Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1875

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q91035

Codicological aspects

  • Papier (filigranes: f. 1-12: var. Briquet 2783: Bourges 1447 ; f. 13-41, papier épais, pas de filigrane ; f. 42-55 et 155-176: var. Briquet 10024: Cuy, Saint-Omer 1474-1477 ; f. 57-102: Briquet 2825, assez répandu de 1448 à 1474 ; f. 105-106: Briquet 13859: Dôle, Nantes, Anvers etc. 1461-1476 ; f. 107-142: var. Briquet 7064: Bruxelles, Paris, 1471 ; f. 145-146: Briquet 358: Bruxelles, Lille etc. 1468-1475 ; f. 149-154: var. Briquet 1741: très répandu depuis 1470), sauf f. 56, 63, 64 et 71 en parchemin, I + 178 ff., 2 col., 197 x 155 mm.

    Recueil de trois parties anciennement réunies: 1) f. 1-12, XVe s. ; 2) f. 13-41, XIVe s. (fin ?) ; 3) f. 42-178, XVe s. (a. 1473-1474, en partie).

    Au f. I v°, table du contenu de la main de Paul Petau complétée par Alexandre Petau.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. 1-1 v°: Vita Terentii IV (extraits).

    titre: «Breuis descriptio uite Terencii poete comici et preambulus sermo scolastici cuiusdem [sic] explanantis fabulas sex comediarum eiusdem».

    inc.: «Quamuis Terencii probatissimum opus satis illum commendet...».

    expl. incomplet f. 1 v° col. 2, l. 6: «... ex ipsius diffisuse [sic] fabule partibus simul sumptis a studioso lectore elici ita potest». (éd. J. Abel, Az ó-és közepkori Terentius biographiak, Budapest, 1887, p. 40-46, l. 29).

    f. 1 v°-11 v°: Commentarius in Terentium.

    titre, en marge: «Narra‹tio› Andrie».

    inc.: «Ortha [sic] Athenes ciuili sedicione Crhemes [sic] quidam senex Athenorum ciuitatem reliquit ad alia loca...».

    f. 3 v° col. 2: «... eciam per consules siue ediles curulium romanorum.

    Finita prima Terentii poete comedia que Andria d‹icitur›.

    — Incipit 2a que Eunuchus inscribitur cuius argumentum est Meretrix adolescentem.»

    inc.: «Quemadmodum in priore comedia quam Terencius Andriam uocat duos actus ante narracionem...»

    f. 6 col. 1: «... unde chere a uocicompos (?) inquit dii uostram fidem etc. usque in finem.

    Finita secunda Terencii Affri poete comici Eunucho.

    — Incipit eiusdem heautontimerumenos Terencii.

    Argumentum incipit In miliciam proficisci».

    inc.: «HEC fabula tertia quam Terencius uocat heautontimerumenon sui ipsius afflictionem...»

    f. 8 col. 1: «... Chremes igitur miseriis Clitifonis compatitur (?) ita cepit Quoniam uero etc. usque in finem. Finita Publii Terencii Affri poete comici heautontimerumenos.

    — Incipiunt Adelphe quarum argumentum est Duos cum haberet etc.».

    inc.: «Sicut in 3a iam precedente comedia quam Terencius heautontimerumenos uocat duos actus ante narracionem...».

    f. 9 v° col. 1: «... filii se male egisse cognoscentes dederunt (?) se patri.

    Et ibi terminatur fabula Adepharum [sic].

    — Terenci Afri poete comici fabula Adelpharum explicit et eiusdem Phormio Albino Lucio Cornelio... modos fecit Flaccus Claudi Tiuiis imparibus» (6 lignes).

    inc.: «Quinte huius fabule quam Terencius uocat Phormionem titulum exponit (?) prout in aliis precedentibus...».

    f. 10 v° col. 2: «... sibi et Phormioni Remansur‹us› (?). Et sic undique res pacantur.

    Terentii Affri // f. 11 col. 1 // comici poete phormio explicit feliciter.

