Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.42

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q85481

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Barb. lat. 42 (VIII.42)
    • Bibliothèque vaticane, Barb. lat. 42 (VIII.42)
    • Vatican. BAV, Barb.lat.42
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.42
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Papier (filigrane var. Briquet 4742: Reggio d’Émilie et Ferrare, 1470-1477), XVe s. (a. 1466), 348 ff. (foliotation ancienne: I + 346 ff.) (+ f. 93 bis; f. 1 v°, 55 v°-59, 75 v°, 93 v°, 131, 230 v°-231 v°, 248-251 v°, 261 v°, 284 v°-285 v°, 300 v°, 310-311 v° et 348 v° blancs), 198 x 148 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 2-42 v°: Lactantivs, De opificio Dei.

    ~ f. 43-55: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Vita Aristotelis.

    f. 55: Ps. Alexander Magnvs, Epistula ad Aristotelem.

    inc.: «Haud abs te recte factum...» (éd. d’après ce ms. S. Prete, Two humanistic anthologies..., 1964, p. 58, n. 2).

    f. 60-75: Cornelivs Nepos, Liber de excellentibus ducibus (praefatio et XX-XXIII).

    précédé au f. 59 v° de cette note du copiste: «Hoc subsequens opusculum duorum et uiginti hominum uitam continere deberet quorum tres ultimi sunt Timoleon Amilcar et Annibal: Ego uero cum propter adolescentiam ingenium haberem adhuc imbecille prout reperi ab mendoso exemplari transcripsi. Hi sunt qui in eo opere, continentur: Miltiades, Themistocles, Aristides, Pausanias, Cimon, Lisander, Alcibiades, Thrasibulus, Conon, Epicrates, Chabrias, Timotheus, Datames, Epaminundas, Pelopidas, Agesilaus, Eumenes, Photion, Timoleon, Amilcar, Annibal».

    titre f. 60: «Emylius Probus de excellentibus ducibus exterarum gentium».

    (praef.) inc.: «NON dubito fore plerosque...».

    (XX) inc. f. 61: «De Thymoleonte Corinthio. THYMOLEON Corinthius sine dubio magnus...».

    expl.: «... qui uiri preferendi sint possit iudicari» (XXIII, Hannibal).

    suivi d’une note du copiste, en bas du f. 75: «Hoc opusculum mihi uidetur imperfectum quare profitetur se dicturum de Romanis ducibus et nihil dicit sed ego ita reperi».

    ~ f. 76-93: Theophrastvs, De caracteribus (seu De impressionibus) (transl. lat. Lapi Castelliunculi iunioris).

    f. 94-130 v°: De uiris illustribus Vrbis Romae.

    titre: «Caii Plinii de uiris illustribus libellus incipit».

    expl. f. 129 v°: «... odoribus cremandum curauit» (77).

    suivi, f. 130-130 v°, de la table des noms.

    ~ f. 131-160: Benevenvtvs Imolensis, Liber Augustalis.

    ~ f. 161-227 v°: Iohannes Boccacivs, De claris mulieribus.

    f. 228-229: Avsonivs, Monosticha de XII Caesaribus (II, III, IV, I).

    titre: «Ausonii uersus supra duodecim Cesares quorum uitam Suetonius exquisitissime scripsit».

    inc.: «Primus regalem patefacit Iulius aulam...» (II).

    expl.: «... Nomina res gestas uitamque obitumque pergit» (I - éd. R. Peiper, Decimi Magni Ausonii... Opuscula, Teubner, 1886, p. 183-186).

    ~ f. 229 v°-230: Plvtarchvs, Vita Alexandri Magni (transl. lat. Guarini Veronensis).

    f. 232-247: Festvs, Breuiarium.

    titre: «Ruffi Sexti uiri consularis Rerum gestarum populi Romani ad Valentinianum Augustum libellus incipit» (éd. cf. supra Barb. lat. 13, f. 1-16).

    ~ f. 252-258: Xenophon, Apologia pro Socrate (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 258-261: Antonivs Beccadellvs Panormita, Epistula ad Antonium Raudensem.

    f. 262-279: Donatvs, Vita Vergilii (interpolata) seu Donatus auctus.

    titre: «Publii Virgilii Maronis poete Mantuani uita, in qua ad carmen Bucolicum intelligendum quedam utiliter inseruntur».

    expl.: «... omnibus admirari», suivi d’une addition de 4 lignes: «Qui uero supradicta acri iudicio... quique finis fuerit nec minus in Aeneide» (même addition dans le ms. Oxford, Bodl. Libr., Canon, class. lat. 51; éd. I. Brummer, Vitae Virgilianae, Teubner, 1933, p. 1-38; K. Bayer, Vergil Landleben... Vergilviten, 1970, p. 214-240 et 350-370).

    suivi de ce texte.:

    inc.: «Poematis stili genera tria esse inueniuntur aut enim est actiuum uel imitatiuum quod greci...».

    expl.: «... et introducte persone ut sunt ἰλιας ς ὀδυσσία ομηρι et Virgilii Eneis» (15 lignes, cf. Rabanvs Mavrvs, Ars grammatica, éd. P.L., 111, col. 667 B-C; même texte, également à la suite de cette Vita Vergilii, dans les mss. Barb. lat. 181, f. 2 v°-3; Ottob. lat. 1790, f. 74 v°-75; 2838, f. 4 v°, cf. infra, et Vat. lat. 1506 f. 4 v°, etc.).

