Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 620

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q65024

  • Attested title :
    • Petrus Comestor, Postillae in Evangelia.
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 620
    • Paris. BnF, Latin 620
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Languages : Latin
  • Author : Pierre le Mangeur (1100?-1179?) | Étienne Langton (1150?-1228)
  • Date of Origin :
  • Decoration :
    • Aucun élément décoratif. Citations bibliques soulignées. Titre courant : 1/ marge sup., milieu de chaque page : nom de l’évangéliste ; marge inf. verso « capit. », marge inf. recto « n° » ; 2/ à la mine de plomb en chiffres arabes : n° du chap. en marge inf
  • Support Material : Parchemin
  • Composition :
    • 271 feuillets
  • Format :
    • 270 × 205 mm.
  • Codicological details :
    • 35 cahiers réguliers de 8 ff., sauf le cahier 11 de 4 ff. (81=84, 82=|=83), sauf le cahier 28 de 6 ff. (f. 213-218 : 213, 214, 215=218, 216=|=217), sauf le cahier 35 et dernier de 5 ff. (f. 267-270, +271). — Signatures en chiffres romains au dern. f. des cahiers, avec signe « 9 », en 4 séries (f. 8v-80v : « .I.us [-.X.us] » ; f. 92v-140v : « .I.us [-.VII.us] » ; f. 156v-212v : « .I.us super Lucam [-.VII.us] » ; f. 226v-266v : « Ius[-.VI.us] »). — Réclames (sauf au dern. cahier de chaque commentaire)
    • 271 feuillets. 270 × 205 mm.
  • Ruling :
    • Piqûres. — Réglure à la mine de plomb ; justification : 210 x 150 mm.
  • Binding :
    • Demi-reliure à dos de chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe, à caissons dorés et estampés à froid ; titre doré : « POSTILLAE SUPER IV EVANGELIA »
  • Stamp :
    • Estampilles f. 1, 270v

