Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1820

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q89624

Codicological aspects

  • Parch., XIVe s. (a. 1394), II + 132 ff. (f. I v°, II v°, 46 v°, 56-56 v° et 130-132 v° blancs), 262 x 218 mm. Au f. 1, bordure sur trois côtés ornée de feuilles d’acanthe et de fleurs de couleurs, de feuilles trilobées et de pastilles d’or; initiales de couleurs encadrées d’or au début de chaque livre. Gloses marginales et interlinéaires en écriture humanistique cursive italienne jusqu’au f. 61 et notabilia de la main du copiste. Trois blasons ont été lavés au bas du f. 1.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-70v - Cicero: Opera
    1r-36r - De officiis
    36v-46r - De amicitia
    47r-55v - De senectute
    57r-61v - Paradoxa ad Brutum
    62r-70v - Orationes
    70v-71v - Ps.-Sallustius: Inuectiua in Ciceronem
    71v-73r - Ps.-Cicero: Inusectiusa in Sallustium
    73v-86v - Cicero: Orationes in L. Catilinam (I-IV)
    86v-129v - Cicero: Orationes
    86v-93v - De imperio Cn. Pompei
    93v-104v - Pro T. Annio Milone
    104v-116r - Pro Cn. Plancio
    116r-126r - Pro P. Sulla
    126r-129v - Pro A. Licinio Archia poeta

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-70 v°: Cicero, Opera.

    f. 1-36: De officiis.

    titre: «M. Tullii Ciceronis Incipit liber primus ».

    (gloses) inc. f. 1, marge de droite: «Idque suple factum est...».

    expl. f. 35 v° marge de droite: «... ita erit magnum ut erit cibus gratum et illum reputaretis ».

    (texte) à la fin: «Marci Tullii Ciceronis de officiis liber tercius et ultimus explicit ».

    f. 36 v°-46: De amicitia.

    titre: «Marci Tullii Cyceronis de uera amicitia liber incipit feliciter ».

    inc.: «Qvintus Mutius augur Sceuola multa narrare...».

    (gloses) inc. f. 36 v° marge de droite: «quia pater Tulii ducebat filium secum ad Sceuolam ut audiret illum... ».

    expl. f. 46 marge de droite: «...ut uerificet preceptum atque dictum suum et se prebeat non oblitum sui cum dixit amicorum omnia communia esse debere de se hoc recitat ».

    (texte) expl. f. 46: «...nichil amicitia prestabilius putetis».

    f. 47-55 v°: De senectute.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis de Senectute liber incipit feliciter ».

    (gloses) inc. f. 47 marge de droite: «Non Chirono utque Aristoscus in prima parte dicit... ».

    expl. f. 55 marge de droite: «... Hic ponitur pro illo quod ponitur ante illos qui debent currere ut nullus proprius loco usque quo debent currere sint ».

    f. 57-61 v°: Paradoxa ad Brutum.

    titre: «Marci Tulii Ciceronis liber de paradoxis incipit feliciter ».

    (gloses) inc. f. 57 v° marge de gauche: «Sed nos opportet dare ut intelligatur uerbi gratia ».

    expl. f. 61 marge de droite: «...ut contra eos bellum non ingererent».

    f. 62-70 v°: Orationes.

    f. 62-64 v°: Pro M. Marcello.

    titre: «Incipit liber Marci Tulii Ciceronis pro M. Marcello ».

    f. 65-68: Pro Q. Ligario.

    titre: «Incipit pro Quinto Ligurio [sic] ».

    f. 68-70 v°: Pro rege Deiotaro.

    titre: «Incipit pro Rege Deiotaro oratio M.T.C. ».

    f. 70 v°-71 v°: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Salustii in Ciceronem controuersia ».

    f. 71 v°-73: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.

    titre: «Incipit controuersia Marci Tulii Ciceronis in Salustium ».

    f. 73 v°-86 v°: Cicero, Orationes in L. Catilinam (I-IV).

    titre: «Marci Tulii Ciceronis in Catelinam Inuectio prima incipit feliciter ».

    f. 86 v°-129 v°: Cicero, Orationes.

