Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1707

Codicological aspects

  • Papier (filigranes mêlés, dont var. Briquet 4895: Leipzig, 1498; var. Briquet 11808: Innsbruck et Nuremberg, 1491-1500; var. Briquet 15370: Eichstätt, 1484), XVe s. (fin), I + 363 ff. + 1 f. blanc (f. I v°, 106 v°-114 v°, 158-163, 232-238, 278 v°-280, 306 v°-307, 324 v°, 346 v° et 363-363 v° blancs), 310 x 210 mm. Titres et initiales rubriquées au début, légèrement ornées à la plume, celle du f. 308 non rubriquée, mais ornée de palmettes. Nombreuses gloses marginales et interlinéaires contemporaines.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r - Carmen
    1r - Vergilus: eclogae seu Bucolica (Auszug)
    1r - Fridancius: Prouerbia (Auszug)
    1r - Iuvenalis: Saturae (Auszug)
    1v-75v - Iuvenalis: Saturae (I-XVI)
    75v-76r - Carmina super unaquaque satura Iuvenalis
    76v-86r - Horatius: De arte poetica
    86v-88v - Ps.-Verglius: Moretum
    88v-89r - Anthol. lat. 633
    89r-89v - Anthol. lat. 636
    89v - Anthol. lat. 638
    89v-90r - Anthol. lat. 629
    90r - Anthol. lat. 495-506
    90r-90v - Anthol. lat. 635
    90v-91r - Anthol. lat. 674a
    91r-91v - Ausonius: Eclogarum liber: III
    91v-92r - Ausonius: Eclograum liber: IV
    92r - Anthol. lat. 632
    92r-92v - Carmen quorundam nobilium questionum
    93r - Augustinus Hipponensus(?): Excerpta
    93v - Sententia
    94r-106r - Persius: Saturae
    115r-157v - Ovidius: Ars amatoria
    157v - Ovidius: Tristia (Auszug)
    163v-231v - Ovidius: Heroides
    238v - Vita Tibulli
    239r-276v - Tibullus: Elegiae
    276v - Vita Tibulli
    276v - Domitius Marsus: Epitaphium Tibulli
    277r-278r - Carmen
    280v-303r - Sallustius: De coniuratione Catalinae
    303r-306r - Aeneas Silvius Piccolomineus: De remedio amoris
    325r-346r - Cicero: Epistulae ad familiares
    347r-362v - Cicero: De senectute

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1 (col. gauche): ‹Carmen (germanice)›.

    «Der iuden gesuch

    Der iuristen puech

    Und dye romisch kanzeley

    Dy stet auch woll dabey

    Dye dreui geschir

    Machen dy welt gantz irr ».

    ~ — col. droite: ‹Carmen›.

    inc.: «Non modo uir talis ut Persius et Iuuenalis... » (3 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, n° 12112).

    — Vergilivs, Eclogae seu Bucolica (extrait).

    texte: «Ego te hoc fasce leuabo » (IX, 65).

    ~ — Fridancivs, Prouerbia (extrait).

    texte: «Hec tria subuertunt communes: affectio rerum

    multus thesaurus et stultus amor mulierum.

    Hec Fridancius » (cf. H. Walther, Prouerbia, 2, n° 10613).

    — Ivvenalis, Saturae (extraits).

    «Diues erit magno que dormit tertia lecto» (II, 60).

    - «Inter molles» (II, 47 début).

    f. 1 v°-75 v°: Ivvenalis, Saturae (I-XVI).

    titre f. 1: «In nomine Domini amen.

    Incipit liber Iuuenalis sathirici ».

    (accessus) f. 1 v° inc.: «Expositurus diuino suffragante subsidio Dei Iunii Iuuenalis sathiras premittendum censeo que fuerit auctoris intencio... ».

    expl.: «...quid uero sibi una queque uelit sathira his sequentibus manifestabitur uersiculis » (28 lignes) .

    (texte) titre f. 2: «‹I›VNII IVVENALIS AQVINATIS SATIRA PRIMA ».

