Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1769

Codicological aspects

  • Papier (filigranes nombreux dont f. 1-4: var. Briquet 15237, Nüremberg, 1456; f. 5-35 bis: var. Briquet 3856, Strasbourg, 1427-1447 alternant avec var. Briquet 1300; f. 91-108: var. Briquet 11687, Padoue, alternant avec var. Briquet 14872, Brescia, 1457-1470; f. 191-200: var. Briquet 15064, Bordeaux, 1462; f. 201-248: cf. seulement var. Briquet 15872-15875, Bavière, 1450-1455), XVe s. (f. 43 v°: ca. 1456), V + 260 ff. (+ f. 35 bis; f. I v°, II v°-V v°, 102 v°-108 v°, 121 v°-128 v°, 136-136 v°, 191-193v°, 196-200 v°, 244v°-248v° et 257-260 blancs), 205x142 mm., f. 1-45 v°: 2 col. Gloses interlinéaires contemporaines abondantes seulement aux f. 137-138. Au f. II, table détaillée du contenu de la main de Mathias Widman de Kemnat et table plus brève ajoutée au XVIe s.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-43r - De nominibus deorum
    43v - Iohannes Pfeffer de Weidenberg: Summa breuissima orationis dominice et bona (a. 1456)
    44r-45v - Notae
    46r-102r - Guarinus Veronensis: Glossarium (Vocabula ex Seruio super Vergilium)
    109r-121r - De nominibus deorum
    129r-135v - Petrus Luder de Kislau: Oratio ad universitatem Heidelbergensem (Laudatio philosophiae)
    137r-140r - Hermannus Contractus?: Ars memoratiua
    141r-177r - Plato: Epistulae
    177v-190r - Plato: Phaedrus
    190v - Franciscus Petrarca: Epistula ad Agapitum de Columna
    194r-195r - Iacobus Alpoleus de Urbe Salia seu Ps.-Franciscus Petrarca: Ars punctandi
    195r-195v - Abbreuiationes
    195v - Boncompagnus Bononiensis: Rhetorica novissima
    201r - Gellius: Noctes Atticae
    201v - Plautus: Comoediea 8
    202r - Gellius: Noctes Atticae
    202r-244r - Plautus: Amphitruo
    249r-256v - Facetus

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-43: De nominibus deorum (table aphabétique du traité copié aux f. 109-121, cf. infra).

    ~ f. 43 v°: Iohannes Pfeffer de Weidenberg, Summa breuissima orationis dominice et bona (a. 1456).

    ~ f. 44-45 v°: Notae.

    liste alphabétique d’auteurs ou de personnages, abréviations de titres d’oeuvres etc.

    inc.: «Accius po‹eta›. Amatorius po‹eta›. Aratus po‹eta›... ».

    expl.: «... Edil. Edilis ».

    f. 46-102: Gvarinvs Veronensis, Glossarium (Vocabula ex Seruio super Vergilium).

    titre: «Seruius super libros Verg. ».

    inc.: «AB integro denuo. Vir. in Buc. Magnus ab integro secutorum nascitur ordo. Abiurare, rem creditam negare periurio... ».

    expl. inachevé: «... Vestis barba, V. VIII. En. Aurea cesaries ollis atque aurea uestis, unde contra in uestes m. » (éd. d’extraits sans nom d’auteur T. Mommsen, Lateinisches Glossar des Cod. Vat. 2730, dans Hermes, 8, 1874, p. 67-74).

    ~ f. 109-121: De nominibus deorum.

    titre f. 109 marge supér.: «Tractatus dé nominibus deorum».

    (prologue) inc.: «Fabulas poete a fando nominauerunt quia non sunt res facte... ».

    (texte) inc. f. 109 v°: «Dii quos pagani deos asserendo uenerantur homines...».

    ~ f. 129-135 v°: Petrvs Lvder de Kislav, Oratio ad uniuersitatem Heidelbergensem (Laudatio philosophiae) .

    ~ f. 137-140: ‹Hermannvs Contractvs ?›, Ars memoratiua.

    titre dans la marge supérieure du f. 137: «Ars memoratiua ».

    la table du f. II l’attribue à Hermannus Contractus: «Tractatus in memoratiua arte compositus in consilio pasiliensi [sic] per Hermannum Contractum Teutonicum ».

    (prol.) inc.: «Sedibus humanis sedens trita filia celsi...».

    (texte) inc. f. 138 v°: «Cameram uidelicet quadrangularem existat...».

    ~ f. 141-177: Plato, Epistulae (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    précédé au f. 140 v° d’une liste de différents noms propres: «Plato. Dyonisius senior... ».