    f. 86 v°-93 v°: De imperio Cn. Pompei.

    titre: «Marcii [sic] Tulii Ciceronis de magni Pompei laudibus Incipit ».

    f. 93 v°-104 v°: Pro T. Annio Milone.

    titre: «Eiusdem Miloniana incipit feliciter ».

    f. 104 v°-116: Pro Cn. Plancio.

    titre: «Eiusdem pro Plaucio [sic] incipit feliciter ».

    f. 116-126: Pro P. Sulla (ms. P de Pabón).

    titre: «Eiusdem pro p. Silla incipit feliciter ».

    f. 126-129 v°: Pro A. Licinio Archia poeta.

    titre: «Eiusdem pro A. Licinio Archia incipit feliciter ».

    à la fin: «Marcii [sic] Tullii Ciceronis quinque orationes preclarissime expliciunt ».

Participants

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture humanistique ronde; le manuscrit a été exécuté en 1394 par Henri de Prusse pour Giovanni Ludovico Lambertazzi, de Padoue, d'après la souscription en partie rubriquée du copiste au f. 129 v°:

    «Gloria laus et honor Cui puerile decus Quod me conscripsit

    Prompsit osanna pium sit rex criste redemptor Hernicus Prusia natus

    Henricus de Prusia scripsit.

    Possidet hunc Pathauia uocitatus in urbe Iohannes

    Et Ludouicus iuris utrumque iubar ».

    «Hoc opus fecit scribi dominus Iohannes Ludouicus de Lambertatiis utriusque iuris doctor. M.CCC.LXXXXIIII. ».

    Comme l’a montré G. Billanovich, Petrarca e Cicerone..., le copiste a reproduit scrupuleusement mais parfois incorrectement les notes de Pétrarque, dont le manuscrit qui lui a servi de modèle était pourvu.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Giovanni Lodovico Lambertazzi, professeur de droit à Padoue, pour qui le manuscrit a été copié (cf. supra, Origine). Ami de Pétrarque pendant qu’il étudiait à Padoue, il fut licencié en droit en 1372 et enseigna à Padoue presque sans interruption jusqu’à sa mort le 14 mai 1401. Les armes lavées au f. 1 étaient peut-être celles de la famille Lambertazzi; peut-être Ulrich Fugger, d’après P. Lehmann, op. cit. infra; bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II cote du transfert: C. 183/53).

Notes

Data Source: Biblissima

  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0439)
  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 411 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliography

    • K. Halm, Über die Handschriften des Cicero..., p. 178
    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici latini e greci ne' secoli XIV e XV, 2, Florence, 1914, p. 168-173
    • A. C. Clark, The descent of manuscripts, Oxford, 1918, p. 26
    • A. Barriera, M. Tulli Ciceronis «Cato maior de senectute liber », Turin, Paravia, 1921, p. 43 (simple mention)
    • G. Billanovich, Petrarca e Cicerone (Miscellanea Giovanni Mercati, 4, Vatican, 1946, p. 88-106)
    • G. Billanovich, Petrarch and the textual tradition of Livy (Journ. Warb. Court. Inst., 14, 3-4, 1951, p. 203 n. 2), simple mention
    • G. Billanovich, Nella biblioteca del Petrarca (Ital. med. e uman., 3, 1960, p. 39), simple mention
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 537
    • G. Billanovich, Il Petrarca e i retori latini minori (Ital. med. e uman., 5, 1962, p. 161), simple mention
    • J. E. Pabón, M. Tulli Ciceronis Pro P. Cornelio Sulla oratio, Milan, 1964, p. 13
    • R. Badali, Sui codici di «Paradoxa» di Cicerone (Riv. cult. class. med., 10, 1968, p. 53 n° 184), simple mention
    • S. Rizzo, Il lessico filologico degli umanisti (Sussidi eruditi, 26), Rome, 1973, p. 29
    • S. Rizzo, Apparati ciceroniani e congetture del Petrarca (Riv. fil. istr. class., 103, 1975, p. 5-6, 8 et 12).

Life cycle of this book

Data sources