    (gloses sat. I) inc. f. 2 marge supér.: «THESAIS. Ante Parides rapuit Helenam post hoc consensit cum quo socio Peritheo... ».

    le copiste a inscrit en marge en écriture de plus gros module de brefs arguments aux différentes satires:

    (argum. Sat. I) f. 1 v°: «In satyra prima enumerat causas eum ad reprehendendum mouentes » et f. 2 marge de droite: «Vicia eum ad scribendum mouentia enumerare ».

    (argum. Sat. II) f. 5 marge infér.: «Carpit eos qui uitia aliorum reprehendebant ipsi tamen met turpissime uixerunt ».

    (argum. Sat. III) f. 8 v° marge infér.: «Inuehit in uicia ciuitatis romane ob hoc quod bonis uiris locus non sit in ea et inducit per totam satyram Vmbricium sibi familiarem ».

    (argum. Sat. XIV) f. 64 v° marge infér.: «Inuehitur in patres quorum exemplo tenere filiorum mentes ad scelera formantur ».

    (argum. Sat. XV) f. 71 marge infér.: «Inuehitur in mutua hominum odia et feritatem notans Paridis ».

    (argum. Sat. XVI) f. 74 v° marge infér.: «In hac satyra laudat milicie comoda ».

    (gloses) expl. f. 75 v° marge de droite: «... ut sunt phalere et ornamenta colli qualia sunt torques militares a quibus et torquati dicti sunt milites ».

    f. 75 v°-76: Carmina super unaquaque satura Iuuenalis.

    pas de titre.

    poème mnémotechnique de 20 vers, dont les seize derniers commencent chacun par les premiers mots de la satire de Juvénal correspondante:

    «Carmen prestanti construxit opus Iuuenalis

    Fertur et huic doctas satyras iunxisse bis octo.

    Illarum capita per uersus nosce sequentes.

    Quidque uelit quinos in summa cernitur ipsis.

    1. Semper habet causas adreprendisse mouentes.

    2. Vltra censores carpit per se male agentes.

    3. Quamuis plura simul incomoda colligit urbis.

    4. Ecce notat uaria peccammina Dommiciani.

    5. Si te mensarum pompas carpit locupletum.

    6. Credo notat uitium mechie seu mulierum.

    7. Et spes carpit eos qui nil dat uatibus ipsis.

    8. Stemmata deridet illustres nomine tantum.

    9. Scire notat prauos questus uxore paratos.

    10. Omnibus illudit hominum stultissiam uota.

    11. Atticus egregias inopum uult ludere mensas.

    12. Natali carpit heredipetas alienos.

    13. Exemplo ponit sceleratorum cruciatus.

    14. Plurima reprehendit genitores praua docentes.

    15. Quis nescit tractat de magna hominum feritate.

    16. Quis numerare docet te comoda militis apte ».

    f. 76 v°-86: Horativs, De arte poetica.

    (accessus) f. 76 v° inc.: «Horatius Flaccus poeta uenusinus Rome ac Athenis floruit... ».

    expl.: «... ideo Horatius premittens hanc similitudinem, ita exorditur libellum suum humano capiti» (10 lignes).

    (texte) titre f. 77: «HORATII FLACCI POETE SATIRICI LIBER POETRIE SIVE ARTIS POETICE INCIPIT FOELICITER ».

    (gloses) inc. f. 77 marge de gauche: «Reprehendit poetas qui nomine unitatem non obseruant... ».

    expl. f. 86 marge de droite: «... Est autem bidental omne illud quod fulmine ictum est... et ideo dixit Persius in 2a: Triste iaces lucis euitandumque bidental».

    f. 86 v°-88 v°: Ps. Vergilivs, Moretum.

    titre: «Carmen Maronis in moreto ».

    f. 88 v°-89: Anthol. lat. 633.

    titre: «Carmen Maronis de bacho et uenere ».

    (accessus) f. 88 v° marge de gauche inc.: «In hoc carmine Virgilius nos monet ne otio aut lasciuia... ».

    expl.: «...5to quis sit uini aut Veneris usus» (17 lignes).

    (gloses) inc. f. 88 v° marge de droite: «Venus est dea amoris uel luxurie... ».

    expl. f. 89 marge de droite: «... Lieus dicitur Bachus uel uinum ab eo quod curam soluat, unde Horatius... docet artes» (cf. v. 13).

    f. 89-89 v°: Anthol. lat. 636.

    titre: «Carmen Maronis de liuore et inuidia ».

    (gloses) inc. f. 89 marge de droite: «Virgilius hoc carmine demonstrat quantum malum sit inuidia... ».

    expl. f. 89 v° marge de droite: «... Vnde ex Iunone et Latona nati sunt Phebus et Diana... ideo dicit: clara soboles Phebi ».

    f. 89 v°: Anthol. lat. 638.

    titre: «Carmen Maronis de Titane ».

    (gloses) inc. marge de gauche: «In hoc carmine Virgilius nos admonet quales deos deprecemur... ».

    expl.: «... Iupiter annos ».

    f. 89 v°-90: Anthol. lat. 629.

    titre: «Carmen Maronis de fortuna ».

    (gloses) inc. f. 89 v° marge de gauche: «In presenti carmine Virgilius ostendit quanta sit fortune potestas et mutabilitas... ».

    expl. f. 89 v° marge de gauche: «... Legitur in historia de Creso rege opulentissimo quod... sit seruus ».

    f. 90: Anthol. lat. 495-506.

    titre: «Carmen Maronis de ludo ».

    (gloses) inc. marge de droite: «Hoc carmine Virgilius prohibet ne ludis damnosis saltem ludi causa... ».

    expl.: «...quanta illic dispensatore uidebis ».

    f. 90-90 v°: Anthol. lat. 635.

    titre: «Publii Virgilii Maronis hortulus ».

    (gloses) inc. f. 90 marge de droite: «In hoc carmine Virgilius describit amenitatem et laudem hortorum ostendens in hoc quanta sit uoluptas habitare circa talia loca amena... ».

    expl. f. 90 v° marge de droite: «... Vnde 2° Georgicorum: Fundit facilem uictum iustissima tellus [Georg. II, 460] ».

    f. 90 v°-91: Anthol. lat. 674a.

    titre: «Carmen Maronis de se ipso et Homero ».

    inc.: «Mellifluum [sic] quisquis Romanus nescit Homerum...».

    (gloses) inc. f. 90 v° marge de gauche: «In hoc carmine Virgilius Maro comparat se ipsum Homero maximo poete Grecorum... ».

    expl. f. 91 marge de droite: «...Hic notat tria precipua genera hominum... unde uictum habuerant prefuerunt ».

    f. 91-91 v°: Avsonivs, Eclogarum liber. III, De uiro bono, seu Ps. Vergilivs, Vir bonus (Anthol. lat. 644).

    titre: «P.V. Maronis de uiro bono et sapiente ».

    (gloses) inc. f. 91 marge de droite: «Virgilius hoc carmine describit contradicens uiri sapientis et in primo dicit Apollinem... ».

    expl. f. 91 v° marge de droite: «... potest etiam sic exponi quod offensus est ». (éd. du texte: R. Peiper, Magni Ausonii ... Opuscula, Teubner, 1886, p. 90-91; R. Giomini, Appendix Vergiliana (Biblioteca di studi superiori, 26), Florence, 1953, p. 146-148; W. V. Clausen, Appendix Vergiliana, Oxford, 1966, p. 167-168).

    f. 91 v°-92: Avsonivs, Eclogarum liber : IV, ΝΑΙ ΚΑΙ ΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΟΝ seu Ps. Vergilivs, De est et non (Anthol. lat. 645).

    titre: «Carmen Maronis de est et non » (éd. K. Schenkl, D. Magni Ausonii Opuscula, (M.G.H., Auct. antiq., 5, 2) Berlin, 1883, p. 150-152; R. Peiper, op. cit. supra, p. 91-92; R. Giomini, op. cit. supra, Florence, 1953, p. 143-145; W. V. Clausen, op. cit. supra, Oxford, 1966, p. 173-174).

