An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96418
IIIF manifest
Digitisation:
Papier (filigrane Briquet 7834: Rome, 1470) sauf f. I-II et 120-121 en parch., XVe s. (fin), II + 121 ff. (+ f. 48bis; f. 118v°-119 blancs), 334x231 mm. Au f. 119v°, table du contenu contemporaine en rouge (avec renvois aux ff.: «car.» d’une autre main plus récente, à l’encre), complétée de la main d' Angelo Mai pour les deux derniers textes. Les f. I-II, 120-121, XIVe-XV* s. sont des fragments remployés d'une grosse écriture gothique arrondie avec commentaire en écriture préhumanistique entourant chaque citation du texte, à lire dans l'ordre suivant: I, 120-121, II.
Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2 ://uenisse matrem
~ f. I-IIv°, 120-121 v°: ‹Euangelium secundum Lucam cum commentario (fragment: I, 25-52)›.
f. 1-3: Flavivs Caper, De orthographia.
titre: «CAPRI GRAMMATICI ARS».
inc.: «‹Q›vo ducit hec uia dicemus non Vbi...».
expl.: «... stellionem dicito a similitudine stellarum» (éd. H. Keil, Gramm. lat., 7, 1880, p. 92-107).
f. 3-5v°: Agroecivs, De orthographia.
titre: «AGROETIVS».
la lettre de dédicace manque.
inc.: «‹A›groetivs et cum Latine scribas...» (éd. Keil, op. cit., 7, p. 114-125).
f. 5v°-12: Ps. Rhemnivs Palaemon, Ars grammatica (ms. V de Keil).
titre: «Q. RHEMNIVS PALAEMON» (éd. Keil, op. cit. supra, 5, 1868, p. 535-547).
f. 12-15: Donatvs, Ars maior (III).
titre: «DONATVS».
inc.: «‹B›arbarismvs est una pars orationis...» (éd. crit. L. Holtz, Donat et la tradition de l'enseignement grammatical. Etude sur l’«Ars Donati» et sa diffusion (IVe -IXe s.) et édition critique, Paris, 1981, p. 653-674).
f. 15-24v°: Sergivs, Explanationes in artem Donati (extrait).
titre: «SERVIVS NICOMEDIENSIS».
inc. incomplet: «‹O›ratio dicitvr elocutio quasi oris ratio huius orationis...» (éd. Keil, op. cit. supra, 4, 1864, p. 487, 1. 23).
expl. incomplet: «... Quotiens cum explamatione ab irato proferuntur contulit semen» (liv. I, De interiectione, fin - éd. Keil, op. cit. supra, 4, p. 518, l. 29, sans les deux derniers mots interpolés).
f. 24v°-27v°: Asper, Ars grammatica (Asper maior - ms. V de Keil).
titre: «AEMIUVS ASPER» (éd. Keil, op. cit. supra, 5, p. 547-554).
~ f. 28-28v°: ‹Isidorvs Hispalensis, Etymologiae (extrait: I, 39, 1-6)›.
f. 28v°-30v°: Mallivs Theodorvs, De metris (extraits avec interpolations).
1) titre: «MAGROBII [sic] OPVSCVLVM».
(praef.) inc.: «‹D›vbitare neminem arbitror...».
f. 29v° l. 5 depuis le bas: «... necessarium in metris locum obtinent» (éd. Keil, op. cit., 6, p. 585-589, l. 17).
(interpolation): «nomina pedum. Quibus syllabis constent. Pirrichius Ionicus maior...».
f. 30 1. 1-2: «... Epitritus tertius. Epitritus quartus» (non identifié).
2) titre: «MALLII THEODORI ARS».
inc.: «‹M›etrvm Dactylicum exametrum...» (éd. Keil, op. cit., 6, p. 589, 1. 20).
expl. f. 30v°, l. 11 depuis le bas: «... et quatuor ionicis minoris Vocat omnes bona iustis sua semper deus affert» (éd. Keil, op. cit., p. 600, l. 1).
(interpolation): «Metrum sotadicum hoc Trochaico Arua sicca Nilus intrat...».
f. 30v°, l. 4 depuis le bas: «... Metrum Icoicum [sic]. Exercet mentes fraternas gratias malis explet».
(f. 30-30v° mêmes extraits et même interpolation dans les mss. Berlin, Staatsbibl. preuss. Kulturbesitz, Diez B. Sant. 66 (VIIIe s.), p. 231-234; Urb. lat. 1157, f. 83v°-85, cf. supra, Vat. lat. 3135, f. 19-20v et Vat. lat. 5106, f. 9-11v°, cf. infra).
~ f. 30v°-32v°: ‹Fragmenta Berolinensia›.
1) f. 30v°-31: ‹De heroo hexametro›.
titre (?): «AEROVM triametrum».
inc.: «hoc creditur ab Apolline inuentum uel ab eius sacerdote...».
expl.: «... aliam esse originem metrorum tam immensam uarietatem» (éd. Keil, op. cit., 6, p. 633-634).