    ~ f. 177 v°-190: Plato, Phaedrus (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 190 v°: ‹Franciscvs Petrarca›, Epistula ad Agapitum de Columna (Ep. Familiares, II, 11).

    ~ f. 194-195: ‹Iacobvs Alpolevs de Vrbe Salia seu Ps. Franciscvs Petrarca, Ars punctandi›.

    texte suivi d’un tableau récapitulatif des signes de ponctuation.

    ~ f. 195-195 v°: Abbreuiationes (sigles employés par Cassiodore dans son commentaire sur les Psaumes).

    inc.: «Reperi etiam in uoluminibus librorum notas diuersas... ».

    expl.: «... M. Hoc in musica. *** Hoc in astronomia » (éd. cf. supra, Pal. lat. 1655, f. 2).

    ~ f. 195 v°: Boncompagnvs Bononiensis, Rhetorica nouissima (extrait).

    texte: «Reginam interficere nolite timere bonum est et si omnes consenserint ego non contradico» (VII, 3).

    f. 201: Gellivs, Noctes Atticae (extrait: Vvlcacivs Sedigitvs, De poetis).

    titre: «Publius Nigidius ut ait A. Gellius in libro quinto decimo nocticium [sic] atthicarum homo in omnium bonarum artium disciplinis egregius in libro quem de poetis scripsit sic habet ut sequitur ».

    inc.: «Multos incertos certare hanc rem uidemus... ».

    expl.: «...Decimum adeo antiquitatis causa Ennium» (13 v. -XV, 24).

    dans la marge inférieure du f. 201, add. en écriture cursive du XV-XVIe s.: «Cecilius Plautus Neuius Licinius Atilius Terrencius Turpilius Trobea Lucretius Ennius » (reprise au nominatif des noms importants soulignés déjà dans le texte qui précède).

    f. 201 v°: ‹Plavtvs, Comoediae 8 (nomina)›.

    texte: «Amphitrio. Asinaria. Captiui

    Curculio. Cassina. Cistellaria.

    Epidicus. Aulularia ».

    f. 202: Gellivs, Noctes Atticae (extrait: Epitaphium Plauti).

    titre: «Epigrama Plauti ».

    inc.: «POstquam est morte captus Plautus comedia luget... » (3 v. -I, 24, 3).

    f. 202-244: Plavtvs, Amphitruo.

    titre: «Plauti poete comici cla‹rissimi› comedia amphytrio. Incipit Argumentum ».

    ~ f. 249-256 v°: Facetus

    inc.: «Moribus et uita quisquis uult esse facetus...» (cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 11220).

Participants

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: allemande, écritures gothiques cursives, sauf les f. 199-121 peut-être d’origine italienne d’après l’écriture et le filigrane. La table du contenu au f. II et les f. 194-195 v° sont de la main de Mathias Widman de Kemnat (cf. infra, Possesseurs).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Mathias Widman de Kemnat († 1476), qui a imité l’ancien ex-libris de l’abbaye Saint-Nazaire de Lorsch au f. II (cf. supra, Pal. lat. 1680):

    «Reddere Mathie lector me care memento

    Alterius domini ius quia nolo pati» (éd. B. Bischoff, op. cit. infra, p. 87 n. 91), en le faisant précéder des deux vers empruntés au manuscrit carolingien de Perse:

    «Qui cupit hunc librum sibimet contendere priuum

    hic flegetonteas paciatur sulphure flammas » (cf. ms. Montpellier, Bibl. Univ., Méd. 125, f. 80 v° (IXe-Xe s.) - éd. B. Bischoff, op. cit. infra, p. 73 n. 10); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II cote du transfert: C. 69/390).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 407 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)
  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0435)

Bibliography

    • L. Bethmann, Nachrichten über die ... Sammlungen von Handschriften..., p. 356
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 395
    • B. Bischoff, Lorsch..., p. 87-88 n. 91
    • C. E. Murgia, Prolegomena to Servius 5 -The Manuscripts (University of California Publications: Classical Studies, 11), Berkeley, 1975, p. 61
    • E. Pellegrin, Manuscrits de Pétrarque à la Bibliothèque Vaticane. Supplément au catalogue de Vattasso. Addendum (Ital. med. e uman., 19, 1976, p. 494-495)
    • C. Jeudy, Une oeuvre inédite de Johannes Pfeffer de Weidenberg... (Revue d'histoire de la spiritualité, 53, 1977, p. 240-244).

Life cycle of this book

Data sources