    (gloses) inc. f. 91 v° marge de gauche: «Virgilius in hoc carmine ostendit omnem sermonem humanum fieri per hec duo monosillaba... ».

    expl. f. 92 marge de droite: «... sicut ait Persius in 3a: ... cum serunt rabiosi rodunt ».

    f. 92: Anthol. lat. 632.

    titre: «Carmen Maronis de littera y ».

    (gloses) inc. marge de droite: «Pitagoras Samius philosophus ex Samo insula natus in qua Iuno colitur humanam uitam in modum littere y... ».

    expl.: «... etatem et tempus».

    ~ f. 92-92 v°: «Carmen quorundam nobilium questionum » (cum glossis) .

    inc.: «Quis recte rex est ? se ratione regens... » (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 16105).

    ~ f. 93: Avgvstinvs Hipponensis (?), Excerpta.

    pas de titre.

    inc.: «Aug‹ustinus ?›. Adeo ingenio te esse duro ...atque inexorabili ut neque misericordia neque precibus moliri queas... ».

    expl.: «... Augustinus: Nimis durus est qui dolorem peccati lacrimis non declarat ».

    ~ f. 93 v°: ‹Sententia›.

    pas de titre.

    inc.: «Contempnere non ubique uenerandi uiri magnifici domini nostri cancellariis Pasquino et Andriolo... ».

    f. 94-106: Persivs, Saturae.

    titre: «Persii Lucillii Auli Flacci satirarum liber incipit ».

    (gloses) inc. f. 94 marge de droite: «His equus pegasus alatus peruolans ad montem Parnassum concussa terra fontem effecit... ».

    expl. f. 104 v° marge de droite: «...non sunt illi supradicti ».

    (texte) expl. inachevé: «... Tolle recens primus piper et sitiente camelo » (V, 136).

    f. 115-157v°: Ovidivs, Ars amatoria.

    titre f. 115 marge supér.: «Ouidius de amore foeliciter incipit» (deux fois).

    (accessus) f. 115 v° inc.: «Explanaturus hoc opus iocundissimum et frugiferum in primo hec attingant que circa initium librorum in arte humanitatis attingenda sunt, scilicet autoris uita... ».

    expl.: «...nec in una sede morantur maiestas et amor» (9 lignes).

    (texte) titre f. 116: «Publii Ouidii Nasonis liber de arte amandi foeliciter incipit ».

    (gloses) inc. f. 116 marge de droite: «Vertit se ad Romanos omnes quos alloquitur dicens: si amare uultis, opus meum legite, sic bene instructi eritis.

    expl. f. 157 marge de droite: «... unde natus est Ciron centhaurus qui in Pelio Tessalie monte Achillem et Esculapium nutriuit ».

    f. 157 v°: Ovidivs, Tristia (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Hic ego qui iaceo tenerorum lusor amorum...».

    expl.: «...Dicere Nasonis molliter ossa cubant» (III, 3, 73-76).

    f. 163 v°-231 v°: Ovidivs, Heroides (I-XIV, XVI-XXI, 12).

    (accessus) f. 163 v° inc.: «Publii Ouidii Nasonis uita si quem paulo mediocrius audisse exarserit, illi ceteri libri... ».

    expl. : «... et immortali effulgentia nomen uigore datum uideatur » (9 lignes) .

    (texte) titre f. 164: «Publii Ouidii Nasonis epistolarum heroidum liber primus ».

    (gloses) inc. f. 164 marge de droite: «Cum miris uastissimisque ac uariis discriminibus Troia iam euersa Grecorum principes... ».

    expl. f. 231 v° marge de gauche: «... in Aritmo monte quem nymphe Egerie seruabant de quo Virgilius in 8uo ».