2) f. 31-32: ‹De speciebus hexametri heroici›.
inc.: «‹E›xametrvs Heroicus constat pedibus dactilicis spondeo et dactilo...».
expl.: «... spumant miscent argenti iuuati [sic] sulphura» (éd. Keil, op. cit., 6, p. 634-637).
3) f. 32-32v°: ‹De hexametro›.
inc.: «‹Q›vanqvam de singulis uniuersisque metrorum generibus superioribus libellis...».
expl.: «... Nam qui sic ceciderit erit uitiosus et turpissimus» (inédit ? -ces 3 textes font également suite aux extraits de Mallius Theodorus dans le ms. de Berlin, cit. supra, p. 235-243 (cf. H. Keil, op. cit., 4, p. XXXIII note et B. Bischoff, Sammelhandschrift Diez B. Sant. 66 grammatici latini et catalogus librorum (Codices selecti, 42), Graz, 1973, p. 17-18 et 33), d'après lequel Keil publie les deux premiers, op. cit., 6, p. 633-637 et dans les mss. Urb. lat. 1157, f. 85-88, cf. supra et Vat. lat. 5106, f. 12-16v°, cf. infra).
f. 32v°-34: Servivs, De centum metris.
titre: «SERGIVS MAVRVS», et en marge: «CENTIMETER».
expl. incomplet: «... Alpina canit tempus fugit. Intende laborem» (éd. Keil, op. cit., 4, p. 464 l. 11).
f. 34-35: Pompeivs grammaticus, Commentum artis Donati (extrait - ms. T de Holtz).
titre: «POMPEIVS».
inc.: «‹B›arbarismvs est et caetera diffinit quid est barbarismus. Plerumque uolumus...».
expl.: «... si pereginus fuerit appellatur barbarolexis» (début du De barbarismo - éd. Keil, op. cit., 5, p. 283-284, l. 21).
f. 35-37: Maximvs Victorinvs, De finalibus metrorum.
titre: «METRORIVS».
f. 37-40: Maximvs Victorinvs, De ratione metrorum.
titre: «MAXIMVS VICTVRINVS».
à la fin, f. 39v° ligne 2-40, transposition du passage: «Omnia participia que in ans... -... que in a exuent litteram longa sunt ultra una» (éd. Keil, op. cit., 6, p. 224, l. 17-29).
f. 40-43: Sergivs, De littera, de syllaba...
titre: «SERGIVS DE ELEMENTIS».
f. 43-45: Donatvs, Ars maior (I).
titre: «DONATVS IVNIOR» (éd. crit. L. Holtz, op. cit. supra, p. 603-612).
f. 45-49v°: Servivs, Commentarius in artem Donati (extrait).
titre: «ALBINVS».
inc.: «‹P›RINCIPALES partes orationis snnt Nomen et uerbum eo quod...» (chap. De partibus orationis, début).
expl.: «... ut irascentis et hos callidos homines et similia» (chap. De interiectione fin - éd. Keil, op. cit., 4, p. 428-443).
f. 49v°-58: Phocas, Ars de nomine et uerbo.
titre: «FOCAS GRAMMATICVS».
f. 55v°, à la suite du De nomine (éd. Keil, op. cit., 5, p. 430), interpolation de 7 lignes:
«A littera terminata ablatiuus accepta e facit... -... de filiabus et non lectum est de dominabus» (cf. C. Jeudy, op. cit. infra, p. 146 - éd. crit. du texte: F. Casaceli, Foca, De nomine et uerbo, Naples, 1974, ne cite pas ce manuscrit).
f. 58v°-116v°: Diomedes, Ars grammatica.
pas de titre (éd. Keil, op. cit., 1, p. 299-529).
f. 116v°-118 (add. XVe-XVIe s.): Terentivs Scavrvs, De orthographia.
titre: «Q. TERENTII SCAVRI DE ORTOGRAPHIA AD THESEVM».
expl. inachevé: «... cuiquam consonantium excepta s. ut squilla neque prȩ» (éd. Keil, op. cit., 7, p. 11-18 ligne 5).
Origine: italienne, fine écriture humanistique cursive penchée avec quelques g de forme onciale caractéristiques du cercle de Pomponio Leto, aux premières pages. Zabughin a cru à tort que le manuscrit était de la main de Pomponio Leto (cf. Muzzioli, op. cit. infra, p. 347); l'add. des f. 116v°-118 est d'une autre écriture également humanistique cursive penchée moins soignée. Le manuscrit contient en partie les mêmes textes ou extraits que le ms. Urb. lat. 1157 (cf. supra).
Possesseur: le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1590, car il est décrit dans une liste complémentaire établie par les Ranaldi.
Data Source: Biblissima
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF