Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1681

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q90977

Codicological aspects

  • Papier (filigrane var. Briquet 10015: Dijon 1448 etc.), XVe s., III + 164 ff. + 1 f. (+ f. 138 bis et 5 ff. blancs après le f. 161 ; f. II v°-III v° et 164 blancs), 295 x 210 mm. Les f. I et [165] en parch., XIIIe s., 2 col. sont des fragments remployés de traités de médecine de deux mains différentes (cf. infra pour f. ‹165›).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-2 v°: Nicolavs Trevet, Commentarius in Senecae Tragoedias (extraits).

    pas de titre.

    (prol.) inc.: «TRia genera théologie distingui a Varrone narrat...».

    f. 1 v°: «... correctio morum per exempla hic posita» (éd. E. Franceschini, Studi e note di filologia latina medievale, Milan, 1938, p. 34-35).

    (in Herculem furentem): «Soror tonantis etc. In hac tragedia sunt quinque actus primus est querimonia Iunonis de Hercule...».

    f. 2 v°, expl.: «... quem locum Hercules pro pudore sceleris fugam et latibulum querit. Nostra. Theseus dissuadet fugam et hec de prima tragedia» (extraits du texte, cf. éd. V. Ussani, Nicolai Treveti «Expositio Herculis furentis», Rome, 1959, p. 1, 174, 176).

    f. 3: Albertinvs Mvssatvs, Argumentum in Senecae Herculem furentem.

    titre: «Sequitur argumentum eiusdem prime tragedie Albertini Musati paduani historiographi super tragedias Senece decem argumenta Incipiunt».

    inc.: «Hercules rex Thebarum uir sanctus et iustus apud gentiles habitus...».

    expl. incomplet: «... in se conuertat et se ipsum perimat. Sequitur textus etc.» (éd. E. Franceschini, op. cit., p. 177-178, ligne 21 ; A. Megas, Albertini Mussati Argumenta tragoediarum Senecae, Commentarii in L. A. Senecae Tragoedias fragmenta nuper reperta (en grec), Thessalonique, 1969, p. 27-28, l. 27).

    f. 3-161 v°: Seneca, Tragoediae (famille A).

    chaque tragédie est précédée d’un argument qui s’inspire de celui de Nicolas Trevet, et de l’argument d’Albertinus Mussatus ; au début de chaque tragédie et de chacune des principales divisions (actes ou Carmina) extraits (remaniés) du commentaire de N. Trevet.

    f. 3-24: Hercules furens.

    titre: «Tragediarum Annei Senece prima hic incipit Que dicitur Hercules furens. Et est capitulum primum. Primus actus incipit feliciter».

    inc. f. 3 v°: «soror tonantis...».

    f. 24-40 v°: Thyestes.

    titre: «Incipit tragedia secunda de Thieste et Atreo fratribus».

    (argum.) inc.: «Qvuis [sic] me furor. In hac tragedia de Thieste pro argumento premittendum est quod Atreus et Thiestes fratres...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. E. Franceschini, op. cit., p. 36, variantes dans le texte).

    f. 25: «... fratrem suum conuiuantem fraudulenter exhilarauit» (cf. E. Franceschini, Il commento di Nicola Trevet al Tieste di Seneca, Milan, 1938, p. 79).

    (Argumentum Albertini Mussati) f. 25-25 v° inc.: «TAntalus olim Pelopis filius...».

    expl.: «... in contristatione Thyestis» (éd. E. Franceschini, Studi e note..., p. 180-182 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 35-38).

    f. 40 v°-50: Phoenissae.

    titre: «Incipit Tercia que uocatur Thebays».

    (argum.) inc. f. 41: «CEci parentes. In ista tragedia Que dicitur Edippus secundus seu Thebays premittendum est pro argumento quod Edippus qui patrem occiderat...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. E. Franceschini, op. cit., p. 36).

    «... Iocasta et Pollinices ut patet in littera etc.».

    (Argum. Albertini Mussati) inc. f. 41 v°: «Hystorie thebaydos...» (éd. Franceschini, op. cit., p. 182-183 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 38-40).

    f. 50-67 v°: Phaedra.

    titre: «Incipit Quarta que dicitur Phedra».