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-270v : [Petrus Comestor (Ps. Stephanus Langton), Postillae in Evangelia] ; cf. [attribution] G. Lacombe, B. Smalley, « Studies on the Commentaries of cardinal Stephen Langton », dans Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age, t. 5, 1930, p. 5-220, à la p. 149 [mentionne ce ms.] ; A. Landgraf, « Recherches sur les écrits de Pierre le Mangeur », dans Rech. théol. anc. méd., t. 3, 1931, p. 341-372, aux p. 366-372 [recense ce ms.] ; cf. Hauréau, Notices…, t. I, p. 5-6 et 44 ; A. Noyon, « Inventaire des écrits théologiques du XIIe siècle non insérés dans la Patrologie de Migne », dans Revue des bibliothèques, t. 22, 1912, p. 277- 333, à la p. 313 ; A. M. Landgraf, Introduction à l’histoire de la littérature théologique de la scolastique naissante, Paris : J. Vrin = Montréal : Institut d’études médiévales, 1973 [Publications de l’institut d’études médiévales ; 22], à la p. 140 [recense ce ms., mais donne un autre incipit à la glose sur Marc] ;
    f. 1-84vb : [Petrus Comestor (Ps. Stephanus Langton), Postillae in Matthaeum] (Stegmüller, Rep.bibl. n° 6575 [Petrus Comestor], n° 7900 [Ps. Stephanus Langton]) : « ‘[F]ecit Deus duo luminaria magna … ut preesset nocti’ (Gen. 1,16). Per firmamentum celi satis eleganter sacra scriptura intelligitur, sive in tali verborum junctura transicio, sive intransicio intelligatur …-… [prol. : [f. 2va] « … vel IIIIor in Christo, scilicet humanitas, sacerdocium, regnum, divinitas » ; f. 2va : cap. 1 : « Liber generacionis Ihesu Christi. Ecliptica est oratio et indigens supplemento… » ; f. 46b (l.11) : « ‘Convocatis’ (Matt. 10,1). Merito dictum est convocatis, quia re vera ipse convocaverit eos… » ; f. 67b : « ‘Simile est regnum celorum’ (Matt. 20,1) id est presens ecclesia, [f.67va] id est negosium quod sit in ecclesia… » ] …-… ‘Vobiscum sum omnibus diebus’ (Matt. 28,20). Quia in presenti nobis exhibita presentia divinitatis est quasi arra future mercedis » ; cf. [pour f. 52r-v] G. Couvreur, Les pauvres ont-ils des droits ? Recherches sur le vol en cas d’extrême nécessité depuis la Concordia de Gratien (1140) jusqu’à Guillaume d’Auxerre († 1231), Rome : Presses de l’université grégorienne ; Paris : Ed. S.O.S., 1961, p. 159, note 25 (Analecta gregoriana, 111) [ms. P] ; cf. Ph. Buc, L'ambiguité du livre : prince, pouvoir et peuple dans les commentaires de la Bible au Moyen Age, Paris : Beauchesne, 1994 [Théologie historique, 95], p. 279 note 21 (éd. part. f. 64a) , 354 note 120 (comm. sur texte f. 65a).
    F. 85a-148b : [Petrus Comestor (Ps. Stephanus Langton), Postillae in Marcum] (Stegmüller, Rep.bibl. n° 6576,2 et 7901) : « ‘[C]elum michi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum’ (Is. 56,1). Hiis verbis innuit nobis Dominus distinctionem ecclesie. Est enim ecclesia militans ; est ecclesia triumphans. Militans laborat, triumphans regnat. …-… [prol. : [f.87va] « … figure ei conveniunt, sed pro Christo de quo agit » ; f. 87va : « Inicium evangelii. Ut operi suo gratiam et auctoritatem prebeat, premittit testimonia prophetarum, ut ita … » ; f. 120a : « ‘Et inde exurgens’ (Mc. 10,1) G. introducens determinat ubi predicta facta sunt… »] …-… ‘Illi autem profecti’ (Mc. 16,20). intellige longo tempore post. Nota quia sicut Marcus inferius evangelium incoat, sic ultimus terminat : cum ceteri terminent in ascensione, Marcus se in anteriora extendit usque in predicacionem apostolorum. Matheus incipit a nativitate salvatoris, Lucas a nativitate precursoris, Johannes a deitate verbi, Marcus longe inferius, scilicet a predicatione Johannis. De hoc habemus glossam ‘Nota quod Marcus’ etc. » ; cf. [pour f. 97v-98v] G. Couvreur, Les pauvres …, op. cit., p. 159, note 25 [ms. P] ; cf. Ph. Buc, L'ambiguité du livre…, op. cit., p. 135 note 29 (éd. part. f. 122vb).
    F. 149a-218va : [Petrus Comestor (Ps. Stephanus Langton), Postillae in Lucam] (Stegmüller, Rep.bibl. n° 6577 et 7902 ; éd. partielle P. Buc, « Vox clamantis in deserto ? : Pierre le Chantre et la prédication laïque, dans Revue Mabillon, t. 65 [nouv. sér. t. 4], 1993, p. 5-48, aux p. 35-36 [ms. sigle P0, passage au f. 177vb]) : « ‘[P]edes eorum, pedes recti, et planta pedis eorum quasi planta pedis vituli’ (Ez. 1,7). Ezechiel vidit in spiritu IIIIor animalia prefigurantia IIIIor evangelistas : homo, leo, vitulus, aquila, nec immerito per hoc …-… [prol. ; f. 150a (l.17) : « ‘Quoniam [quidem multi conati]’ etc. (Lc. 1,1). Premittit Lucas operi suo proemium in quo ad Theofilum dirigit sermonem, qui potentissimus erat in Achaia … » ; f. 150b : ‘Fuit [in diebus]’ (Lc. 1,5). Tractaturus Lucas hystoriam dominici adventus in carnem… » ; f. 178vb : « ‘Post hec autem’ (Lc. 10,1). Hic satis prosequitur hystoriam. ‘Designavit’ id est ab aliis distinxit … » ; f. 206vb : Lc. 20,1] …-… quia licet ascenderit in celum et non redierit cum eis corporaliter, tamen ipse idem ait : Vobiscum sum usque ad consummacionem seculi. Amen. Explicit » ; cf. [pour f. 166r-v] G. Couvreur, Les pauvres …, op. cit., p. 159, note 25 [ms. P]. ; cf. Ph. Buc, L'ambiguité du livre…, op. cit., p. 192 note 52 (éd. part. et comment. f. 159a).
    F. 218a : [versus] : « Pervia porta poli / pietate posita parentis
    « Pande preces proli / populi peccata parentis ».
    F. 219a-270va : [ [Petrus Comestor (Ps. Stephanus Langton), Postillae in Johannem] (Stegmüller, Rep.bibl. n° 6578 et 7903) : « ‘[O]mnia poma nova et vetera servavi tibi, dilecte mi’ (Cant. 7,13). Solet sacra scriptura pomorum nomine censeri, quia quarto tempore, id est quarta etate esibilis facta est, id est in auctoritate recepta est. Habemus enim in Levitico …-… [prol. ; f. 220vb : « ‘In principio erat verbum’ etc. (Joh. 1,1). In principio hujus evangelii ponuntur IIIIor cola (sic : colata), id est IIIIor clausule sive distinctiones … » ; f. 227b : « ‘Et die tercia’ etc. (Jo.2,1). Johannes primo ostendens Christum deum esse et postea hominem … » ; f. 246va : « ‘Amen, amen dico vobis’ etc. (Joh. 10,1). Inceperat Dominus agere de superbia Phariseorum, ideo ad reprimendam eorum jactantiam … » ; f. 267b : « ‘Una autem sabbati’ (Jo. 20,1) id est prima sabbati. Alius evangelista dicit una sabbatorum, quod dictum est… »] …-… quantum ad legentium capacitatem vel ubi veritas est manifesta, non est inconveniens si yperbolice loquatur sacra scriptura et hoc habes in glosa ‘Non dicit spacio temporis’ etc. ».
    F. 270vb (l.1-22) : [Stephanus Langton( ?), Introitus in Johannem (fragm.)] (Stegmüller, Rep.bibl. n° 10323 [éd. d’après ce ms.]) : « ‘Vetustissima veterum comedetis, et supervenientibus novis vetera proicietis’ (Lev. 26,10). Predixit Moyses his verbis legalium abolitionem et evangelii substitutionem ut vetustissima intelligantur… -… In veteri moralia cerimonialibus, in novo eveangelium aliis scripturis omnibus ; sicut igitur evangelium scripturis omnibus, sic Johannes aliis evangeliis, quia altius egit de u// ».

Participants

Former owners

Formerly part of

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Ce manuscrit a fait partie des collections de la bibliothèque de l'abbaye de Fontenay. Au f. 270v, ex-libris et cote XVe siècle « Liber Sancte Marie de Fonteneto. G. 6 ».
    Il a ensuite appartenu à Colbert, avant d'entrer dans la bibltiothèque royale en 1732.

Data source