    — Incipit argumentum hechire. Uxorem duxit etc. usque in finem.»

    inc.: «Circa materiam fabule hechire est sciendum quod nomen hechira grecum latine sonat socrus...».

    expl.: «... garrulam linguam Permenonis [sic] et tandem res utrinque paccantur. Explicit».

    f. 11 v°: Epitaphium Terentii (Anthol. lat. 487 C).

    titre: «Sequitur epitaphium Terencii».

    inc.: «Natus apud Libice muros Cartaginis olim...» (6 v.).

    f. 11 v°-12: «Franciscvs Petrarca, Vita Terentii.

    pas de titre.(éd. J. Abel, op. cit., p. 47-51).

    2 - f. 13-41 v°: Solinvs, Collectanea rerum memorabilium.

    titre: «Incipit liber Solini de mirabilibus mundi».

    f. 13 col. 1-2: liste des Capitula.

    f. 41 v°: «... sequitur Niuaria a Nebulo». (éd. Mommsen, op. cit. infra, p. 214, l. 3-4 ; ici se termine le ms. Vat. lat. 3342).

    la fin du texte est complétée d’une autre main: «aere et coacto ac propterea semper niualis... congruere insularum qualitatem.» (11 lignes).

    à la fin: «C. Iulii Solini siue gramatici polihistor liber explicitus est».

    3 - ~ f. 42-56 v°: Iacobvs Magni, Sophilogium (extraits).

    f. 56 v°-95: Flores philosophorum.

    titre: «Hic quamplurimorum flores philosophorum pandectos ac eorundem nomina inserui temporaque ac annorum cursus».

    suivi d’un index des noms d’auteurs comprenant, col. 1, ceux qui figurent dans ces Flores , parmi lesquels plusieurs auteurs classiques, et col. 2, ceux du Liber de dictis philosophorum... copié f. 95 v°-139 v°:

    inc.: «Incipit de Hermete alias dicitur Mercurius, Hermes natus fuit in Egypto qui grece dicitur Mercurius et ebraice Enoch...»

    extraits de auteurs classiques suivants, précédés pour chacun d’une brève biographie:

    f. 60 col. 2: «De Stacio Cecilio».

    (Vita) inc.: «Stacius Cecilius comediarum scriptor clarus habetur natione gallus et Ennii primum concube...» (cf. Hieronymvs presbyter, Chronicon Eusebii (a. 1838), éd. P. L. 27, 499-502).

    f. 60-61: «De Terencio Publio Cartagi‹nensi›».

    f. 61-62: «De Oracio poeta».

    f. 62: «De Iulio Celso».

    f. 62-68 v°: «De Tulio Marco Cicerone».

    f. 68 v°-69: «De Salustio».

    f. 69-69 v°: «De Marco Varrone».

    f. 69 v°-70: «De Virgilio».

    f. 70-74: «De Ouidio Nasone».

    f. 74-74 v°: «De Valerio Maximo».

    f. 74 v°-83: «De Seneca».

    f. 83: «De Persio».

    f. 83-83 v°: «Flosculi li‹brorum› Iuuenalis».

    f. 83 v°-85: «Flosculi librorum Quintiliani».

    f. 85: «De Plinio Secundo».

    f. 85 v°: «De Claudiano».

    f. 87 v°: «De Symacho».

    f. 90-90 v°: De Prisciano».

    inc.: «Priscianus gramaticus floruit tempore imperii Iustiniani...».

    expl. «... Existat etiam liber Prisciani de naturalibus questionibus ad Cosdroe regem Persarum directus».

    f. 93-95, dernier chapitre: «De Hildeberto».

    ~ f. 95 v°-139 v°: Liber de dictis philosophorum antiquorum (éd. E. Franceschini, op. cit. infra, 1932).

    ~ f. 140-142: Aeneas Silvivs Piccolominevs, De liberorum educatione (extrait, 4 chapitres à insérer aux f. 152 v°-153 d’après une note et un signe de renvoi).

    ~ f. 142-142 v°: ‹Carmen latino-gallicum de libris Bibliae›.

    inc.: «Jherome qui Riens n’oblia

    Ordinauit in biblia...» (24 vers).

    ~ f. 142 v°: Ps. Lvdovicvs IX rex Francorum, Pragmatica sanctio (datée à la fin de mars 1200 [sic]).

    ~ f. 143-178: Aeneas Silvivs Piccolominevs, Opera.

    ~ f. 143-157: De liberorum educatione (cf. supra, f. 140-142).

    ~ f. 157 v°-159: Epistula (CXI) ad Guillelmum de Lapide «laudans poeticam artem...».

    ~ f. 159-162 v°: Triplicis problematis resolutio (Epistula CIV).

    ~ f. 162 v°-163: Epistula (IV) ad Antonium nepotem suum.

    ~ f. 163-163 v°: Epistula (CXXV) ad Iohannem [sic pour «Henricum»] comitem de Lupfen. (cur libri cumulentur).

    ~ f. 163 v°-167: «Epistula (CVII) ad Procopium de Rabenstein (Somnium de fortuna).

    ~ f. 167 v°-178: De curialium miseriis.

    ~ f. 178-178 v°: Ps. Thomas Aqvinas, De modo studendi (Epistula exhortatoria ad quemdam...).

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: 1 - française, petite écriture cursive serrée.

    2 - française ou italienne ?, écriture semi-cursive assez menue ; d’après Mommsen, op. cit. infra, cet exemplaire de Solin est une copie du ms. Vat. lat. 3342 (IXe s.).

    3 - française, écritures cursives, en partie de la main de Jean Poulain, chanoine et official de Laon qui signe et date, à plusieurs reprises, de 1473 et 1474 au collège du Plessis à Paris, f. 142 v° en bas: «Iohannes Poulain», f. 163 v°: «Et scriptum sub exemplar per me Iohannem Poulain presbyterum die XVIIa Ianuarii M° CCCC LXXIII°», f. 167: «Et scriptum per me Iohannem Poulain VII° Kl. febr. LXXIIII° Parisius», f. 178: «... Et transcriptum per me Iohannem Poulain canonicum Laudunensem in collegio du Plessis Parisius anno eodem Domini et septuagesimo quarto die ianuarii vicesima sexta qua celebratum fuit secundum ordinationem Domini nostri Ludovici regis Francie natale magni Karoli apud Parisius per institutionem».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1 -l’humaniste français Adrien Turnèbe (1512-1565) qui inscrit son nom au f. 12 v°: «Adrianus Tournebus me possidet».

    2 -Jean Basire, secrétaire apostolique au moins depuis 1396, dont l’ex-libris du XVe s. est répété en dessous deux fois d’une main du XVIe s. semblable à celle d’A. Turnèbe, f. 41 v°: «Iste liber Solini est domini Iohannis (? «Jehan» dans les copies) Basire (ou «Basiri»?) litterarum apostolicarum correctoris».

    1-3 -Paul Petau (cote G. 19 effacée, au f. I) ; Alexandre Petau (correspond au n° 681 de son catalogue: Leyde, Voss. lat. Q. 76, f. 47, 49, 50, 77, 83) ; Reine Christine de Suède (correspond au n° 1728 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 456 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliography

    • B. Dudik, Iter romanum, 1, Vienne, 1855, p. 258-260 (description)
    • Th. Mommsen, C. Iulii Solini Collectanea rerum memorabilium, Berlin, 1895, p. XLIX-L n° 140
    • E. Franceschini, Il «Liber philosophorum moralium antiquorum», testo critico (Atti del R. Istit. Veneto di sc. lett. ed arti, 91, 1931-1932, p. 589-591), description partielle
    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 97 n° 1728
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 404
    • E. Pellegrin Manuscrits de Pétrarque à la Bibliothèque Vaticane. Supplément au catalogue de Vattasso (Ital. med. e uman. 18, 1975, p. 106-107).

Life cycle of this book

Data source