    (argum.) inc.: «ITe umbrosas. In tragedia Ypoliti pro argumento premittendum est quod Ypolitus fuit filius Thesei ex Regina Amazonum...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 36).

    f. 51: «... Theseus membra Ypoliti colligit ut sepeliantur».

    (Argum. Albertini Mussati) f. 51-51 v° inc.: «Fedra Minoys Regis Cretensis filia Thesei...» (éd. Franceschini, op. cit., p. 183-185 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 41-44).

    f. 67 v°-81 v°: Œdipus.

    titre: «Incipit quedam textualis diuisio que dicitur edippa [sic] super quinta tragedia».

    (argum.) inc.: «IAm Nocte. Ista est tragedia Edippi cui premicti potest pro argumento quod cum Layus Rex ex uxore Iocasta haberet...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 37).

    f. 68 v°: «... alloquitur populum Thebanum peste afflictum».

    (Argum. Albertini Mussati) f. 68 v°-69 v° inc.: «Ad tragedie huius Edippi argumentum...» (éd. Franceschini, op. cit., p. 185-187 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 45-49).

    f. 81 v°-96: Troades.

    titre: «Incipit sexta que uocatur Troas».

    (argum.) inc. f. 82: «Quicumque Regno. Argumentum tragedie huius potest esse tale. Troia euersa et decennali bello expleto...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 37).

    f. 82 v°: «... uocat captiuas ad naues».

    (argum. Albertini Mussati) f. 82 v°-83 inc.: «IN troade Seneca luctus clades...» (éd. Franceschini, op. cit., p. 188 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 50-52.)

    f. 96-110: Medea.

    titre: «Incipit septima tragedia».

    (argum.) f. 96 v°: «Dii Iugales [sic]. Tragedia huius que est de Medea premictendum est pro argumento quod Iason suadente patruo suo...» (cf. Argum. Nicolas Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 38).

    f. 97: «... Secundo Medea machinatur in mortem filiorum suorum».

    (Argum. Albertini Mussati) f. 97-97 v° inc.: «Medea post Raptum aureum uellus ...» (éd. Franceschini, op. cit., p. 189-190 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 52-55).

    (texte) titre f. 97 v°: «Incipit septima tragedia que dicitur Medea».

    f. 110-123 v°: Agamemno.

    titre: «Incipit Octaua que dicitur Agamenon».

    (argum.): «Opaca linquens. Presens tragedia dicitur Agamenon cui pro argumento premicti potest quod Thiestes et Atreus fratres fuerunt...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 38).

    f. 111: «... quando Horrestes te occidet ultor patris».

    (Argum. Albertini Mussati) f. 111-111 v°inc.: «Agamenon rex Grecorum. ../... in mare Ratibus et Agamenone trucidato» (éd. Franceschini, op. cit., p. 190-191 ; éd. A. Megas, op. cit., p. 56-59).

    f. 123 v°-137: Octauia.

    titre: «Incipit nona que dicitur Octauia».

    (Argum.) inc. f. 124: «IAm uaga. In hac tragedia que Octauia dicitur pro argumento premittitur quod Claudius imperator ex uxore sua Messalina...» (cf. Argum., Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 39).

    f. 124 v° «... in qua petita est Effigenia ad immo‹lan›dam (?)».

    (Argum. Albertini Mussati), inc. f. 124 v°: «Qvi genealogiam uitam moresque Neronis... inexpressa conspiciat [sic]» (éd. Franceschini, op. cit. p. 192-193 ; éd. A. Megas, op. cit. infra, 1967, p. 64-67).

    (texte) titre f. 124 v°: «Sequitur nona tragedia» f. 125: «Lucii Annei Octauia incipit».

    f. 137-161 v°: Hercules Oetaeus.

    titre: «Incipit decima Que dicitur Hercules Oetheus».

    (argum.) inc.: «SAtor deorum, hac tragedia dicta Hercules Oetheus ab Oethe silua pro argumento habeat quod Eulitus [sic] Rex...» (cf. Argum. Nicolai Treueti, éd. Franceschini, op. cit., p. 39).

    f. 137 v°: «... hic laudat Herculem inuocans eius numen».

    (Argum. Albertini Mussati) f. 137 v°-138 v° inc.: «Quemadmodum nec una nox...».

    expl.: «... uirtuosum uirum ad inferos nunquam descendisse» (éd. Franceschini, op. cit., p. 193-197 ; éd. A. Megas, op. cit. supra, 1969, p. 59-66).

    à la fin du texte: «Expliciunt tragedie Senece. Deo gratias».

    ~ f. 162-163 v° (addition): «De electionibus, de confirmationibus, de reseruacionibus. De modo prouidendi in omnibus aliis beneficiis».

    inc.: «Placeat sanctissimo domino nostro quod in natione gallicana electiones celebrentur...».

    ~ f. ‹165-165 v°›: ‹Isaac Israelita, Liber urinarum (transl. lat. Constantini Africani)› (praef. fragment).

Coat of arms and marks

Vatican, BAV, Reg. lat. 1681, f. ii, (ex-legato de Thomas Basin).

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: française, (normande ?), écriture cursive régulière de la main du copiste G. Daguenet qui signe «G. Daguenet» avec paraphe au f. 24 à la suite du titre, et f. 161 v°:

    «Tu qui suxisti de Virgine Virgineum lac

    Celestis regni scriptorem participem fac»

    (signé) «Daguenet»; les f. 162-163 v° sont une addition d’une autre main plus petite semi-cursive. On lit au f. 164 v° deux notes de comptes en français du XVe s., et cette note datée 1431, concernant Zanon de Castiglione, évêque de Lisieux de 1424 à 1432: «Anno millesimo IIIIto 31 die XXIXa mensis Iullii littera amortizationis XII libras pro ca‹pitul›o (?) per d. Zanonum».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Thomas Basin, évêque de Lisieux (1447-1474), puis archevêque de Césarée (1412-1490), d’après cette note du f. II en écriture cursive: «hoc uolumen tragediarum Annei Senece re‹uerendissi›mus in Christo pater ac dominus dominus Thomas Basini archiepiscopus Caesareensis in Palestina legauit et in testamentum reliquit magistro Iohanni keyll, decessit autem ipse re‹uerendissi›mus pater et ab hac luce migrauit mense decembris die penultima anno XCmo hora quarta post meridiem prescise (?), eius anima requiescat in pace», plus bas d’une écriture humanistique: «Anno MCCCCXCmo»; Iohannes Keyll (cf. note précédente) ; on lit en haut du f. 1 ce nom: «Harmannus tiruse (?)» (XVIe ou XVIIe s.) ; Reine Christine de Suède (cote 1696 au f. I v°).

Notes

Data Source: Bibale

  • "Ce manuscrit est l'exemplaire personnel de Thomas Basin, évêque de Lisieux, il lui servit pour ses citations de Sénèque, s'attachant plusieurs copistes il s'était constitué une bibliothèque formée de textes sacrés, de traités juridiques et d’œuvres de l'antiquité". (voir fichier codico, IRHT)
  • Exécution / Annoté. Par Thomas Basin.
  • Exécution / Copié. Copié par Guillaume Daguenet (sauf pour les ff. 162-163). Ce maître en théologie normand copia également le ms. Laon, BM, 0452. (voir Hommages Boutemy, 1976, p. 334).

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 361 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliography

    • A. Megas, ὁ προυμανιστικὸς κυκλος τῆς Παθουας (Lovato Lovati. Albertino Mussato) καὶ οἱ τραγωθίες τοῦ L. A. Seneca, Salonique, 1967, p. 48
    • Ch. Samaran, La châsse de Thomas Basin, évêque de Lisieux, historien de Charles VII et de Louis XI (Humanisme actif, Mélanges d'art et de littérature offerts à Julien Cain, 1, Paris, 1968, p. 365 n. 2) brève mention
    • Ch. Samaran et A. Vernet, Les livres de Thomas Basin (1412-1490) (Hommages à André Boutemy, Collection Latomus 145, Bruxelles, 1976, p. 334-335).

Life cycle of this book

Data sources