    ~ f. 279 v°-281 v°: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Alexandrum.

    inc.: «Nihil habet...».

    ~ f. 281 v°: Ps. Aeschines (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Senatum.

    ~ f. 281 v°-282: Ps. Demas (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Athenienses.

    ~ f. 282-282 v°: Ps. Demosthenes, Oratio ad Senatum.

    inc.: «Apud uos...».

    ~ f. 283: Iohannes Tortellivs, De orthographia (extrait).

    ~ f. 283 v°: Plvtarchvs, De fortuna et uirtute Alexandri Magni (transl. lat. Nicolai Perotti, extrait).

    ~ -«Epigramma in imaginem Alexandri...».

    inc.: «Eneus hicce Iouem cernens tuearis Olympum...» (2 v.).

    f. 284: Colvmella, De re rustica (extrait).

    titre: «Columella in proemio libri primi de re rustica».

    inc.: «Omnes enim sicut M. Varro iam temporibus auorum...».

    expl.: «... ut nihil mors mutatura uideatur et coetera» (I, praefatio, 15-17 - éd. W. Lundström, L. Iunii Moderati Columellae opera..., fasc. 2, Göteborg, 1917, p. 9, l. 6-19).

    ~ f. 286-290 v°: Baptista Pallavicinvs, Carmina 2.

    ~ f. 291-292: Epithalamia 2 et Carmen de Beata Maria Virgine.

    ~ f. 292 v°: Franciscvs Ariostvs, Carmina 2 ad Vignolam et ad Thomam Meleginum.

    ~ f. 293-294: ‹Gavfridvs de Vinosalvo, Poetria noua› (extraits: v. 1366-1380 et v. 1888-1914 - cf. Walther, Initia carminum, 1959, n° 17345 et 19410).

    ~ f. 294 v°-295 v°: Iohannes Marrasivs Sicvlvs, Carmen I (De laudibus Gaii fontis Senensis).

    f. 296-300: Ps. Lactantivs, De aue phoenice (Anthol. lat. 485a).

    titre: «Celii Lactantii Firmiani de Phoenice carmen».

    ~ f. 301-305: Titvs Vespasianvs Strozza, ‹Epicedium›.

    ~ f. 305 v°: ‹Epistula ad quendam Ferrariae praetura functum›.

    f. 306 v°-307: Ps. Vergilivs, Copa.

    titre: «Virgilii Coppa».

    f. 307 v°: Anthol. lat. 674a.

    titre: «Virgilius de se ipso Carmina hęc edidit.

    — Anthol. lat. 627.

    titre: Vir‹gilius› de laboribus Herculis».

    ~ f. 308-309 v°: Franciscvs Ariostvs, Carmen de sui ipsius taciturnitate.

    f. 309 v° (add. d’une autre main): Avsonivs, Epigrammata de diuersis rebus, XVI-XVII.

    titre: «Ausonii dystichon» (R. Peiper, op. cit., p. 316-317).

    f. 312: Ps. Avsonivs seu Ps. Cato, Nomina musarum (Anthol. lat. 664).

    titre: «Virgilii Carmen de nouem musis».

    à la fin, note du copiste: «hos uersus recitat Tortellius in sua Orthographia in dictione Musa» (éd. R. Peiper, op. cit., p. 412).

    ~ f. 312: Gvarinvs Veronensis, Carmen de nouem Musis.

    ~ f. 312 v°: Anthol. palatina graeca XVI, n° 297.

    ~ -‹Carmen de Homeri patria› (transl. lat.) 2 v.

    ~ — Gvarinvs Veronensis, Carmen de niue.

    ~ f. 312 v°-313: Antonivs Beccadellvs Panormita, Epitaphium Erasmi Beberii; Carmen in Aldam.

    ~ f. 313: Epithaphium Dantis.

    inc.: «Iura monarchie...».

    ~ — ‹Iohannes Avrispa›, Epitaphium Euripidis.

    ~ f. 313 v°: Gvarinvs Veronensis, Carmen de septem sapientibus Graeciae.

    ~ f. 313 v°-314: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Carmen contra Nicolaum Niccoli (éd. d’après ce ms. S. Prete, Two humanistic anthologies..., 1964, p. 86-87).

