Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3016

  • Part of a set : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3014-3027B
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Latin, 3016
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3016
    • Paris. BnF, Latin 3016
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Support Material : Parchemin.
  • Composition :
    • I-173 ff. à 2 colonnes + f. 110bis.
  • Format :
    • 345 × 240 mm.
  • Codicological details :
    • Initiales en couleur à filigranes. Rubriques et manchettes rubriquées. Titres et titres courants en couleur. — Cahiers signés [I]-XVI aux ff. 41-167v. — Texte corrigé par une main contemporaine et par une main du XIVe s. — Quelques gloses marginales. — Le feuillet de garde initial contient un fragment de la Messe de Pàques et provient d'un Missel du XIe s. en écriture du Mont-Cassin, avec notation musicale bénéventaine ; il porte une cote du XVIIe s. : « Lectiones (?) theologice n° 131 ». Au v°, mention d'achat du ms. par la bibliothèque du Roi : « Achepté à Rome en 1715 » ; cf. Delisle, Cab. des mss., I, 335.I-173 ff. à 2 colonnes + f. 110bis.345 × 240 mm.
  • Binding :
    • Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe.

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-173 [PETRUS LOMBARDUS. Sententiarum libri IV]. Prol. : « Incipit prologus » (Quaracchi. 1-3) (1) ; — Table du l. I (1-2v) ; — L. I : « Primus liber. Convenienientiam [sic] veteris ac nove legis... » (éd. cit., 14-294) (2v-50v) ; au f. 50v ; « Hic finitur I. liber de misterio Trinitatis » ; — Prol. du l. II : « Que ad misterium... » (ibid., 306) (50v) ; — Table du l. II (50v-52) ; — L. II : « Incipit liber II de rerum creatione et formatione corporalium et spiritualium et aliis pluribus eis pertinentibus » (ibid., 306-540) (52-93) ; — Table du l. III (93-93v) ; — Prol. du l. III : « Jam nunc his intelligendis.. — ... Deo revelante valeamus » ; « Hujus voluminis continentia sub compendio perstringitur sie enim rationis ordo... — ...gratia accedat ad miserum » (éd. cit., 550) (93v-94) ; — L. III : « Incipit liber tertius de incarnatione Verbi » (ibid., 550-734) (94-122v) ; — Prol. du l. IV : « Hiis tractatis... — ... accedamus » (ibid., 745) (122v) ; — L. IV : « Incipit liber quartus de sacramentis » (ibid., 745-1038) (124-173), suivi du distique : « Cun???torum manibus debet liber iste teneri || Hinc??? poterunt pueri, juvenes senesque doceri. »

    Les notulae figurant dans le texte sont : au l. I, les nos 153 (éd. cit., 112) (19v-20) ; 272 (ibid., 194) (32) ; 274 (ibid., 194-195) (32v) ; 279 (ibid., 198) (32v) ; 285 (ibid., 201) (33v) ; 286 (ibid., 201-202) (33v) ; — au l. II le n° 323 (ibid., 491) (84v) ; — au l. III, « scilicet sapientia ingenita... » (ibid., 607, note a) (103) ; n° 191 (ibid., 675-676) (113) ; — au l. IV, le n° 76 (ibid., 786) (130) ; Gregorius super Ezechielem : Qui in expositione... — ... Domini sunt verba que dicit » (ibid., 818, n. l) (135) ; « Nicholaus papa : si quis cum duabus sororibus fuerit fornicatus... — ... solummodo statuimus » (Decretum Gratiani, c. 16, C. XXXIII, q. 2) [add. à D. XXXIV, c. 5, éd. cit. 956-957] (158v) ; « Item ex Triburiensi concilio : si quis cum noverca sua... — ... observandum est » (Decretum Gratiani, c. 24, C. XXXII, q. 7) [add. loc. cit.] : « Calixtus papa : Presbiteris, diaconibus... — ... immunditiis deservire » (éd. cit., 966, note a) (160).

    Les notulae figurant à côté du texte dans une 3e colonne, sont : au l. I, les nos 18 (éd. cit. 21) (4) ; 21 (ibid., 22) (4) ; 72 (ibid., 53) (10) ; 95 (ibid., 69-70) (13) ; 342 (ibid., 235) (39) ; — au l. III, le n° 103 (ibid., 620) (105) ; — au l. IV « Contrarium legitur in ecclesiastica hystoria quod Alexander episcopus Alexandrie... — ... sed ea que sacerdotibus mos est adimplere » ; cf. Rufinus Aquileiensis, Historia ecclesiastica, I, c. 14, P. L., XXI, 487. [add. à D. VI, c. 5, éd. cit. 781-782] (129v) ; 127 (ibid., 817) (134v) ; 128 (ibid.) (134v).

    Le f. de garde initial est un fragment du XIIe s. (et non du XIe s.) ; cf. E. A. Lowe, dans Collectanea vaticana in honorem Anselmi Albareda, Vatican, 1962, II, 230 ; Fr. Avril et Y. Załuska, Manuscrits enluminés d'origine italienne, I, 1980, 17, n. 31.

Texts in this manuscript

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participants

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Calixtus papa : Presbyteris, diaconibus, subdiaconibus, monachis concubinas habere...

    f. 160

    Contrarium : legitur in Ecclesiastica historia quod Alexander...

    f. 129v

    Convenientiam veteris ac novae Legis...

    f. 2v

    Cunctorum manibus debet liber iste teneri//...

    f. 173

    [...] Decernimus ut hi qui in ordine...

    f. 160

    Gregorius : Nullum facere subdiaconum episcopi...

    f. 160

    Gregorius super Ezechielem : Qui in expositione sacri eloquii...

    f. 135

    His tractatis quae ad doctrinam rerum pertinent...

    f. 122v

    Innocentius II : Decernimus ut hi qui in ordine...

    f. 160

    Item ex Triburiensi concilio...

    f. 158v

    Jam nunc his intellegendis atque pertractandis...

    f. 93v

    [...] Legitur in ecclesiastica Historia quod Alexander episcopus Alexandriae...

    f. 129v

    Nicolaus papa : Si quis cum duabus sororibus fuerit fornicatus...

    f. 158v

    [...] Nullum facere subdiaconum episcopi...

    f. 160

    [...] Presbyteris, diaconibus, subdiaconibus, monachis concubinas habere...

    f. 160

    Quae ad mysterium divinae unitatis...

    f. 50v

    [...] Qui in expositione sacri eloquii...

    f. 135

    [...] Scilicet sapientia ingenita...

    f. 103

    Si quis cum duabus sororibus fuerit...

    f. 158v

    [...] Si quis cum noverca sua...

    f. 158v

    Sic enim rationis ordo expostulat...

    f. 93v

    Cotes anciennes non identifiées -- En chiffres arabes
    DÉCORATION -- Décoration italienne (XIIe s.)
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    Écriture -- bénéventaine (XIe s.)
    GRATIANUS -- Decretum (excerpta)
    Manuscrits -- Achat du manuscrit. Mention
    MISSEL -- (XIIe s.)
    Notation musicale -- Notation bénéventaine
    Pâques -- Messe (fragment)
    PETRUS LOMBARDUS, Parisiensis ep. -- Sententiae
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Historia ecclesiastica, I, c. 14
    Vers anonymes latins -- Colophons

Life cycle of this book

Data sources