Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Chig.H.IV.108

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Chigi H. IV. 108
    • Bibliothèque vaticane, Chigi H. IV. 108
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Chig.H.IV.108
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Papier (filigrane Briquet 11702: Pise, 1440), XVe s. (a. 1445), 66 ff. (f. 64-66 v° blancs), 201 x 141 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-24 v°: Sallvstivs, De coniuratione Catilinae.

    glose rubriquée précédant le texte: «Intendit Salustius hortari et animari homines operationi uirtutis et demostrare [sic] id quod proponit scribere».

    à la fin: «Explicit liber Salustii catellinarii [sic]. Deo gratias. Amen».

    f. 25-50: Seneca, Opera (extraits).

    f. 25-25 v°: De clementia (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «NVNquam unus homo uni homini tam utilis est quam unus princeps toti populo...» (cf. I, 1, 25).

    expl.: «... Misericordia est animi uitium nimis pii» (cf. II, 6, 4) «Venia est debite pene remissio» (II, 7, 1 -mêmes extraits dans le ms. Ottob. lat. 1220, f. 99 v°-100, cf. infra, et les mss. Vienne, Nationalbibl. 1019 (XIIe-XIIIe s.), f. 66-66 v° et 3462 (XVe s.), f. 233 v°-234).

    f. 25 v°-27 v°: De prouidentia (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «svperfluum est uelle ostendere tantum opus quantum mundus est sine custode constare...» (cf. I, 2, début).

    expl.: «... In proximo Mortis est: Et cito uenit que diu temetur» (cf. 6, 9, fin du traité; mêmes extraits dans le ms. Ottob. lat. 1220, f. 100-101 v°, cf. infra).

    f. 27 v°-32: De beneficiis (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «INTER multos bonos et uarios errores temere inconsulteque uiuentium optime Liberalis hoc unum maxime iminet quod benefitia nec dare scimus nec accipere...» (cf. I, 1, 1).

    expl. f. 32, l. 3: «... non est magni animi dare et perdere sed perdere et dare» (fin du texte) suivi de cette phrase non identifiée: «Hec igitur suffitiant quod plus prosunt pauca precepta sapientia si ea impromptu habeas quam multa que ad manum non habeas».

    f. 32-32 v°: Epistula 81 ad Lucilium (extraits remaniés).

    pas de titre.

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Si hoc paucum periculum uitare uolueris ut hominem ingratum non inuenias benefitia non tribuas (cf. § 1). Conqueris te inuenisse hominem ingratum sed nunc si primo expertus es...» (cf. début de l'ep.).

    expl.: «... Nullus est error pernitior quam pudor benefactorum benefitii uiolati» (cf. ep. 81, fin, mêmes extraits à la suite des extraits du De beneficiis dans le ms. Ottob. lat. 1220, f. 101 v°-105, cf. infra).

    f. 32 v°-34: De constantia sapientis (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «Nvlla Serene potest sapienti inferri iniuria. Sapientes uoca [sic] qui sunt inuicti laboribus et contemptores omnium uoluptatum...» (cf. 2, 1).

    expl. f. 34 dernière ligne: «... omnia enim leuiora accidunt spectantibus» (19, 3).

    f. 34-36: Epistulae ad Lucilium (extraits remaniés).

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Sed numquam // f. 34 v° // conmouetur sapiens. Conmouit sane cum antiquum amicum nostrum defunctum cognoui» (non identifié). «Sensi quandam animi iacturam et me conmotum quam insolite rey nouitas fecerat...» (cf. ep. 57, 3).

    expl.: «... Sepius uidebis pauperem ridere. Horum qui diuites uocantur ilaritas facta est» (cf. ep. 80, 6 -mêmes extraits, mais mutilés à la fin, à la suite des extraits du De constantia sapientis dans le ms. Ottob. lat. 1220, f. 105 v°-107 v°, cf. infra).

    f. 36-37: De breuitate uitae (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «MAIOR pars hominum [sic] Pauline de malignitate nature conqueritur...» (1, 1).

    expl. f. 37 avant-dernière ligne: «... Hii si uoluerint scire quam breuis eorum uita est cogitent ex qua parte eorum sit» (cf. 19, 3).

    f. 37-39 v°: Epistulae ad Lucilium (extraits remaniés).

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Quis tam superbe arrogantie est in hac moriendi necessitate omnia // f. 37 v° // eundem finem reuocantis se unum poni uelit ruine que etiam ipsi mundo iminenti aliquam domum subiri cupiat» (non identifié). «Quedam nobis tempora surripiuntur quedam subducuntur quedam affluunt...» (cf. ep. 1, 1).

    expl. f. 39 v°, l. 26: «... Vnus sapientis dies plus ualet quam imperatorum longissima etas. Quicquid expectatum est diu accedit» (cf. ep. 78, fin).

    f. 39 v°-40: Ad Polybium de consolatione (extraits remaniés).

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Leuius [sic] una dies omnia dissipabit et in tenebris uertet...» (cf. 1,2).

    expl.: «... Solactium [sic] doloris est inter plures dolorem uidere» (cf. 12, 2).

    f. 40-41 v°: Ad Marciam de consolatione (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «NISI scirem animum tuum nichil comune cum feminis non auderem dolori tuo obuiare...» (cf. 1, 1).

    expl.: «... felicem filium tuum, Marcia, qui ista iam nouit» (fin, mêmes extraits dans le ms. Chigi H. IV. 105, f. 244-245 v°, cf. supra).

    f. 41 v°-44, l. 12: De tranquillitate animi (extraits remaniés).

    pas de titre.

    inc.: «IN ME Serene quedam uitia apparent in aperto posita...» (1, 1).

    expl.: «... audatiores in omnes conatus facit» (17, 8).

    f. 44, l. 12-50: Epistulae ad Lucilium (extraits remaniés).

    suivent sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Non tamen hoc sepe fatiendum est ne transiret in consuetudinem. Omnia autem remedia non multum profitiunt nisi assidua cura. Ponas assidue animum et personam tui corporis fugam siste deinde plurimum remedia continua proficiunt...» (cf. ep. 69, 1-2).

    expl.: «... que multis experimentis longa penitentia tenuit que ad salutaria mitigatis effectibus uenit» (cf. ep. 68, 14, mêmes extraits à la suite des extraits du De tranquillitate animi dans les mss. Chigi H. IV. 105, f. 245 v°-254 v°, cf. supra, et Ottob. lat. 1220, f. 92-97, cf. infra).

    ~ f. 50-51 v°: ‹De clementia›.

    inc.: «EST enim clementia temperantia cum potestate ulciscendi uel lenitas superioris aduersus inferiorem uel inclinatio animi ad lenitatem in penam exigendam ut ait Seneca libro 2° de clementia...».

    ~ f. 51 v°-53 v°: ‹De prudentia.›.

    inc.: «PRVDENTIA ut enim ait Vegetius libro de re militari et Pollicraticus libro 4. Nullus est enim quem opporteat pulcriora uel meliora scire quam principem...».

    ~ f. 54-63 v°: ‹Ps. Bernardvs Claraevallensis, Meditatio de humana conditione›.

Participant

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, petite écriture humanistique cursive régulière. Le copiste Tomaso Graziani signe et date en rouge au f. 24 v°: «... scriptus per me Thomam Gratianum Ex Gencha XII Maii 1445».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: le cardinal Fabio Chigi (cote moyenne 1141).

Notes

Data Source: Biblissima

Life cycle of this book

Data source