    ~ f. 314 v°: ‹Franciscvs Philelphvs, Epistula ad Christophorum Parmensem› (extrait).

    ~ -Antonivs Beccadellvs Panormita, Epitaphium Catherinae puellae.

    ~ -Maphaevs Vegivs, De felicitate et miseria (extrait).

    ~ f. 315-316: Colvcivs Salvtatvs, Declamatio Lucretiae.

    ~ f. 316 v°-317: «Querela Mabiliȩ ad Iohannem Ludouicum amatorem quondam suum...».

    ~ f. 317 v°-320: Hieronymvs Gvarini, Responsio Iohannis Ludouici ad Mabiliam.

    f. 320: Avsonivs, Eclogarum liber XIX: De mensibus et quatuor anni temporibus.

    titre (en marge): «Ausonii peonii».

    inc.: «Aeternos menses et tempora quatuor anni...».

    expl.: «... Brumales Ianus februarius atque Decembris» (6 v. - éd. Peiper, p. 103).

    ~ — ‹Carmen›.

    inc.: «Pocula Ianus amat...» (7 v., cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14217).

    ~ f. 321-321 v°: Gvarinvs Veronensis, Epistula ad Leonellum Estensem (extrait).

    ~ f. 322: Bartholomaevs Casciottvs, Carmen (éd. S. Prete, Some unknown..., p. 257).

    ~ -‹Laus Bachi› (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 17113).

    ~ f. 322-323 v°: Hieronymvs Gvarini, Carmina 2 (De uentis et De musarum fontibus).

    ~ f. 323 v°-325: Benedictvs Bvrsa, Carmina 3.

    ~ f. 325-326 v°: Antonivs Astesanvs, Carmen ad amicum.

    ~ f. 326 v°-327 v°: Franciscvs Philelphvs, Carmina (olim Anthol. lat. 856-863).

    f. 327 v°: Ps. Avsonivs seu Ps. Vergilivs, De rosis nascentibus (Anthol. lat. 646, extrait).

    titre: «Vergilii epigramma».

    inc.: «Mirabor celerem fugitiuam aetate rapinam...» (v. 35).

    suivi des v. 36, 39-40 et 43-50.

    expl.: «... Et memor esto ęuum sic properare tuum» (v. 50 - éd. Peiper, p. 409-411; R. Giomini, Appendix Vergiliana, Florence, 1953, p. 149-152; W. L. Clausen, Appendix Vergiliana, Oxford, 1966, p. 177-178).

    ~ f. 328-330: Antonivs Beccadellvs Panormita, Elegia ad Iohannem Lamolam.

    ~ f. 330-330 v°: Iacobvs Cremonensis, Carmen «Lege facete» (éd. d’après ce manuscrit et le ms. Tolède, Bibl. Cabil. 100-42, I. Thomson, op. cit. infra).

    ~ f. 330 v°-331 v°: ‹Epitaphia 4›.

    ~ f. 332-343 v°: Lvcianvs, Calumnia (transl. lat. Lapi Castelliunculi iunioris).

    ~ f. 344-346 v°: Gvarinvs Veronensis, Epistula ad Cyprianum Bononiensem de uita S. Guarini nuper inuenta.

    ~ f. 347-348: Gvarinvs Veronensis, Carmen de prosaicis pedibus.

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écritures humanistiques cursives. Sauf pour les f. 332-343 v° et 344-346 v°, qui sont de deux autres mains contemporaines, le copiste est Ludovico Sandeo, de Ferrare († 1482), qui a copié le manuscrit pour son usage personnel en 1466, l’a annoté et signé à plusieurs reprises, f. 41 v°: «LVDOVICVS Sandeus scripsit anno a Christi natiuitate MCCCCLXVI Aetatis uero eius anno XX° Aug. XIII°», au f. 224 v°: «Ludouicus Sandeus» et en grec, au f. 93: «ἐγώ λουδοβίκός περὶ τῶν σανταίων γέγραφα».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Ludovico Sandeo (cf. supra Origine); le cardinal Barberini (n° antico 2127).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • G. Resta, Per una edizione critica dei carmi di Giovanni Marrasio (Rinascimento, 5, 1954, p. 284)
    • T. Silverstein, p. 21-22
    • S. Prete, Some unknown humanistic poems (Mélanges E. Tisserant, 7, Vatican, 1964, p. 255-257)
    • S. Prete, Two humanistic anthologies (Studi e Testi, 230), Vatican, 1964, p. 58-72 (description détaillée)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 457-458
    • I. Thomson, Two unpublished items from Ms. Toledo 100.42 (Traditio, 25, 1969, p. 414).
    • M. D. Rinaldi, Fortuna e diffusione del « De orthographia » di Giovanni Tortelli (Ital. med. e uman., 16, 1973, p. 233).

Life cycle of this book

Data source