Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1414

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q90794

Codicological aspects

  • Parch., XIe s., II + 54 ff. (f. I v°-II, 53 v° blancs), 152 x 110 mm.

    Recueil de deux parties anciennement réunies ?: 1) f. 1-16 ; 2) f. 17-54. Au f. II v° table du contenu du XIIe-XIIIe s.: «Cato. Tullius de senectute, liber Tifridi episcopi crassi de ciuitate nulla», complétée au début et à la fin de la main d’Alexandre Petau.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. II v°, 1-11 v°: Ps. Cato, Disticha.

    f. II v° titre (en partie effacé): «‹Incipiunt (?)› libri Catonis philosophi tanquam (?) ad filium».

    à la fin: «EXPLICIT LIBER CATONIS».

    ~ f. 12: ‹Carmen›.

    peut-être note de copiste, en partie effacée.

    texte: «Scriptor ‹m›emor esto r‹u›dis (?) pie Christe redemptor

    FRatris ‹un blanc› mente perexigui».

    f. 12-12 v°: Anthol. lat. 487 a (ms. D. de Riese).

    pas de titre.

    ~ f. 13-14 v°: ‹Tetgerivs Floriacensis, Carmen ad Renconem›.

    ~ f. 14 v°-16: ‹Tetgerivs Floriacensis ?, Carmen›.

    inc.: «‹F›RATRIBVS et dominis sint semper munera pacis...» (50 v. - éd. d’après ce manuscrit E. Pellegrin, op. cit. infra, p. 26-28).

    f. 16 v°: Anthol. lat. 397-399 (ms. R. de Riese).

    titre en marge: «MORS CATONIS».

    les trois pièces sont copiées à la suite sans séparation.

    2 - f. 17-43 v°: Cicero, De senectute.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis liber de senectute sub persona Catonis».

    f. 44-52 v°: Cicero, Tusculanae disputationes (extraits).

    titre, f. 46 à la fin du lib. I: «EXPLICIVNT EXEMPLARIA LIBRI PRIMI TVSCVLANARVM. INCIPIVNT II».

    inc. (précédé de deux mots effacés: «libro h‹oc› ?»): «honos alit artes omneque incenduntur ad studia gloria...». (I, 2, 4).

    expl.: «... Sic iniuriam fortunȩ quas ferre nequeas fugiendo relinquas». (V, 41, 118).

    ~ f. 52 v° (add. de 2 mains): ‹Carmina›.

    1) inc.: «Gallia uenalis uenacio demonialis...» (3 v.).

    2) inc.: «Per stupri precium sumsit episcopium...» (3 v. - éd. des 2 pièces d’après ce manuscrit: E. Pellegrin, op. cit. infra, p. 30).

    ~ f. 54 (add.): ‹Nota grammaticalis›.

    inc.: «Omnis positiuus quot terminationum est ? VIIII. qualium ? quia aut desinit in .er. et est secunde declinationis...» (8 lignes).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: française, écritures assez régulières, plus grosses aux f. 1-16 v°. Le manuscrit a probablement été écrit à l’abbaye de Fleury-sur-Loire, et était autrefois réuni au ms. Paris, Bibl. nat., lat. 8488 A qui contient le «Liber Tifridi...» (Waltharius) mentionné à la table du f. II v° (cf. E. Pellegrin, op. cit. infra). D’après Finch, op. cit. infra, le De senectute de Cicéron aurait été copié d’après le ms. Paris, Bibl. nat., lat. 6332 (IXe s.) qui contient aussi les Tusculanae disputationes.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: l’abbaye de Fleury-sur-Loire (cf. Origine), la table du f. II v° paraît être de la main d’un bibliothécaire de ce monastère ; Alexandre Petau, ex-libris au bas du f. 1: «Alexander Pauli filius Petauius senator Parisiensis anno 1647». (correspond au n° 1646 de son catalogue, manuscrit Leyde, Voss. lat. Q. 76, f. 63 78) ; Reine Christine de Suède (correspond au n° 1776 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 195 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliography

    • E. Dümmler, Verse des 11 Jahrhunderts (Neues Archiv, 6, 1881, p. 443-444)
    • T. W. Dougan, M. Tullii Ciceronis Tusculanarum disputationum libri quinque, Cambridge, 1905, p. xxxiii
    • M. Boas, De Parisina quadam sententiarum Catonianarum sylloga (Mnemosyne , 43, 1915, p. 297 n. 1)
    • E. M. Sanford, The use of classical authors... 1924, p. 221 n° 175
    • E. Pellegrin, Membra disiecta Floriacensia (Bibl. Éc. Ch., 117, 1959, p. 25-32, pl. = table du f. II v°), description détaillée
    • C. E. Finch, The texte of Cicero’s De senectute in Codex Reg. lat. 1414 (Trans. Proceed. Amer. philol. Assoc., 91, 1960, p. 76-82), liste de variantes
    • M. R. Ojeman, The Disticha Catonis in Codex Reginensis latinus 1414 (Manuscripta, 6, 1962, p. 91-93)
    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 99 n° 1776
    • W. Berschin, Ergebnisse der Waltharius-Forschung seit 1951 (Deutsches Archiv f. Erforsch. des Mittelalters, 24, 1968, p. 34).

Life cycle of this book

Data source