An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q203827
IIIF collection
IIIF Manifests in this collection
Digitisation of decoration
Full digitisation
Parch., 176 ff., 343 X 237 mm., 2 col. sauf f. 130 v° : 3 col. et f. 131-132 : 4 col., réglure à la mine de plomb. Lettres ornées rubriquées, initiales et titres rubriqués. Table ancienne du manuscrit au verso du plat inférieur (XIVe-XVe s.). Reliure ancienne restaurée de peau marron sur ais de bois estampée à froid de motifs géométriques. Deux parties de peu contemporaines :
1 — f. 1-132, XIIe s. (ex.) (foliotation ancienne en chiffres romains au verso des feuillets dans le coin gauche, de I à LX, rognée ensuite et parfois reprise en chiffres arabes par une main moderne), just. : 243 X 171 mm., 34 lignes. Cahiers : 1-168, 174, avec signatures décorées de I à XVI à la fin de chaque cahier, sans réclames.
2 — f. 133-176, XIIIe s. (in.), just. : 260 X 175/180 mm. ; 41/43 lignes. Cahiers l8, 28(-1), 38(-2), 410(-1), 510(-2 et + 4), signés I-III au début de chaque cahier, sans réclames. Quelques gloses marginales et corrections contemporaines.
inc. : « ‹nu›mero annorum ab... » (f. 2).
expl. : «... in terrorem Saxonibus » (f. 175 v°).
: « statuerunt et ecclesiam... » (f. 176).
Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI
1 — ~ f. 1-104 : FRECVLPHVS LEXOVIENSIS, Historia (Chronicon) (tome I).
texte précédé de la dédicace à Hélisachar et d’un poème :
titre : « Incipit epistula Freculfi episcopi ad Elisacharum magistrum suum in opere subsequenti ».
inc. : « Domino preceptori desiderantissimo Elisacharo Freculfus episcoporum minimus in Christo Dei filio. Dum torpentia quorundam... » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 108).
f. 1 v° col. 1 : ‹De chronicorum libris›.
inc. : « Te duce Christe uia facilis est ire per omnes... » (20 v. — éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 108 v°).
chaque livre est précédé d’une table des chapitres.
(texte) inc. f. 2 v° col. 2 : « Dum aliquam temporum... » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 109).
ordre des livres : I f. 2 v° col. 2-16, II f. 16 col. 1-30 v°, III f. 30 v° col. 2-42, IV f. 42-59, V f. 59 col. 2-72, VI f. 72 col. 1-84 v°, VII f. 84 v° col. 1-104.
~ f. 104 : Ps. IVLIVS AFRICANVS, Excerpta.
titre col. 1 : « Ex libro Iulii Africani qui primus latinorum post Christi aduentum scripsit de temporibus atque etatibus seculi ».
inc. : « Ab Adam usque ad diluuium anni I̅I̅CCXLII. A diluuio... ».
expl. col. 2 : «... a Passione Domini usque ad Constantium et Maximianum consules anni CCLXVIIII » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 197-197 v°).
~ f. 104-104 v° : HIERONYMVS presbyter, Chronicon Eusebii (extrait).
titre col. 2 : « Ex libro qui titulatur cronica Eusebii atque Hieronimi ».
inc. : « Ab Adam usque ad diluuium anni I̅I̅CCXLIII. A diluuio usque ad Natiuitatem... ».
expl. col. 1 : «... fiunt simul ab Adam usque ad X annum Tiberii anni V̅CCXXVIII » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 197 v°).
~ f. 104 v° : ISIDORVS HISPALENSIS, Chronica maiora (Clavis n° 1205, extrait).
titre col. 1 : « Ex libro Ysidori Ispalensis episcopi ».
(texte) : « Tyberius regnauit annis XXIII huius XVIII regni anno Dominus crucifixus est peractis a principio mundi annis V̅CCXXVIII » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 197 v°).
~ — Beda Venerabilis, De temporum ratione (Clavis n° 2320, extrait).
titre : « Ex libro Bede presbiteri ».
inc. : « Anno XV imperii Tiberii Dominus post baptismum... ».
expl. : «... ut sibi uidebatur composuit anni sunt V̅CCXXVIII » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 197 v°).
~ — Evsebivs Caesariensis, Excerptum.
titre : « Eusebius Cesariensis episcopus dicit ».
inc. : « Sunt anni ab Adam usque ad diluuium I̅I̅CCXLII... ».
expl. : «... ab Abraham usque ad natiuitatem Christi I̅I̅XV omnes collecti V̅CXCVIIII » (cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 197 v°-198).
~ — HIERONYMVS presbyter, Chronicon Eusebii (extrait).
titre col. 2 : « Hieronimus hec eadem confirmat dicens ».
inc. : « Ab Adam usque ad diluuium supputantur anni I̅I̅CCXLII... ».
expl. : «... Ab Abraham usque ad natiuitatem Christi I̅I̅XV. Omnes collecti fiunt VCXCVIIII » (cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 198).
~ — PROSPER AQVITANVS, Chronicon (Clavis n° 2257, extrait).
titre : « Prosper similiter ».
(texte) : « Computantur omnes anni ab Adam usque ad diluuium I̅I̅CCXLII. A diluuio usque ad Abraham anni CCCCXLII. Ab Abraham exordio usque ad natiuitatem Christi ex Maria anni I̅I̅XV » (cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 198).
~ — PAVLVS OROSIVS, Excerptum.
titre : « Orosius ».
inc. : « Sunt ab Adam primo homine usque ad Ninum Magnum... ».
expl. : «... qui simul collecti ab inicio mundi usque ad presentem annum fiunt V̅I̅VIIII » (cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 198).
~ f. 104 v°-106 v° : ‹ISIDORVS HISPALENSIS, Etymologiae› (Clavis n° 1186, extraits = Chronica minora, Clavis n° 1205).
titre col. 2 : « De discrecione temporum ».
inc. : « PRIMA etas in exordio sui continet creacionem mundi... ».
expl. col. 1 : «... Residuum sexte etatis tempus Deo soli cognitum est » suivi de la phrase : « Colligitur omne tempus ab exordio mundi usque in presentem diem (ce dernier mot rayé) gl‹oriosi› Recessuithum [sic] prin‹cipis› annum X qui aera DCL̅X̅VIVDCCCLVII. Explicit adnotacio parua de discrecione temporum » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 198-199 v°).
f. 106 v°-108 v° : ‹AVSONIVS›, Opera.
f. 106 v°-107 : Monosticha de XII Caesaribus.
titre col. 1 : « Incipit epistula ad Hesperium filium ».
f. 106 v° col. 2 : «... Quindecies seuis potitur dum frater habenis » (III, 11 — le v. 10 manque).
« Addidit Augustum diuis matura senectus... » (IV, 2 — le v. 1 manque).
à la fin : « Finiunt monostica » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 199 v°-200).
f. 107-107 v° : Tetrasticha de XII Caesaribus.
titre : « Incipiunt tetrastica » (éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 200-200 v°).
f. 107 v°-108 v° : Eclogarum liber (extraits : Anthol. lat. 641, 644-645, 647).
f. 107 v° col. 2, titre : « Incipiunt monostica de erumpnis Herculis » (XXV — éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 200 v°).
f. 108 col. 1 titre : « Incipiunt de institucione uiri boni » (III — éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 201).
titre : « Incipit de pitagoricis diffinicionibus naγΚΡΠωγ [sic] » (IV — éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 201).
col. 2, titre : « Incipit de etatibus animantium hHcγωΔγωα » (V — éd. cf. supra, Auxerre, Bibl. mun. 70, f. 201).
f. 108 v°-109 v° : ‹Ps. BALBVS Caecilius, De nugis philosophorum›.
titre : « Incipiunt difïiniciones philosoforum de omnibus rebus contra querulos sermocinandi ».
inc. : « Diffinicio Ciceronis. Nulle sunt occultiores insidie quam... » (recension des Codices Parisini — éd. E. Woelfflin, Caecilii Balbi De nugis philosophorum, Bâle, 1855, p. 37-43).
f. 109 v°-116 v° : Ps. ALEXANDER MAGNVS, Epistula ad Aristotelem de itinere suo et de situ Indiae, (ms. Aut. de Boer).
titre col. 1 : « Epistula Alexandri ad Aristotelem magistrum suum de situ Indie et itinerum uastitate ».
inc. : « Semper memoraui tui... » (éd. W. W. Boer, op. cit. infra, p. 1-60).
f. 116 v°-127 : DARES PHRYGIVS, Historia de excidio Troiae.
(prol.) titre col. 2 : « Epistula Cornelii Nepotis ad Salustium CRISPVM ».
inc. : « CORNELIVS Nepos Salustio Crispo suo salutem. Cum multa Athenis curiose... ».
(texte) titre f. 117 col. 1 : « Incipit epistula Daretis Frigii de excidio Troianorum ».
expl. col. 2 : «... Andromacham et Helenum mille ducenti. Huc usque historia Daretis perscribta [sic] est ».
suivi de la liste des combattants tués :
« Quis Traianorum quem grecorum occiderit... Palamonem Epistropium Scidium » (éd. F. Meister, Daretis Phrygii de excidio Troiae Historia, Leipzig, Teubner, 1873, p. viii-ix).
~ f. 127 v°-128 v° : Carmen « Tot tibi mala meis... ».
inc. col. 1 : « Tot tibi mala meis manibus lectissima carpsi... ».
expl. col. 2 : «... Qui fratri ignoscit ignoscit ignoscit [sic] Christus et illi » (v. 174 — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 19325).
~ f. 128 v°-129 v° : FORTVNATVS (Venantius), Carmen ad Chilpericum et Fredegundem reginam (extrait).
titre col. 2 : « Incipiunt uersus Fortunati episcopi in consolacione defunctorum ».
inc. : « Aspera conditio et sors inreuocabilis horȩ... ».
expl. col. 1 : «... Candida ceu rubeis lilia mixta rosis » (IX, 2, v. 1-82, 87-88, 99-104, 107-110, 117-122 — P. L., 88, col. 298-302 ; éd. F. Leo, Venanti Honori Clementiani Fortunati presbyteri italici opera poetica (M. G. H., Auct. antiq., 4), Berlin, 1881, p. 205-209; cf. D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 1112).
~ f. 129 v°-130 v° : BEDA VENERABILIS, De die iudicii (Clavis n° 1370).
titre col. 1 : « Incipiunt uersus Bede presbyteri de aduentu iudicii ».
expl. incomplet col. 1 : «... Sedibus et superum semper gaudere beatis
Ac Dominum benedicere secula per omnia Christum » (v. 155 — éd. J. Fraipont, Bedae Venerabilis opera. Pars IV, Opera rhythmica (Corpus Christianorum, Series Latina, 122), Turnhout, 1955, p. 439-444).
~ f. 130 v°-132 v° : ‹Visio Anselli scolastici›.
inc. col. 1 : « In Salomonis ferculo quod construxit de Libano... (P. L., 151, col. 643-652).
2 - ~ f. 133-176 v° : GAVFRIDVS MONVMETENSIS, Historia regum Britanniae.
texte sans dédicaces.
(préf.) titre col. 1 : « Incipit in historiam Brittannorum prefacio Gaufridi Monomutensis ».
inc. : « Cum mecum multa et de multis... ».
(texte) titre col. 2 : « Incipit historia ».
inc. : « Britannia insularum optima... » (éd. J. Hammer, Geoffrey of Monmouth Historia regum Britanniae. A variant Version Edited from Manuscripts, Cambridge (Mass.), 1951, p. 22-264).
f. 176 v° : SENECA, De remediis fortuitorum.
(prol.) titre col. 2 : « Incipit prologus cuiusdam in subsequenti opere ».
(inc.) : « Ad Gallionem quondam amicum suum contra omnes impetus et machinamenta fortune, ferit autem illum sub dialogo ut sit sensus conquerens et ratio confortans. Liber autem iste et sententiarum maiestate et sensuum breuitate et eloquii claritate refulget. Explicit prologus » (transmis dans de nombreux manuscrits, éd. d’après le ms. Vatican, Ottob. lat. 1713, Y.-F. Riou, Notes sur quelques manuscrits de textes classiques latins conservés à la Bibliothèque Vaticane (Rev. hist. textes, 1, 1971, p. 220) ; d’après Vatican, Arch. S. Pietro C. 121, Les manuscrits classiques latins..., 1, Paris, 1975, p. 32).
(texte) titre : « Incipit dialogus ».
expl. mutilé : «... non potest amplius quam unum esse mortiferum. De peregrinatione. Sensus // » (III, fin du § 1 — éd. F. Haase, L. Annaeus Seneca, Opera quae supersunt (Supplementum), Leipzig, Teubner, 1902, p. 46).
Data Source: Initiale
Origine : 1 et 2 — française, vraisemblablement écrites à l’abbaye de Vauluisant (cf. M. Peyrafort-Bonnet, op. cit. infra) ; 1 — écritures de plusieurs mains, régulières et fines ; 2 — écritures de plusieurs mains, épaisses et lourdes.
Possesseur : 1 et 2 — abbaye de Vauluisant (cf. Origine) et non abbaye de Pontigny (cf. Cat. gén. et C. Samaran et R. Marichal, op. cit. infra) ; cotes anciennes en marge inf. du f. I : « Pontigny 176 », « Valenciennes 85 » ; au verso du plat sup. « 85 » et du plat inf. « 44 » ; la description de l’inventaire du XIIe s., avec additions du XIIIe s., de l’abbaye de Pontigny contenu dans le ms. Montpellier, Bibl. Univ., Méd. 12 f. 180 pourrait convenir à la seconde partie du ms. : « Historia Britannorum cum prophetia Merlini et gestis Artusii in uno uolumine. Eodem uoluminm, Anglorum Historia edita a Beda uenerabili presbytero » (éd. G. Libri, Cat. gén., in-4°, 1, Paris, 1849, p. 715).
Data Source: Biblissima
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF