavit ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 389-390. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 43).
    F. 26rb-vb : [Item] Caesarius Arelatensis, Sermo 216, inc. « Natalem sancti Ioannis baptiste, fratres karissimi », expl. « concedat vobis felicem perseverantiam custodire, qui cum… ». ― CPL 1008 ; éd. G. Morin, CCSL 104, 858-861.
    F. 26vb-28rb : Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 20, inc. « Elisabeth impletum est… (Lc 1, 57-58). Precursoris Domini nativitas », expl. « vitam et veritatem pervenire mereamur Iesum… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 328-334. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 44).
    F. 28rb-29ra : Augustinus Hipponensis, Sermo 292, cap. 1-4, inc. « Diei hodiernae solemnitas solemnem », expl. « sed subdidit baptizando ». ― R. Gryson, Repertorium, p. 249 ; P.L. 38, 1319-1322.
    F. 29ra-31rb : Augustinus Hipponensis, Sermo 293, inc. « Sancti Ioannis, cuius nativitatem », expl. « preconem suum liberavit ipse salvator ». ― CPL 284 ; P.L. 38, 1327-1335.
    F. 31va-33vb : Iohannes Chrysostomus, In Ascensione Domini, inc. « Quando de cruce nostra processit oratio foras civitatem sollempnitatem celebramus », expl. « et illa beatitudine perfruamur, quam nos omnes liceat promereri… ». ― CPG 4342 ; éd. Bâle, 1558, t. III, 865-873.
    F. 33vb-35va : Iohannes Chrysostomus, In die sancte Pentecostes, inc. « Hodie nobis terra factum est celum, non stellis de celo in terram descendentibus », expl. « religione ac pietate insignes. Ideoque per his omnibus gratias agamus Domino, per Christum… ». ― CPG 4536 ; éd. Bâle, 1558, t. III, 873-878.
    F. 35va-37ra : [In vigilia s. Petri] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 22, inc. « Symon Iohannis diligis me plus his ? … (Io 21, 15). Virtutem nobis perfecte dilectionis presens », expl. « se facta remunerare pollicetur, Iesu… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 342-348. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 45).
    F. 37ra-39rb : [Item] Augustinus Hipponensis, Sermo 299, inc. « [P]redicandis predicatoribus, et tantis predicatoribus », expl. « quare non cessat insidiator ? ». ― CPL 284 ; P.L. 38, 1367-1376 (édition d’après ce ms.).
    F. 39rb-40ra : [In natale beatissimorum apostolorum Petri et Pauli] Leo I, Tractatus 82, inc. « Omnium quidem sanctarum solemnitatum », expl. « et finis fecit aequales ». ― CPL 1657 ; P.L. 54, 422-428 ; éd. A. Chavasse, CCSL 138A, 508-517 (deuxième version). Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 46).
    F. 40ra-vb : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXVIII, inc. « Gloriosissimos Christianae fidei principes annuis solempnitatibus honorantes », expl. « regni sui principes collocaret ». ― CPL 220 (sous le nom de Faustus de Riez, d’après P.L. 58, 880-883) ; P.L. 57, 391-396. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 47).
    F. 41ra-rb : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXIX, inc. « Apostolici natalis gaudio, fratres karissimi », expl. « effusione devoti sanguinis consecrarunt ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 397-398. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 48).
    F. 41rb-va : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXX, inc. « Beatissimorum apostolorum Petri et Pauli inseparabilem fidem », expl. « devota patrocinio gloriatur ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 398-400. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 49).
    F. 41va-vb : [Item] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXI, inc. « Beatissimorum apostolorum passio, fratres », expl. « et pii sanguinis effusione fundarunt ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 399-402. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 50).
    F. 41vb-42rb : [Item] Maximus Taurinensis, Sermo I (= Homilia LXXII), inc. « Cum omnes beati apostoli parem gratiam », expl. « universam deicit unitatem ». ― CPL 219a et 220 ; P.L. 57, 401-406 ; éd. A. Mutzenbecher, CCSL 23, 1-4. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 51). Cf. aussi Augustinus (ps.), Sermo 202 (P.L. 39, 2120-2122).
    F. 42rb-va : [In natale apostolorum] Augustinus Hipponensis (ps.), Sermo, inc. « Natalem igitur celebramus, fratres karissimi, sanctorum apostolorum », expl. « virtutes eorum ubique exercentur ». ― CPPMA, IA, n° 1660 ; Mai 54, 2-3 ; P.L.Suppl. II, 1162-1163.
    F. 42va-43ra : Eusebius 'Gallicanus", Homilia XXXIII in natale apostolorum Petri et Pauli, inc. « Beatorum martyrum preclara gesta et speciosa certamina fidelium incitamenta sunt et exempla », expl. « et vulnerata remedium ». ― éd. F. Glorie, CCSL 101, 377-380.
    F. 43ra-va : Augustinus Hipponensis (ps.), Sermo, inc. « Audiamus, fratres, hunc piscatorem principem omnium apostolorum », expl. « sed virtutes eorum ubique exercentur, in Christo… ». ― CPPMA, IA, n° 1660 ; Mai 54 ; P.L.Suppl. II, 1161-1163. Cf. supra f. 42rb-va.
    F. 43va-45ra : [In natali beati Petri apostoli] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii I, 20, inc. « Venit Dominus Iesus in parte Cesaree… (Mt 16, 13). Lectio sancti Evangelii, quam modo, fratres, audistis », expl. « nobis ante saecula promisit, qui vivit… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 141-147. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 51).
    F. 45ra-va : Augustinus Hipponensis, Sermo 204, inc. « Filioli mei, audite nos, et liberate vos », expl. « et coronavit certantes » (cf. P.L. 39, 2124-2125). Augustinus (ps.), S. Cas. III, 116 ; P.L.Suppl. II, 1323-1325.
    F. 45va-46va : Sermo beati Iohannis episcopi, inc. « Beatus Paulus qui tantam vim humane alacritatis ostendit », expl. « incorruptibiles consequamur coronas, gratia… ». Cf. l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 53).
    F. 46va-vb : Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, III (excerptum), inc. « Respondens Symon… (Mt 19, 27). Grandis fiducia, Petrus piscator erat », expl. « et omnia possidentes ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M. Adriaen, CCSL 77, p. 172-173. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 54).
    F. 46vb-47vb : Sermo beati Augustini episcopi, inc. « Amen inquit dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione… (Mt 19, 28. Hic discimus cum suis discipulis », expl. « et agros cum persecutionibus et in seculo futuro vitam eternam ». ― Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 242, n° 38 : homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 55), suivi d’un centon qui utilise Beda Venerabilis, In Marcum III (CCSL 120, p. 563, l. 836-856), Hieronymus Stridonius, In Matthaeum III (CCSL 77, p. 172-173, l. 925-929), Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii I, 13 (CCSL 122, p. 89-90, l. 20-23 et 27-74), et Hieronymys Stridonius, In Matthaeum III (CCSL 77, p. 173, l. 930-952).
    F. 47vb-48ra : Gregorius I, Moralia in Iob, excerpta ex lib. X, cap. XXXI, et lib. XX, cap. XVI, inc. « Ecce nos reliquimus… (Mt. 19, 27). Iustus quisque, qui nunc despicitur », expl. « sapientia huius mundi stultitia est apud Deum ». ― CPL 1708 ; éd. M. Adriaen, CCSL 143, 575-576, et 143A, 1033-1034.
    F. 48ra-vb : [In octavis apostolorum] Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, II (excerptum), inc. « Iussit Dominus Iesus… (Mt 14, 22). Discipulis precipit transfretare », expl. « in ecclesia predicat creaturam ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M. Adriaen, CCSL 77, 123-126.
    F. 48vb-49ra : Sermo, inc. « Iussit Dominus Iesus … (Mt 14, 22). Quare Dominus discipulos suos in naviculam iussit ascendere », expl. « ego sum qui sum ». ― D’après R. Étaix (Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 242, n° 41) il s’agit d’un commentaire carolingien dépendant de Beda Venerabilis, In Marcum II (CCSL 120, p. 515-517) et Hieronymus Stridonius, In Matthaeum II (CCSL 77, p. 124).
    F. 49ra-vb : [In natali VII fratrum filiorum sanctae Felicitatis] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. I, hom. 3, inc. « Sancti Evangelii, fratres charissimi, brevis est lectio recitata », expl. « desideria in mente trucidamus ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 20. Cf. l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 124).
    F. 49va-51vb : Odo Cluniacensis, Sermo III, inc. « Festiva beatissimi Benedicti solemnitas », expl. « Deus pacis per ipsum, in saecula saeculorum. Amen ». ― P.L. 133, 721-729.
    F. 52ra-53vb : Augustinus Hipponensis, Sermo 99, inc. « Quod ammonemur Domini eloquiis », expl. « fides tua te salvam fecit ». ― R. Gryson, Repertorium, p. 237 ; P.L. 38, 595-602.
    F. 53vb-55va : Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. II, hom. 33, inc. « Rogabat Dominum Iesum quidam Phariseus… (Lc 7, 36-38). Cogitandi michi de Marie penitentia », expl. « fletibus lavatur in Christo… ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 287-298.
    F. 55va-56ra : [In nativitate Mariae Magdalenae] Laurentius Novariensis, Homilia de paenitentia (excerptum), inc. « Rogabat Dominum Iesum… (Lc 7, 36-38). Accipe o peccator pietatis exemplum », expl. « et salvator et pastor ». ― CPL 644 ; P.L. 66, 100-102.
    F. 56ra-rb : In natale s. Iacobi apostoli, inc. « Accessit ad Dominum Iesum mater filiorum Zebedei… (Mt 20, 20). Quia audierat Dominum suam passionem simul et resurrectionem predicantem », expl. « in dolio ferventis olei missus Romam ». ― D’après R. Étaix (Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 242, n° 47) il s’agit d’un commentaire carolingien utilisant Hieronymus Stridonius, In Matthaeum III (CCSL 77, p. 177), et Beda Venerabilis, In Marcum III (CCSL 120, p. 565).
    F. 56va-vb : Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 18, inc. « Dominus conditor ac redemptor noster », expl. « pax sempiterna recipit caducum ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 335-337.
    F. 57ra : blanc.
    F. 57rb-va : Sermo ad vincula sancti Petri, inc. « Huius diei observanciam a ritibus gentilium mutuavit ecclesia fidelium », expl. « in senatu celi consulant, Deo gratias, amen ». ― BHL 6683.
    F. 57va-58ra : Maximus Taurinensis, Sermo 77, inc. « Audistis fratres karissimi, beatissimum Petrum in salvatoris passione suis erroribus profecisse », expl. « ille auxilium solitum non negabit Iesus… ». ― CPL 219a ; éd. A. Mutzenbecher, CCSL 23, p. 320-322 (inc. « Adstruximus superiore dominica sanctum petrum in salvatoris passione suis erroribus profecisse », aussi transmis sous le nom d’Augustinus Hipponensis, Sermo 192, cf. P.L. 39, 2102-2103). Cf. aussi l’homéliaire d’Alain de Farfa (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 55).
    F. 58ra-60rb : Paschasius Radbertus, Expositio in Matthaei evangelium, lib. VIII (excerptum), inc. « Venit Dominus Iesus in partes Cesaree… (Mt 16, 13). Magna et evidens est intelligentia de Christo », expl. « salvent eos etiam qui ceciderint ». ― Éd. B. Paulus, CCCM 56A, 799-809.
    F. 60rb-64va : Ambrosius Autpertus, Homilia de transfiguratione Domini, inc. « Sunt quidam de hic stantibus… (Mt 16, 28-29). Solet nonnunquam evenire », expl. « cum pastore feratur, qui cum Patre… ». ― CSLMA Auct. Ita., p. 12 ; CCCM 27B, 1005-1024.
    F. 64va-vb : [In natali s. Laurentii] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXIV, inc. « Sanctum est, fratres, ac Deo placitum ut natalem beati Laurentii precipua devotione veneremur », expl. « confusa torpesceret ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 408-410. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 65).
    F. 64vb-65rb : Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXV, inc. « Sicut patrum nostrorum, fratres karissimi, non incerta relatione didicimus », expl. « et confidenter evasit ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 410-412. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 66).
    F. 65rb-va : Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXVI, inc. « Beatissimi Laurentii, fratres karissimi, annua semperque nova festivitas », expl. « lucis illuminatione fulgere ». ― CPL 220 ; P.L. 57, 413-414. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 67).
    F. 65va-66rb : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 51 (excerptum), inc. « Amen amen dico vobis. Nisi granum frumenti… (Io 12, 24-25). Se autem dicebat ipsum granum mortificandum », expl. « coronas gloriosissimas receperunt ». ― CPL 278 ; éd. R. Willems, CCSL 36, 442-445. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 68).
    F. 66rb-72rb : Paschasius Radbertus, De assumptione sanctae Mariae Virginis, inc. « Incipit sermo sancti Ieronimi presbiteri de assumptione sancte Marie ad Paulam et Eustochium et ad virgines. Cogitis me o Paula et et Eustochium, immo caritas Christi me compellit », expl. « cum ipso et vos appareatis in gloria. Amen ». ― CPL 633 et CPPLMA II A, 858 (ps. Hieronymus, epist. 9) ; BHL Suppl. 5355d ; éd. A. Ripberger, CCCM 56C, 109-162.
    F. 72rb-74rb : Augustinus Hipponensis (ps.), De assumptione virginis Mariae, inc. « Ad interrogata de Virginis et Matris Domini resolutione temporali… Quia profundissime et sua dignitate », expl. « ignosce tu et tui, qui Deo patri… ». ― CPPM II A, 161 ; CSLMA Auct. Gal., t. 2 (Alcuin), ALC 84 ; P.L. 40, 1141-1148 (Ms. utilisé pour l’édition).
    F. 74rb-vb : Maximus Taurinensis (ps.), Sermo XI, inc. « Scientes, fratres dilectissimi, auctori nostro multa nos debere conditos », expl. « virginitatem non abstulit, cui est honor… ». ― CPL 220 ; CPPMA I, 5945 ; P.L. 57, 865-867. Cf. aussi l’homéliaire d’Alain de Farfa (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 66).
    F. 75ra-76vb : Ambrosius Autpertus, Sermo de assumptione sanctae Mariae, inc. « Adest nobis dilectissimi fratres, dies valde venerabilis omnium sanctorum sollempnitates precellens », expl. « ardentius nobis subvenire festinet apud Filium et Dominum suum Christum Deum salvatorem nostrum, qui coronis perhennis regni clarificat sanctos suos, et est eterni regis lax et expectatio omnibus electis suis. Ipsi gloria… ». ― CSLMA Auct. Ita., p. 14-15 ; CPPM I A, 993 (ps. Augustinus, sermo 208 in festo assumptionis beatae Mariae) ; CPPM I B, 5077 (ps. Hieronymus, sermo in festo assumptionis beatae Mariae) ; éd. R. Weber, CCCM 27B, 1027-1036.
    F. 76vb-77rb : Sermo, inc. « Sermo Guidonis in assumptione sancte Marie Virginis. Gaudia presentis sollempnitatis, fratres, karissimi, et si non ad plenum », expl. « mereamur introduci. Per… ». Inédit.F. 77rb-78ra : Augustinus Hipponensis (ps.), Sermo 103, inc. « Intravit Iesus in quoddam castellum… (Lc 10, 38-39). Verba Domini nostri Iesu Christi que modo ex evangelio recitata sunt », expl. « nos sequamur, ut pascamur ». ― CPL 368 ; P.L. 38, 613-616.
    F. 78ra-va : Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, III (excerptum), inc. « Intravit Iesus in quoddam castellum… (Lc 10, 38-39). Domine quippe iste Domino dilecte sorores duas vitas spirituales », expl. « luce perficitur ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 225-226.
    F. 78vb-79va : Radulphus Cantuariensis, Homilia de assumptione Mariae, sous le nom de s. Anselme, inc. « Incipit prologus Anselmi Cantuariensis episcopi. Intravit Iesus in quoddam castellum (Lc 10, 38-39). Quid ad gloriosam dei genitricem lectio ista pertinet… Omelia Anselmi Cantuariensis episcopi. In sacra scriptura res una et eadem multotiens invenitur… », expl. « meritis et precibus eius, per Iesum… ». ― Schneyer t. V, p. 17 ; P.L. 95, 1505-1506 et P.L. 158, 644-649 (parmi les œuvres d’Anselme). Cf. A. Wilmart, dans Arch. d’hist. doctr. et litt. du M. Â., II, 1927, p. 5-29, en part. p. 16-23.
    F. 79va-80va : [In natale s. Bartholomaei episcopi] Gregorius I, Homilia IV, inc. « Misit Dominus Iesus duodecim… (Mt 10, 5). Cum constet omnibus, fratres karissimi, quia redemptor noster », expl. « cum festinatione praeparemur, donante Domino… ». ― P.L. 76, 1089-1092.
    F. 80va-vb : [In natale s. Augustini] inc. « Vos estis sal terre… (Mt 5, 13). Apostolos et doctores ecclesie Dominus sal vocat », expl. « ut videant opera vestra bona ». ― Inédit. Bref commentaire de Mt 5,13-16.
    F. 80vb-81ra : Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, IV, inc. « Nolite timere pusillus grex… (Lc 12, 32). Pusillum gregem electorum vel ob comparationem », expl. « thesaurizatorem suum appropinquas sibi celorum subvehunt regiones ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 254-255 avec une conclusion propre.
    F. 81ra-vb : [In decollatione s. Iohannis baptistae], inc. « Hodie nobis Iohannis virtus, Herodis feritas cum refertur », expl. « Herodes mortuus est ». ― Cf. l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 71).
    F. 81vb-83va : Iohannes Chrysostomus (ps.), Sermo in decollatione Iohannis baptistae, inc. « Heu me quid agam unde sermonis exordium faciam », expl. « choro atque consortio pari gloria et laude annumeremini in Christo… ». ― CPG 4570 ; P.L. 95, 1508-1514.
    F. 83va-84rb : [Item in decollatione s. Iohannis baptistae] inc. « Narrat Iosephus iunctum fuisse Iohannem baptistam in castello Macheronita », expl. « quarto kal. septembris, indictione septima, ad laudem et gloriam… ». ― BHL 4296.
    F. 84rb-85rb : Augustinus Hipponensis, Sermo 307, inc. « Cum sanctum evangelium legeretur crudele spectaculum », expl. « consuetudinem iurandi a vobis abstuleritis ». ― CPL 284 ; Gryson, Répertoire, I, p. 250 ; P.L. 38, 1406-1410.
    F. 85rb-87ra : Eodem die, inc. « Audivit Herodes tetrarcha… (Mt 14, 1-2). Natalem, fratres karissimi, beati Iohannis baptiste diem celebrantes », expl. « sublevaret ad celos, Iesus… ». ― Cf. l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 73).
    F. 87ra-88rb : Fulbertus Carnotensis, Sermo de nativitate virginis Mariae, inc. « Approbate consuetudinis est apud Christianos sanctorum patrum dies natalicios observare diligenter », expl. « et habere perpetuam gratiam filii tui Iesu Christi… ». ― Éd. J.M. Canal, « Texto crítico de algunos sermones marianos de San Fulberto de Chartres o a él atribuibles », dans Recherches de théologie ancienne et médiévale, 30, 1963, 56-61.
    F. 88rb-90va : Bernerus Humolariensis, Sermo de nativitate virginis Mariae, inc. « Nativitatis gloriosae genitricis Dei ac perpetuae virginis Mariae precelsa sollempnitas », expl. « ad celestis palatia regni, quo beatissima genitrice Maria interveniente… ». ― CSLMA Auct. Gal. II, p. 239-240, n° 2. Attribué à Bède dans le ms. ; à Fulbert de Chartres par J.M. Canal, « Texto crítico de algunos sermones marianos de San Fulberto de Chartres o a él atribuibles », dans Recherches de théologie ancienne et médiévale, 30, 1963, 72-83 ; à Bernier d’Homblières par H. Barré, « Textes marials inédits du Xe siècle », dans Marianum. Ephemerides Mariologiae, 27, 1965, 3-71. En marge du texte, notes pour la division en lectures.
    F. 90va-95vb : Paschasius Radbertus, De partu virginis, lib. I et II, inc. « Quamvis omnium ecclesiarum virginitas beate et gloriose genitricis Dei Marie », expl. lib. I « quanta sanctificatione uterus deo fuerat dedicatus » ; inc. lib. II (f. 95ra) « Inter sanctarum scripturarum eloquia cavenda est », expl. « et verbi divinitatem ». ― P.L. 120, 1367-1386.
    F. 95vb-98va : Hrabanus Maurus, Commentarium in Matthaeum, liber I (excerptum), inc. « Liber generationis… (Mt 1, 1). Matheus apostolus et evangelista suscepisse intelligitur… Quo exordio suo satis ostendit », expl. « cotidie persecutionum estibus ». ― Stegmüller, Rep. biblicum, n° 7060 ; P.L. 107, 731-740.
    F. 98va-99ra : Ambrosius Mediolanensis, Expositio in Lucae evangelium, lib. II (excerptum), inc. « Repleta est spiritu sancto Elisabeth… (Lc 1, 41-42). Contuendum est quia superior venit ad inferiorem », expl. « inanes autem dies sunt impiorum ». ― CPL 143 ; éd. M. Adriaen, CCSL 14, 40-43.
    F. 99ra-100ra : Gregorius I, Homiliae in Hiezechielem, inc. « Intravit Dominus Iesus in quoddam castellum… (Lc 10, 38). Quia Dominus ac redemptor noster vocare nos ad celestem patriam », expl. « non cubitus, sed palmus appellatur ». ― CPL 1710 ; éd. M. Adriaen, CCSL 142, 229-235, avec un prologue.
    F. 100rb-va : In natale sancti Cypriani, inc. « Sancti Cypriani festivitatem sicut omnibus notum est hodie celebramus », expl. « directo cursu festinat attingere ». ― Cf. l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 78). Le ms. attribue le sermon à Maximus episcopus.
    F. 100va-vb : Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXX, inc. « In martyrio beatissimi Cypriani, fratres karissimi universa nobiscum Christi exultat ecclesia », expl. « et doctrina profecit ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 425-428. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 79).
    F. 100vb-101ra : [In exaltation sanctae crucis] Heiricus Autissiodorensis, Homiliae per circulum anni, h 63, inc. « Nunc iudicium est mundi… (Io 12, 31). Non hoc de illo iudicio dicit quod in fine mundi », expl. « propter quod venerat implendum ». ― CSLMA Auct. Gal. III, p. 397-398 ; éd. R. Quadri, R. Demeulenaere, CCCM 116A, p. 607-609. Cf. aussi R. Étaix, Le lectionnaire de l'office à Cluny, Paris, 1976, sanctoral n° 151.
    F. 101ra-va : [In vigilia sancti Matthaei evangelistae] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, lib. II (excerptum), inc. « Vidit Dominus Iesus publicanum… (Lc 5, 27). Idem Levi qui Matheus est, sed Lucas », expl. « conversione monstretur ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, p. 122-124.
    F. 101va-103ra : Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii I, 21, inc. « Vidit Iesus hominem sedentem… (Mt 9, 9). Legimus apostolo dicente quia omnes peccaverunt », expl. « sed eius semper gratie tribuamus, qui sedens… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 148-155. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 99.
    F. 103rb-vb : [In dedicatione sancti Michaelis archangeli] Isidorus Hispalensis, Etymologiae, VII, 5 (excerptum), inc. « Angeli grece vocantur, ebraice malaoth, latine vero nuncii interpretantur », expl. « demonstrant mysterium ». ― CPL 1186 ; éd. J.-Y. Guillaumin, P. Monat, Paris, 2012 (P.L. 82, 272-274).
    F. 103vb-104va : Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, inc. « Accesserunt discipuli ad Dominum… (Mt 18, 1-3). Quod sepe monui, etiam nunc observandum est », expl. « velari capita feminarum in ecclesiis propter angelos ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M. Adriaen, CCSL 77, p. 156-160.
    F. 104va-105rb : [In natali sancti Dionysii sociorumque eius] Maximus Taurinensis, Sermo 48, inc. « Si diligenter audistis evangelicam lectionem », expl. « fluctibus demergatur ». ― CPL 219a-220 ; éd. A. Mutzenbacher, CCSL 23, p. 187-190. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 88.
    F. 105rb-106rb : [In natali apostoli Simonis et Iudae] Augustinus Hipponensis, Sermo 67, inc. « Respondens Dominus Iesus dixit : Confiteor tibi Domine… (Mt 11, 25). Sanctum evangelium cum legeretur audivimus exultasse Dominum », expl. « conversi ad Dominum ». ― Gryson, Répertoire, p. 235 ; P.L. 38, 433-437.
    F. 106rb-108rb : [Item de eodem] Gregorius I (ps.), Homilia 17, inc. « Designavit Dominus Iesus… (Lc 10, 1-2). Dominus et salvator noster, fratres karissimi, aliquando nos sermonibus », expl. « loquendo obtinebimus. Deus qui nos pastores… esse valeamus. Per… ». ― P.L. 76, 1139-1149. Cf. aussi R. Étaix, Le lectionnaire de l'office à Cluny, Paris, 1976, n° 174.
    F. 108rb-112ra : [In festo omnium sanctorum], inc. « Legimus in ecclesiasticis hystoriis quod sanctus Bonefacius… », expl. « letitie largitorem, qui vivit… ». ― D’après Étaix (Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 247, n° 90), ce sermon pour la Toussaint est édité par J.E. Cross, « Legimus in ecclesiasticis historiis : a Sermon for All Saints and its Use in Old English Prose », dans Traditio, 33, 1977, 105-121, lig. 1-36, 165-167 + interpolation + lig. 37-164, 182-214 + interpolation + lig. 167-181. La première interpolation, sur la Vierge, dépend du sermon 104 du sermonnaire carolingien de Beaune, et la seconde interpolation, sur les vierges, des sermons 8 et 106 du même sermonnaire (cf. Beda, Homiliarium evangelii LXXI, P.L. 94, 452-455, interpolé avec Ambrosius, De virginibus, P.L. 16, 208-211). La dernière partie est le pseudo Augustinus, Sermo 209, P.L. 39, 2135-2137.
    F. 112ra-113va : [In vigilia sancti Andreae apostoli] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii I, 16, inc. « Stabat Iohannes et ex discipulis… (Io 1, 35-37). Tanta ac talis est scripture divine sublimitas », expl. « ipsum Deum videbunt, quod ipse nobis… ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 111-118. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 97.
    F. 113va-114rb : [In natali sancti Andreae apostoli] Gregorius I (ps.), Homilia V, inc. « Ambulans Dominus Iesus… (Mt 4, 18). Audistis, fratres karissimi, quia ad unius iussionis vocem », expl. « contempnenda perducatur ». ― Dans le ms., attribution à Gregorius papa ; P.L. 76, 1092-1095. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 98).
    F. 114rb-115vb : [In natali unius apostoli] Beda Venerabilis, Expositio in Iohannis evangelium, cap. XV (excerptum), inc. « Ego sum vitis vera… (Io 15, 1). Iste locus evangelicus, fratres, ubi se dicit Dominus vitem », expl. « et habitavit in nobis ». ― Dans le ms., attribution à Augustin ; Stegmüller, Rep. biblicum, n° 1680 ; P.L. 92, 836-840. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 100).
    F. 115vb-117rb : [Item] Gregorius I (ps.), Homilia XXVII, inc. « Hoc est preceptum meum… (Io 15, 12). Cum cuncta sacra eloquia dominicis plena fuit preceptis », expl. « nunc decertantes iuvat, per Iesum… ». ― Dans le ms., attribution à Gregorius papa ; P.L. 76, 1205-1210. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 101).
    F. 117rb-118vb : [Item] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 83-86, inc. « Hoc est preceptum meum… (Io 15, 12). Sive dicatur preceptum sive mandatum », expl. « quod pertient ad rationem salutis ». ― CPL 278 ; éd. R. Willems, CCSL 36, 535-543. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 102).
    F. 118vb-119va : Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, VI (excerptum), inc. « Facta est contentio… (Lc 22, 24-26). Sicut bonis esse moris solet in scripturis », expl. « maiore culmine potestatis excrescant ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 380-382.
    F. 119va-120va : [In natali apostolorum] Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, Ps. 18, enarr. II (excerptum), inc. « Celi enarrant gloriam Dei. Celi sancti sunt elevati », expl. « quid latitare conaris ? In sole posuit tabernaculum suum ». ― CPL 283 ; éd. E. Dekkers, J. Fraipont, CCSL 38, p. 106-109.
    F. 120va-122ra : [In natali unius apostoli] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 87-91, inc. « Hec mando vobis… (Io 15, 17). Per hoc intelligere debemus hunc esse fructum nostrum », expl. « non illis facientibus fecit ». ― CPL 278 ; éd. R. Willems, CCSL 36, p. 543-555. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 103).
    F. 122ra-vb : [In natali unius martyris] Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, inc. « Nolite arbitrari… (Mt 10, 34). Supra dixerat quod dico vobis in tenebris dicite in lumine », expl. « et messurus sis ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M. Adriaen, CCSL 77, p. 73-76. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 110).
    F. 122vb-124va : [In natali unius martyris] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, II, 37, inc. « Si quis venit ad me… (Lc 14, 26). Si consideremus, fratres karissimi, que et quanta sunt que nobis promittuntur », expl. « pacis remedia contulit Iesus… ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 347-358. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 112).
    F. 124va-125ra : [In natale unius martyris] Hieronymus Stridonius, Commentarii in Evangelium Matthaei, I (excerptum), inc. « Nichil opertum quod non revelabitur… (Mt 10, 26). In presenti seculo, multorum vicia nescuntur, sed de futuro tempore scribitur », expl. « numeri conservatio ». ― CPL 590 ; éd. D. Hurst, M . Adriaen, CCSL 77, p. 70-73. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 111).
    F. 125ra-126vb : [De martyribus] Gregorius I, Homilia XXXII, inc. « Si quis vult post me venire… (Lc 9, 23). Quia dominus ac redemptor noster novus homo venit in mundum », expl. « citius adepturi sumus ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 277-286.
    F. 126vb-127vb : [In natale plurimorum martyrum apostolorum] Smaragdus Sancti Michaelis, Liber comitis (Collectiones epistolarum et evangeliorum de tempore et de sanctis), inc. « Scimus quoniam diligentibus Deum, omnia cooperantur in bonum (Rm 8, 28). In tantum enim omnia cooperantur », expl. « non valeret ». ― P.L. 102, 526-530.
    F. 127vb-129ra : [In natale martyrum] Leo I, Sermo 95, inc. « Predicante dilectissimi Domino Iesu Christo evangelium regni », expl. « in tranquillissima Dei pace requiescat, per Dominum… ». ― CPL 1657 ; éd. A. Chavasse, CCSL 138A, p. 582-590. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 119).
    F. 129ra-130ra : [In natale plurimorum martyrum] Augustinus Hipponensis, Sermo 31, inc. « Psalmus qui cantatur Domino videtur sanctis martyribus convenire », expl. « redde quod promisisti in eternum ». ― CPL 284 ; éd. C. Lambot, CCSL 41, p. 391-396. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 113).
    F. 130ra-rb : [De martyribus] Augustinus Hipponensis, Sermo 334, inc. « Omnium quidem bonorum fidelium Christianorum maxime tamen », expl. « quia vivis ex pignore, per Christum… ». ― P.L. 38, 1467-1469. Cf. aussi l’homéliaire d’Alain de Farfa (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 98).
    F. 130rb-131ra : [In sollempnitate martyrum], Iohannes Chrysostomus, Homilia 28, inc. « Qui sanctorum merita religiosa caritate miratur », expl. « probaretur exemplum ». ― CPL 934 et 935 ; P.L.Suppl. 4, 738-740. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 120).
    F. 131ra-vb : Valerianus Cemeliensis, Homilia XV de bono martyrii, inc. « Multa mihi loquendi apud vos fiducia est », expl. « virtutum docetur exemplis ». ― CPL 1002 ; P.L. 52, 738-741.
    F. 131vb-132vb : Valerianus Cemeliensis, Homilia XVI de bono martyrum, inc. « Satis necessaria fuit, dilectissimi, huic mundo quantum res docet », expl. « maiora discimus tolerare ». ― CPL 1002 ; P.L. 52, 741-744.
    F. 132vb-133va : Valerianus Cemeliensis, Homilia XVII de bono martyrii, inc. « Asserunt, dilectissimi, liciti agricole rudem terram », expl. « ad sanctorum consortium pervenitur ». ― CPL 1002 ; P.L. 52, 744-746).
    F. 133va-135rb : [In natale plurimorum martyrum] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. II, hom. 35, inc. « Cum audieritis prelia… (Lc 21, 9). Quia melius ab urbe digressi sumus, ne ad revertendum », expl. « opitulatur in temptatione, per Christum… ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 320-330. CPL 934 et 935 ; P.L.Suppl. 4, 738-740. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 116).
    F. 135rb-136rb : [De martyribus] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, II (excerptum), inc. « Descendens Dominus… (Lc 6, 17). Electurus apostolos Dominus in montana subiit », expl. « proprii industriam spectat operis ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 136-141.
    F. 136ra-137ra : [In natale unius martyris] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, IV (excerptum), inc. « Attendite a fermento Phariseorum… (Lc 12, 1-2). Ad hoc fermentum pertinent omnia que recumbens », expl. « illum coram angelis Dei ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 245-248.
    F. 137ra-va : [In natale sanctorum martyrum] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXXII, inc. « Sufficere nobis deberent ad profectum salutis nostre », expl. « et beatitudo suscipiet ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 429-432. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 117).
    F. 137va-138ra : [In natale plurimorum martyrum] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, IV (excerptum), inc. « Ve vobis qui edificatis… (Lc 11, 47). Non monumenta prophetarum ornare, sed interfectores », expl. « doctorem veritatis insidiis moliuntur aggredi ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 244-245.
    F. 138ra-va : [De martyribus] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, III (excerptum), inc. « Convocatis Dominus Iesus duodecim… (Lc 9, 1-2). Concessa potestate signorum misit predicare regnum Dei », expl. « ab eo discesserat penitere ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 194-196.
    F. 138va-140ra : [In natale apostolorum sive martyrum] Ambrosius Mediolanensis, Expositio in Lucae evangelium, lib. VII (excerptum), inc. « Ecce ego mitto vos… (Mt 10, 16). Contraria sunt ista sibi animalia », expl. « cum unicuique sit subsidium penitendi ». ― CPL 143 ; éd. M. Adriaen, CCSL 14, 229-236. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 115).
    F. 140ra-va : [In natale plurimorum martyrum] Smaragdus Sancti Michaelis (ps.), Collectio in natale sanctorum plurimorum martyrum, inc. « Videns turbas Dominus Iesus… (Mt 5, 1-3). Si queritur quid significet mons, bene intelligitur significare maiore precepta iusticie », expl. « discurrendi amorem abicit ». ― P.L. 102, 545-547.
    F. 140va-141rb : [In festivitate b. Hilarii sive Paulini Treverensis nec non et Eusebii episcoporum] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXVII, inc. « Sanctorum patrum memorias religiosis conventibus honorantes », expl. « et inpassibilem deitatem ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 415-418. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 105).
    F. 141rb-142ra : [In natale unius confessoris] Maximus Taurinensis (ps.), Homilia LXXVIII, inc. « Ad sancti ac beatissimi patris nostri N. cuius hodie festa celebramus », expl. « qua eum sequeremur ostendit ». ― CPL 219b-220 ; P.L. 57, 417-422. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 106).
    F. 142ra-143va : [De confessoribus] Fulgentius Ruspensis, Sermo I de dispensatoribus Domini, inc. « Dominicus sermo quem debemus omnes non solum studiose verum etiam sapienter audire », expl. « salubriter atque utiliter habeamus ». ― CPL 828 ; éd. J. Fraipont, CCSL 91A, 889-896. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 108).
    F. 143va-144va : [In natale unius confessoris] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. I, hom. 9, inc. « Homo quidam peregre proficiscens… (Mt 25, 14-15). Lectio sancti evangelii, fratres karissimi, sollicite considerare nos ammonet », expl. « lucrum quod nos fecimus excuset ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 58-64. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 104).
    F. 144va-145va : [In natale plurimorum confessorum] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. I, hom. 13, inc. « Sint lumbi vestri precincti… (Lc 12, 35-36). Sancti evangelii, fratres karissimi, aperta vobis est lectio recitata », expl. « priusquam veniat semper timeatur ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 89-95. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 109).
    F. 145va-146vb : [In natale unius confessoris] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, V (excerptum), inc. « Homo quidam nobilis abiit… (Lc 19, 12-13). Homo nobilis ille est cui cecus supra clamabat », expl. « erat clade peritura ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 336-341.
    F. 146vb-147va : [De uno confessore], inc. « Vigilate ergo, quia nescitis… (Mt 24, 42-43). Sermonem evangelicum, fratres karissimi, oportet nos sollicita intentione pensare », expl. « victoriam condonare, Iesus… ». Cf. H. Barré, Les homéliaires carolingiens de l'École d'Auxerre, Città del Vaticano, 1962, p. 343 (B II 10).
    F. 147va-vb : [In depositione unius confessoris] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, IV (excerptum), inc. « Nemo lucernam accendit… (Lc 11, 33). De se ipso Dominus hec loquitur, ostendens et si supra dixerit », expl. « generaliter instituant ». ― CPL 1356 ; éd. D. Hurst, CCSL 120, 239-240. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 107).
    F. 147vb-148va : Sermo, inc. « Ecce nos reliquimus omnia (Mt 19, 27). Dominus et salvator noster divitias mundi diligentes », expl. « in ecclesia catholica permanserit, hic salvus erit, prestante… ». ― H. Barré, Les homéliaires carolingiens de l'école d’Auxerre, Città del Vaticano, 1962, p. 273 (M 91).
    F. 148va-149ra : inc. « Qui vos audit… (Lc 10, 16). Cum Dominus et salvator noster fideles discipulos suos », expl. « vere felix erit, per Dominum… ». ― Cf. H. Barré, Les homéliaires carolingiens de l'École d'Auxerre, Città del Vaticano, 1962, p. 319 (homéliaire carolingien bavarois, B I 16).
    F. 149ra-151ra : [In natale virginum] Beda Venerabilis, Commentarius in Proverbia Salomonis, III, cap. XXXI, inc. « Mulierem fortem quis inveniet ? Mulier fortis », expl. « in presenti vita collaudare servitiis ». ― CPL 1351 ; éd. D. Hurst, J.E. Hudson, CCSL 119B, 149-163. La rubrique introduisant le texte dans le ms. l’attribue à Smaragde.
    F. 151ra-152vb : [In natale virginum] Augustinus Hipponenesis, Sermo 93, inc. « Simile est regnum decem virginibus… (Mt 25, 1). Que sunt decem virgines, quarum sunt quinque prudentes, quinque stulte, non facile indagari potest », expl. « potius quam extinguat ». ― CPL 284 ; CPPM I, 513 ; P.L. 38, 573-580.
    F. 152vb-154ra : [In natale virginum] Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus LXXXIII, q. 59, inc. « Simile est regnum celorum decem virginibus… (Mt 25, 1). Inter parabolas a Domino dictas solet querentes multum exercere ista », expl. « secundum fidem esse potuerint ». ― CPL 289 ; éd. A. Mutzenbecher, CCSL 44A, p. 110-118. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 121).
    F. 154ra-155rb : [De decem virginibus] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. I, hom. 12, inc. « Simile est regnum celorum decem virginibus… (Mt 25, 1). Sepe nos, fratres karissimi, ammoneo prava opera fugere », expl. « quia nescitis diem neque horam ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 80-88. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 122).
    F. 155rb-156rb : [De virginibus] Gregorius I, Homiliae XL in Evangelia, lib. I, hom. 11, inc. « Simile est regnum celorum thesauro abscondito… (Mt 13, 44). Celorum regnum, fratres karissimi, iccirco terrenis rebus simile dicitur », expl. « gaudia sine labore capiatis ». ― CPL 1711 ; éd. R. Étaix, CCSL 141, 74-79. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 123).
    F. 156va-157va : [In die depositionis fidelis cuiuslibet defuncti], Augustinus Hipponensis, Enchiridion ad Laurentium seu de fide, spe et caritate, excerptum, inc. « Tempus quod inter hominis mortem et ultimam resurrectionem interpositum est », expl. « habuit iniquitatem ». ― CPL 295 ; éd. M. Evans, CCSL 46, 108-109 et 95-99. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 131-132).
    F. 157va-158rb : [In dedicatione ecclesiae] Caesarius Arelatensis, Sermo 227, inc. « Quotienscumque, fratres karissimi, altaris vel templi festivitatem colimus », expl. « intra in gaudium Domini tui, ad quod… ». ― CPL 1008 ; éd. G. Morin, CCSL 104, 897-900. Le texte est aussi transmis sous l’autorité d’Augustin, comme dans ce ms. (ps. Augustinus, Sermo 229, P.L. 39, 2166-2168). Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 127) et celui d’Alain de Farfa (ibid., II, 106).
    F. 158rb-159ra : [Item] Eusebius "Gallicanus", Collectio homiliarum, hom. 44, inc. « Recte festa ecclesie colunt », expl. « non habebit de satietate fastidium, ad que… ». ― CPL 966 ; éd. F. Glorie, CCSL 101A, 555-563 (ps. Augustinus, Sermo 231, P.L. 39, 2171-2172). Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 128).
    F. 159ra-161rb : [Item] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 25, inc. « Non est arbor bona… (Lc 6, 43). Quia propitia divinitate, fratres karissimi, sollempnia dedicationis ecclesie celebramus », expl. « bona sua in terra viventium, Iesus… ». ― CPL 1367 (et 467) ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 368-378. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 125).
    F. 161rb-163va : [Item] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii II, 24, inc. « Facta sunt encenia in Ierusolimis… (Io 10, 22). Audivimus ex lectione evangelica, fratres karissimi, quia facta sunt encenia in Ierusolimis », expl. « perpetue sue visionis introducat ». ― CPL 1367 ; éd. D. Hurst, CCSL 122, 358-367. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 126).
    F. 163va-164rb : [Item] Beda Venerabilis, Homeliarium evangelii III, 66, inc. « Egressus Iesus perambulabat… (Lc 19, 1-3). Que impossibilia sunt apud homines, possibilia sunt apud Deum », expl. « factus est benigne pro nobis ». ― CPL 1367 ; P.L. 94, 439-441. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : II, 129) et Appendix dans CCSL 122, p. 383.
    F. 164rb-168ra : [In dedicatione templi] Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, Ps. 64, inc. « Te decet hymnus Deus in Syon (Ps 64, 2). Patria illa est Syon », expl. « si clamas in hymno habundas frumento ». ― CPL 283 ; éd. E. Dekkers, J. Fraipont, CCSL 39, 824-827. Dans le ms., attribution à Maximus episcopus.
    F. 168ra-169va : [Item] Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, Ps. 121, inc. « Iocundatus sum in his que dicta sunt mihi », expl. « convalescite, currite, apprehendite, amen ». ― CPL 283 ; éd. E. Dekkers, J. Fraipont, CCSL 40, 1802-1813.
    F. 169vb-170va (addition) : Relatio crucis, inc. « Tempore illo postquam Constantino Augusto contra Mexantium », expl. « de quo loquimur, qui… » (BHL 4178).
    F. 171ra-174ra : Gregorius Nazianzenus, De epiphaniis (secundum translationem Rufinii), inc. « Christus nascitur gloriamini », expl. « in carne possibile est, per Iesum… ». ― Éd. J. Wrobelii, CSEL 46, 87-108.
    F. 174ra-175va : [In Nativitate Domini] Gaudentius Brixiensis, Tractatus XIII, inc. « Per omnes divini eloquii libros filius Dei non solum Deus sed et homo », expl. « et celestia pro terrenis, ab ipso Dei filio… ». ― Éd. A. Glück, CSEL 68, 114-124.
    F. 175va-178ra : [In Nativitate Domini] Iohannes Chrysostomus (ps.), Sermo, inc. « Nescio an quisquam ausus sit archanum, fratres », expl. « gratia et veritas per Christum… ». ― CPL 2277 ; P.L.Suppl. I, 557-567 ; B. Botte, Les origines de la Noël et de l’Épiphanie, Louvain, 1932, 93-105.
    F. 178ra-181va : [In die Theophanie] Gregorius Nazianzenus, De luminibus (secundum versionem Rufini), inc. « Iterum Iesus meus et iterum mysterium », expl. « lux vestra fulgeat coram hominibus, per Christum… ». ― Éd. J. Wrobelii, CSEL 46, 111-137.
    F. 181va-182ra : [In Septuagesima] Iohannes Chrysostomus (ps.), inc. « Iubetur Adam de interdicto arboris fructu non tangere », expl. « indulgentia restitutus ». ― P.L.Suppl. IV, 669-671.
    F. 182ra-va : [In Sexagesima] Iohannes Chrysostomus (ps.), inc. « Christiano cum hoste certamen in origine ipsa monstratur », expl. « cum victoribus in Christo eterna secula triumphemus ». ― P.L.Suppl. IV, 671-673.
    F. 182vb-183vb : De quadragesima, inc. « Quia nonnullorum est consuetudo, karissimi, advenientes quadragesime », expl. « ut vita vestra in melius commutetur ». ― Maximus Taurinensis (ps.), Homilia XXXVI (P.L. 57, 301-304, cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre, I, 84), suivi par un commentaire carolingien sur Mt 6, 17-21 qui utilise Augustin, De sermone Domini II (excerptum, CCSL 35, p. 132-134) ; Epiphanius Latinus, Sermo 20 (P.L.Suppl. III, 853 ou éd. Erikson, p. 26) ; Id., Sermo 21 (P.L.Suppl. III, 854 ou éd. Erikson, p. 27) ; Augustinus Hipponensis, Sermo 38 (CCSL 41, p. 482 passim) ; Leo I, Sermo 88 (CCSL 138A, p. 549-550) ; Augustinus Hipponensis, Sermo 39 (CCSL 41, p. 492). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 251, n° 150.
    F. 183vb-184v : Feria IIII In capite ieiunii, inc. « Cum ieiunatis, nolite fieri sicut hyprocrite… (Mt 6, 16). Manifestum est his preceptis omnem nostram intentionem in interiora gaudia dirigi », expl. « non quomodo illi provenerit ». ― Commentaire corilingien composé de plusieurs extraits : Augustinus Hipponensis, De sermone Domini, II (CCSL 35, p. 131-134) ; Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio IV (CCSL 120, p. 255) ; Augustinus Hipponensis, De sermone Domini II (CCSL 35, p. 135-138). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 251, n° 151.
    F. 184vb-185vb : [Feria V] Origenes (ps.), Homilia VI in Matthaeum, inc. « Cum introisset Dominus Iesus Capharnaum… (Mt 8, 5). Ingrediente Domino Capharnaum cur ibi ingressus est », expl. « ipse Deus in illis regnat, cui est honor… ». ― CPL 673 ; éd. E. Benz, E. Klostermann, Origenes Werke, XII (G.C.S. 41, I), p. 246-256. Cf. aussi l’homéliaire de Paul Diacre (R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto, 1980 : I, 61).
    F. 185vb-187ra : Feria VI, inc. « Audistis quia dictum est… (Mt 5, 43). Frequenter in evangelio, fratres karissimi, audivimus Dominum dicentem : Diligite », expl. « hic miserabiliter obsecramus ». ― Commentaire carolingien utilisant plusieurs extraits : Caesarius Arelatensis, Sermo 38, 1-4 (CCSL 103, p. 168-170) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, I (CCSL 77, p. 34-35) ; Eugippius, Excerpta 295 (CSEL 9, p. 951-952) ; Augustinus Hipponensis, De sermone Domini, II (CCSL 35, p. 91-93) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum I (CCSL 77, p. 35-36). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 251, n° 153.
    F. 187ra-188rb : [Sabbato] Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, VI (excerpta), inc. « Cum sero esset… (Mc 6, 47). Labor discipulorum in remigando et contrarius », expl. « eorum caput nostrum caput quod est Christus… ». ― Commentaire carolingien composé de : Beda Venerabilis, In Marcum, II (CCSL 120, p. 516-518) ; Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, XXV, 5-7 (passim CCSL 36, p. 250-251) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 124) ; Beda Venerabilis, In Marcum, II ( CCSL 120, p. 518-519) ; Augustinus Hipponensis (ps.), Sermo ap. 72, 3-4 (abrégé et remanié, P.L. 39, 1885-1886). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 251, n° 154.
    F. 188rb-189va : Feria II ebdomade I Quadragesime, inc. « Cum venerit filius… (Mt 25, 31-33). Dominus noster cum pro redemptione hominum », expl. « sicut sol, et regnabit Dominus cum illis in eternum ». ― Commentaire carolingien composé de : Epiphanius Latinus, Sermo 38 (P.L.Suppl. III, 898-902 et éd. Erikson, p. 85-89) ; Caesarius Arelatensis, Sermo 183, 5 (CCSL 104, p. 747) ; Epiphanius Latinus, Sermo 38 (P.L.Suppl. III, 902 et éd. Erikson, p. 89-90) ; Caesarius Arelatensis, Sermo 206, 3 (CCSL 104, p. 826-827) ; Ambrosius Autpertus, De cupiditate, 13 (CCCM 27B, p. 977) ; Epiphanius Latinus, Sermo 38 (P.L.Suppl. III, 902 et éd. Erikson, p. 90) ; Amrbosius Mediolanensis, De bono mortis 12, 53 (CSEL 32.1, p. 748). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 251-252, n° 155.
    F. 189va-191ra : Feria III, inc. « Cum intrasset Iesus Ierosolimam… (Mt 21, 10). Introeunte Iesu cum turba tota Ierosolimorum civitas », expl. « et ad occasionem parati pertinere figuram ». ― Commentaire carolingien composé de : Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 185-188) ; Beda Venerabilis, In Lucam, V (CCSL 120, p. 349) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 188) ; Beda Venerabilis, In Lucam, V (CCSL 120, p. 349-350) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 189) ; Beda Venerabilis, In Marcum, III (CCSL 120, p. 578-579) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 189-190) ; Beda Venerabilis, In Lucam, V (CCSL 120, p. 350-351). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 252, n° 156.
    F. 191ra-192rb : Feria IIII, inc. « Accesserunt ad Dominum Iesum scribe… (Mt 12, 38). Sic scribe et pharisei signum postulant, quasi que viderunt signa non fuerint », expl. « qui tamen intrare non potuerunt, nisi alios rogaverint ». ― Commentaire carolingien composé de : Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 96-97) ; Beda Venerabilis, In Marcum, II (CCSL 120, p. 531-532) ; Beda Venerabilis, In Lucam, IV (CCSL 120, p. 237) ; Epiphanius Latinus, Sermo 48 (P.L.Suppl. III, 922 et éd. Erikson, p. 116) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 97) ; Epiphanius Latinus, Sermo 48 (P.L.Suppl. III, 922 et éd. Erikson, p. 116) ; Beda Venerabilis, In Lucam, IV (CCSL 120, p. 237-238) ; Epiphanius Latinus, Sermo 48 (P.L.Suppl. III, 922 et éd. Erikson, p. 116-117) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 97) ; Beda Venerabilis, In Lucam, IV (CCSL 120, p. 238-239); Epiphanius Latinus, Sermo 48 (P.L.Suppl. III, 922 et éd. Erikson, p. 117) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 98-101). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 252, n° 157.
    F. 192rb-193va : Feria V, inc. « Dicebat ergo Iesus ad eos qui crediderant (Io 8, 31). Quibus loquebatur Dominus Iesus Christus Iudei erant », expl. « propter quod medicus invocetur, Iesus… ». ― Cf. Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, XLI, abrégé et remanié (éd. R. Willems, CCSL 36, p. 357-373).
    F. 193va-194vb : [Feria VI] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 17 (excerptum), inc. « Erat dies festus Iudeorum… (Io 5, 1). Ingressus Iesus locum ubi iacebat magna multitudo languentium, cecorum, claudorum, aridorum », expl. « sanandus est turbata aqua eger unus magnus, passo domino, totus mundus ». ― Cf. Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, XVII, 1-13, remanié (éd. R. Willelms, CCSL 36, 170-177).
    F. 194vb : « Sabbato. Require evangelium in maiori omeliario » (cf. BnF, Latin 11702, f. 167r-168r et l’homéliaire de Paul Diacre : I, 86).
    F. 194vb-196ra : [Feria II secunde ebdomade] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 38 (excerptum), inc. « Ego vado et queretis me… (Io 8, 21). Nam illum postea quam abscessit ab oculis hominum inquisierunt », expl. « multi crediderunt in eum, qui vivit… ». ― Cf. Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, XLI, abrégé et remanié (éd. R. Willelms, CCSL 36, 338-364, remanié).
    F. 196ra-197rb : Feria III, inc. « Super cathedram Moysi… (Mt 23, 2). Pharisei qui ad temptandum Iesum fuerant congregati », expl. « mira res. Non credis ? Verbum caro factum est… ». ― Commentaire carolingien composé de : Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, IV (CCSL 77, p. 209-210) ; Iohannes Chrysostomus, Homilia 34 in Hebr. (CPG 4440 ; P.G. 63, 449) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, IV (CCSL 77, p. 211-212) ; Beda Venerabilis, In Lucam, IV (CCSL 120, p. 244) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, IV (CCSL 77, p. 212) ; Beda Venerabilis, In Marcum, III (CCSL 120, p. 592) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, IV (CCSL 77, p. 212-214) ; Augustinus Hipponensis (?), Sermo 342 (P.L. 39, 1504). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 253, n° 162.
    F. 197rb-198va : Feria IIII, inc. « Ascendens Dominus Iesus Ierosolimam… (Mt 20, 17-18). Redemptor noster previdens ex passione sua discipulorum animos perturbandos », expl. « exaltaris multis, antequam humiliemini, dominus ipse vester qui est lux vestra humiliatus est ut exaltaretur, qui vivit… ». ― Commentaire carolingien composé de : Beda Venerabilis, In Marcum, III (CCSL 120, p. 564) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 176-177) ; Beda Venerabilis, In Marcum, III (CCSL 120, p. 564-565) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 178-179) ; Beda Venerabilis, In Marcum, III (CCSL 120, p. 565-566) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 179-180) ; Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, Ps. 102 et 126 (passim, CCSL 40, p. 1456-1457, 1859-1860). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 253, n° 163.
    F. 198va-199vb : [Feria V] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 22 inc. « Non possum ego a me ipso facere quicquam… (Io 5, 30). Sicut audis Christe iudicas. A quo audis ? », expl. « quia utrumque mortuum erat, resurgat utrumque, per Dominum… ». ― Éd. R. Willelms, CCSL 36, 231-236, remanié.
    F. 199vb-201ra : Feria VI, inc. « Homo erat paer familias… (Mt 21, 33). Principes sacerdotum et seniores populi qui interrogaverant Dominum in qua potestate », expl. « et ostentui gaudebit habere ». ― Commentaire carolingien composé de : Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 195-199) ; Beda Venerabilis, In Lucam, V (CCSL 120, p. 352-356). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 253, n° 165.
    F. 201ra-203ra : [Sabbato] Beda Venerabilis, In Lucae evangelium expositio, IV (excerptum), inc. « Homo quidam habuit duos filios… (Lc 15, 11-12). Murmurantibus de peccatorum susceptione scribis et pharisei », expl. « perierat et inventus est ». ― CPL 1356, éd. D. Hurst, CCSL 120, 287-295.
    F. 203ra-204va : Feria II tercie ebdomade, inc. « Quanta audivimus… (Lc 4, 23). O quanta phariseorum cecitas qui Dominum quem in verbis factisque Christum esse cognoscunt », expl. « sic ille non deficiet in eternum, adiuvante… ». ― Commentaire carolingien composé de : Beda Venerabilis, In Lucam, II (CCSL 120, p. 104-106) ; Id., In Marcum, II (ibid., p. 503-504) ; Id., In Lucam, II (ibid., p. 106-109) ; Augustinus Hipponensis, Sermo 11 (CCSL 41, p. 162-163). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 254, n° 167).F. 204va-206ra : Feria III tercie ebdomade, inc. « Si peccaverit in te frater… (Mt 18, 15). Fratres mei karissimi si peccaverit in nos frater noster et in qualibet causa nos leserit », expl. « quotiens ille peccare non posset ». ― Commentaire carolingien composé de : Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 161) ; Augustinus Hipponensis, Enchiridion, 72-74 (CCSL 46, p. 88-89) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 161) ; Origenes, Homiliae in Leviticum, 3, 2 (G.C.S. 29, p. 301-302) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 161-162) ; Origenes, Homiliae in librum Iesu Nave 7, 6 (G.C.S. 30, p. 332-334) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 162) ; Epiphanius Latinus, Sermo 27 (P.L.Suppl. III, 868 et éd. Erikson, o. 45-46) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, III (CCSL 77, p. 162-163). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 254, n° 168.
    F. 206ra-207vb : Feria IIII tercie ebdomade, inc. « Quare discipuli tui trasgrediuntur traditionem seniorum… (Mt 15, 1-2). Conveniunt ad Iesum pharisei et quidam de scribis », expl. « et ea coinquinant hominem ». ― Commentaire carolingien composé de : Beda Venerabilis, In Marcum, II (CCSL 120, p. 519-520) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 127) ; Origenes, Homiliae in Leviticum 11, 3 (G.C.S. 29, p. 452-454) ; un paragraphe non identifié ; Beda Venerabilis, In Marcum, II (CCSL 120, p. 521) ; Isidorus Hispalensis, Sententiae, III, 24(P.L. 83, 700A-C) ; Epiphanius Latinus, Sermo 58 (P.L.Suppl. III, 952-953 et éd. Erikson, p. 157) ; Hieronymus Stridonius, In Matthaeum, II (CCSL 77, p. 128-129, 130-132). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 254, n° 169.
    F. 207vb-209rb : [Feria V] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 25 (excerptum), inc. « Operamini non cibum… (Io 6, 27). Fratres karissimi se ipsum Dominus noster Iesus Christus insinuat hunc cibum », expl. « et resuscitabo eum, inquit, in novissimo die ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 252-259.
    F. 209rb-211ra : [Feria VI] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 15 (excerptum), inc. « Venit Dominus Iesus in civitatem Samarie… (Io, 4,5-6). Non frustra fatigatur virtus Dei », expl. « et firmius meum credunt, quoniam vere ipse est salvator mundi, cui est honor… ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 152-164.
    F. 211ra-212va : [Sabbato] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 33 (excerptum), inc. « Perrexit Dominus Iesus in montem oliveti… (Io 8, 1). Dominus noster perrexit in montem, montem autem oliveti », expl. « ut invenias quod promisi ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 307-311.
    F. 212va-214rb : [Feria secunda quarte ebdomade] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 10 (excerptum), inc. « Prope erat pascha Iudeorum… (Io 2, 13-15). Quid audivimus, fratres ? Ecce templum figura adhuc erat », expl. « sic se ipsis credat Iesus, qui… ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 102-112.
    F. 214rb-215va : [Feria tercia] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 29 (excerptum), inc. « Iam die festo mediante… (Io, 7, 14-15). Ascendit Dominus ad diem festum mediante die festo », expl. « humiles et pauperes salvos faciebat Dominus, qui vivit… ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 285-297.
    F. 215va-217rb : [Feria quarta] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 44 (excerptum), inc. « Preteriens Dominus Iesus vidit hominem cecum… (Io 9, 1-3). De hominem quem Dominus Iesus illuminavit qui cecus natus fuerit », expl. « procidens adoravit eum ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 381-387.
    F. 217rb-218vb : [Feria quinta] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 17 (excerptum), inc. « Pater meus usque modo… (Io 5, 17-18). Falsum ergo dicit scriptura quia Deus requievit ab omnibus operibus suis in die septimo », expl. « qui male egerunt in resurrectionem iudicii ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 177-201.
    F. 218vb-220vb : [Feria sexta] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 49 (excerptum), inc. « Erat quidem languens Lazarus a Bethania… (Io 11, 1-2). Inter omnia miracula que fecit Dominus noster Iesus Christus, Lazari resurrectio precipue predicatur », expl. « sive potius prodendo ut servirent ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 419-431.
    F. 220vb-222va : [Sabbato] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 34 (excerptum), inc. « Ego sum lux mundi… (Io 8, 12). Quod ait Dominus : ego sum lux mundi, clarum puto esse », expl. « et factus est, et ibi erat ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 311-336.
    F. 222va-224ra : [Feria secunda quinte ebdomade] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 31 (excerptum), inc. « Miserunt principes… (Io 7, 32-33). Principes sacerdotum audita multitudinis fide », expl. « omnium gentium linguis locutis sunt, per Christum… ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 297-307.
    F. 224ra-226ra : [Feria tercia] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 36 (excerptum), inc. « Ambulabat Dominus Iesus in Galileam… (Io 7, 1-2). In isto evangelico capitulo, fratres, Dominus noster Iesus Christus secundum hominem », expl. « et clarius personet bonus est, qui vivit… ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 277-284.
    F. 226ra-227va : [Feria quarta] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 48 (excerptum), inc. « Facta sunt enchenia in Ierosolimis… (Io 10, 22-24). Quod iam commendavi dilectioni vestre stabiliter meminisse debetis », expl. « et multi crediderunt in eum ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 413-419.
    F. 227va-229ra : Feria V, inc. « Cum audissent quidam de turba sermones domini Iesu… (Io 7, 40-41). Meminit caritas vestra, fratres karissimi, sermone pristino lectionis evangelice », expl. « unusquisque in domo sua ». ― Commentaire carolingien composé de plusieurs extraits augustiniens : In Iohannis evangelium tractatus, 33, 1 ; 31, 5-6 ; 33, 1 ; 53, 5-10 ; 33, 1-2 (CCSL 36, p. 306, 296-297, 306, 454-456, 306-307) ; Sermo 52 (éd. Verbraken, dans Revue Bénédictine, 74, 1964, p. 21-24) ; In Iohannis evangelium tractatus, 33, 2 (CCSL 36, p. 307). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 255-256, n° 182.
    F. 229ra-230vb : Feria VI, inc. « Collegerunt pontifices et pharisei concilium… (Io 11 ,47-47). In verbis sacre lectionis audivimus, fratres karissimi, quia sacrilega consilia », expl. « si quod petebat nostra optineret infirmitas ». ― Commentaire carolingien qui utilise : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 49, 26 (CCSL 36, p. 432) ; Hilarius Pictaviensis, Tractatus in Psalmos, 2, 5-8 et 12 (CSEL 22, p. 40-42, 45-46) ; un développement influencé par Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 49, 26 et 28 (CCSL 36, p. 432-433) et par Ambrosius Mediolanensis, In Lucam, X (CCSL 14, p. 362) ; Leo I, Sermo 67 ( CCSL 138A, p. 408-413). Cf. R. Étaix, Le grand Lectionnaire de Corbie, p. 256, n° 183.
    F. 230vb-232rb : [Sabbato] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, 26, 15 – 27, 11, inc. « Nisi manducaveritis carnem filii hominis… (Io 6, 54). Dominus noster, fratres karissimi, quando hec dicebat que in evangelio recitata sunt », expl. « qui habebant in finem eterna tormenta ». ― CPL 278 ; éd. R. Willelms, CCSL 36, 267-276, abrégé.
    F. 232rb-vb : Beda Venerabilis (ps.), Sermo 47 in epist., inc. « Hodie incipiamus, fratres karissimi, de crucis tropheo predicare et honoremus diem », expl. « ut et regna celorum mereamur, per Christum… ». ― éd. J. Gymnicus, Coloniae 1535, p. 111-113. Dans le ms., le sermon est attribué à Augustin.
    F. 232vb-233va : Eusebius 'Gallicanus", Sermo 8 (excerptum), inc. « Exulta celum et letare terra. Dies iste amplius ex sepulchro radiavit », expl. « servitium offerret, et dominus regnum pararet ». ― CPL 966 ; éd. F. Glorie, CCSL 101B, p. 881-885.
    F. 233vb : Iohannes Chrysostomus (ps.), Sermo de apostolo (mutilé à la fin), inc. « Apostolus Paulus loquitur dicens : Manent inquit tria », expl. « exigit quicquid ». ― CPL ; P.L.Suppl. IV, 729-730.

Texts in this manuscript

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participant

Other participants

Former owners

Formerly part of

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit a été copié par Jean d’Amiens (ou Jean le Borgne) en 1179, comme l’atteste la souscription du copiste au f. 169v : « Scriptus est liber iste a Iohanne scriptore et monoculo, in illo anno quo rex Philippus, filius Ludovici regis, inunctus est » (le fils du roi Louis VII, Philippe, a été associé au trône en 1179). Il a appartenu à l'abbaye Saint-Pierre de Corbie, comme l’attestent les ex-libris du XIIIe s. (f. 1r, « Sancti Petri Corbeiensis ») et du XVe s. (f. 21r, « Appartient a sanct Pierre de Corbye »). Il n’est pas mentionné dans le catalogue alphabétique de la fin du XIIe siècle.
    Avec d’autres manuscrits de Corbie, il entra en 1638 à la bibliothèque de l'abbaye de Saint-Germain-des-Prés, où il a reçu les cotes « 493 » en 1677, puis « N. 51 » en 1740 (cf. f. Ar), et rejoigna la Bibliothèque Nationale entre décembre 1795 et février 1796.

Notes

Data Source: Bibale

  • Homéliaire à l'usage de l'abbaye Saint-Pierre de Corbie

Life cycle of this book

Data sources