    (texte) expl. incomplet: «... Quos uereor paucos ne uelit esse mihi. Finis » (XX, 12).

    f. 238 v°: Vita Tibulli.

    pas de titre.

    inc.: «Albius Tibullus eques illustris et insignis forma... ».

    expl.: «... fugatoque Anthonio perempti sunt. Hec sunt quae de Tibulli uita inueniri potui» (27 lignes - éd. cf. supra, Pal. lat. 910, f. 42).

    f. 239-276 v°: Tibvllvs, Elegiae.

    titre: «ALBII TIBVLLI EQVITIS ROMANI POETE CLArissimi liber primus quod spretis diuiciis et milicia Deliam amet et amori seruiat ».

    (gloses) inc. f. 239 marge de droite: «Alby Tibulli cuius uitam superius exposuimus elegia hic incipit non sine more poetica. Multo enim arte cupidinis... ».

    expl. f. 276v° marge de gauche: «...excusatam infamiam puelle sue quibus hoc opus concludit ».

    f. 276 v°: Vita Tibulli.

    pas de titre.

    inc.: «Albius Tibullus eques Romanus insignis forma cultuque corporis obseruabilis... ».

    expl.: «...ut indicat epitaphium infrascriptum » (5 lignes - cf. supra, f. 238 v°).

    — Domitivs Marsvs, Epitaphium Tibulli.

    titre: «Epitaphium Tibulli ».

    inc.: «Te quoque Virgilio comitem non equa Tibulle...».

    expl.: «... Aut caneret forti regia bella pede » (4 v.).

    ~ f. 277-278: ‹Carmen› .

    titre f. 277, marge supér.: «Helinandi uiri subtilis et deuoti de mortis pregnanti parte contemplatio ».

    inc.: «‹V›Ado morti res certa quidem nil certius illa» (76 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, n° 19965).

    f. 280 v°-303: Sallvstivs, De coniuratione Catilinae.

    (accessus) f. 280 v° inc.: «Summa huius historie est Lucius Kathelina Romanus ciuis nobili genere natus amplum patrimonium libidinose et turpiter dilapidans... ».

    expl.: «... a ciuili bello et discordia et ad ciuilem pacem inducere » (21 lignes).

    (texte) titre f. 281 marge supér.: «Incipit hystoria Crispii Salustii Romani senatorum de Catheline coniuracione foeliciter ».

    (gloses) inc. f. 281 marge supér.: «Presens autem liber in duas partes diuiditur, in prohemium scilicet et tractatum... ».

    expl. f. 302 marge de droite: «... Veterani sunt qui a milicia hoc festo absoluti sunt qui et emeriti dicuntur ».

    ~ f. 303-306: Aeneas Silvius Piccolominevs, De remedio amoris (Epistula ad Hypolitum Mediolanensem).

    f. 307 v°-324: Vergilivs, Eclogae seu Bucolica.

    (accessus) f. 307 v°, inc.: «Virgilius Maro omnium poetarum latinorum optimus natione Mantuanus fuit, patrem Maronem opificem figulum habuit... ».

    expl.: «...tunc Virgilium Homero comparat cum ait:

    Conditor Yliados cantabitur atque Maronis

    Altisoni dubiam facientia carmina palmam ».

    (texte) titre f. 308: «Publii Virgilii Maronis Buccolica. Egloga prima. Interlocutores Moelibeus et Titirus amici ».

    (gloses) inc. f. 308 marge de droite: «In presenti opere Vergilius decem ponit eglogas quarum septem proprie... ».

    expl. f. 324 marge de droite: «... in cuius agro arundineta spicida increscebant ut hic notat Virgilius ».

    f. 325-346: Cicero, Epistulae ad familiares (extraits: liv. II et XIV).

    1) (liv. II) titre: «MARCI TULLII CICERONIS EPISTOLARIUM [sic] LIBER SECUNDUS ».

    (texte) inc.: «M.T.C. CVRIONI S.D. ‹Q›vamquam me nomine negligentie... ».

    (gloses) inc. f. 325 marge supér.: «Argumentum: ista epistula que est generis dogmastici sinthematico mixti habet argumentum hoc: Curio ad quem scribit Cicero... ».

    expl. f. 337 v° marge de droite: «... Nam ista ultima debet poni ante illam non potuit accuratius agi ».

    2) (liv. XIV) (accessus) f. 337 v°, inc.: «REFFERT PLUTARCHUS in De uiris illustribus in uita Ciceronis nihil unquam accidisse... ».

    expl.: «...ut intus interpretandum facilius accipiamus (22 lignes).

    (texte) titre f. 338 marge supér.: «M.T.C. EPISTOLARVM FAMILIARIVM LIBER DECIMVS QVARTVS ».

    (texte) inc.: «M.T.C. TERENTIE TVLLIOLAE ET CIVIBVS. ‹E›X litteris multorum et sermone omnium... ».

    (gloses) inc. f. 338 marge supér.: «Ista epistola bipertita habet duas partes, prima est generis sunthematici. . . ».

    expl. f. 344 v° marge de gauche: «... Officiosius ab officio describit quid est uirtutis actio pro loco et tempore... officia appellari».

    f. 347-362 v°: Cicero, De senectute.

    titre: «M.T. Ciceronis Cato Maior uel de senectute ad Titum Pomponium Atticum Praefatio ».

    (gloses) inc. f. 347 marge supér.: «Marcus Tullius Cicero non minus operam dedit clarus ipse in philosophia... ».

    expl. f. 355 marge de gauche: «... Quintilianus libro octauo: Non frangere quia... sed extinguere ut poma matura tendunt ».

    (texte) expl. mutilé (le dernier feuillet a été coupé): «... queruntur in senectute. sunt extrema//» (20, 76).

Participants

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: allemande, écriture cursive, plus grosse pour les titres et le début de certains textes, plus fine pour les gloses marginales. Le copiste Georgius Schreckseissen a signé au f. 157 v° après l’Epitaphium Ouidii: «Georgius Schreckseissen » et au f. 346:

    «Finit foeliciter quartus decimus

    liber epistolarum familiarium

    Ciceronis. Schreckseyssen ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote du transfert: C. 12/1210).

Notes

Data Source: Biblissima

  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0394)
  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 366 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliography

    • H. Jordan, Bemerkungen zur Kritik des Sallustius (Hermes, 1, 1866, p. 242 et 245)
    • H. S. Sedlmayer, Kritischer Commentar zu Ovids Heroiden, Vienne, 1880-1882, p. 58
    • H. S. Sedlmayer, Beiträge zur Geschichte der Ovidstudien im Mittelalter (Wiener Studien, 6, 1884, p. 144, 146 et 147)
    • H. S. Sedlmayer, P. Ovidii Nasonis Heroides, Vienne, 1886, p. ix-x et xvi
    • G. Curcio, Commenti medioevali ad Orazio (Riv. di Filol., 35, 1907, p. 60)
    • G. Przychocki, Ouidius Graecus. Paridis epistula a Thoma Triuisano in graecum conuersa (Archiv. Filol. Polskiej Akad. Umiejetnosci, 3, 1921, p. 26 et 28)
    • R. Giomini, P. Ouidii Nasonis Heroidas (Collana di testi critici latini, 4), Rome, 1957, p. xlv
    • H. Dörrie, Untersuchungen zur Überlieferungsgeschichte von Ovids Epistulae Heroidum (Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, I. Philol. Hist. Klasse, 1960, 1, p. 124 et 2, p. 371)
    • F. W. Lenz, Die Wiedergewinnung der von Heinsius benutzten Ovidhandschriften. II (Eranos, 61, 1963, p. 108)
    • R. Giomini, Il Ms. Vat. Palat. lat. 1707 e i vv. 39-144 dell'epistola Ovidiana di Parede a Elena (Studi in onore di Alfredo Schiaffini, Rome, 1965, p. 511-529)
    • H. Dörrie, c.r. de l’éd. R. Giomini (Gnomon, 39, 1967, p. 562-566)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 394
    • R. Giomini, Metodo e misura (Riv. cult. class. med., 10, 1968, p. 105 n. 2, 107 n. 10, 109 n. 13 et 113)
    • P. Scarcia Piacentini, Saggio di un censimento dei manoscritti contenenti il testo di Persio..., Rome, 1973, p. 101 n° 502.

Life cycle of this book

Data sources