Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.148

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q85502

Codicological aspects

  • Parch., XIVe s. (fin), I + 159 ff. + 1 f., 2 col., 305 X 225 mm. Au f. 1, bordure sur trois côtés de feuilles d’acanthe. Quelques gloses marginales et additions du XVe s.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. I: Gasparinvs Barzizivs, Excerptum.

    inc.: «Gasparinus Bargigius. Tantum omnium uirtutum splendorem tantam esse dignitatem uideo eius presertim que in principe sit...» (4 lignes).

    f. I v° et [160]: Seneca, De beneficiis (extrait).

    titre f. I v° seulement: «Ex Seneca de beneficiis lib. VII».

    texte: «Vincit malos pertinax bonitas» (VII, 31, 1).

    f. 1 col. 1-66 v° col. 2: Svetonivs, Vitae Caesarum (I-XII).

    titre: «Suetonii oratoris duodecim Cesarum Istorie incipiunt».

    f. 67 col. 1-159 col. 2: Caesar, Commentarii.

    f. 67 col. 1-108 col. 2: De bello gallico (classe α).

    titre courant f. 67: («Iulii Celsi» lavé) «De gestis Cesaris in Gallia liber primus».

    expl. f. 108 col. 1, l. 7: «consuetudine legationis esset» (VIII, 50, 4 fin);

    en marge note du XVe s. sur la lacune des chapitres suivants: «Hic fuit error in peruertendo ordinem scripture, Nam debet hic inseri tota sequens columna que incipit Excerptus est et finit ibi sed admonebantur».

    expl. du texte: «pocius disceptandi quam belli gerendi. Explicit liber VIII».

    addition de l’ annotateur sur grattage: «belli gallici imperfectus».

    col. 2: «Exceptus est Cesaris aduentus ab omnibus...» (VIII, 51, 1).

    «... Nam G. Curio tr‹ibunus›» (52, 4).

    la suite est d’une autre main du XVe s.: «pl‹ebis› cum Cesaris...».

    expl.: «... sed admonebantur» (53, 2).

    addition de l’annotateur: «reuertere ad columnam precedentem ubi est hoc signum + et prosequere quo maiores etc».

    f. 108 col. 1 en marge (add. de l’annotateur): Svetonivs, Vitae Caesarum (extrait).

    titre: «De his commentariis iis que de bellis ciuilibus secuntur Suetonius de uita Cesaris scribens sic tradit».

    inc.: «Reliquit et rerum suarum...».

    expl.: «... nouissimum imperfectumque librum suppleuerit» (I, 56, 1).

    f. 108 v° col. 1-135 col. 1: De bello ciuili.

    titre courant lavé, f. 108 col. 2: «Iulii Celsi de bellis ciuilibus Cesaris liber primus incipit».

    mais tous les titres courants suivants portaient en tête le nom «Suetonii», qui a été ensuite soigneusement lavé.

    f. 135 col. 2-143 v° col. 2: De bello Alexandrino.

    titre courant: «Eiusdem quartus incipit».

    f. 135, marge inf.: «A. Hirtii an C. Oppii incertum commentariorum Belli ciuilis liber .IIII. de bello Alexandrino incipit».

    f. 144, col. 1-154 col. 1: De bello Africano.

    titres courants f. 144: «Eiusdem liber quintus incipit».

    et f. 145 v°: («Suetonii» lavé) de bellis ciuilibus Cesaris liber quintus».

    f. 144, marge inf.: «A. Hirtii seu C. Oppii commentariorum belli ciuilis Africani liber .V. incipit».

    f. 154 v°, col. 1-159 col. 2: De bello Hispaniensi.

    titre courant f. 154 v°-155: («Suetonii» lavé) de bellis ciuilibus Cesaris quintus explicit. Eiusdem liber sextus».

    f. 154 v° en marge: «A. Hirtii seu C. Oppii commentariorum belli ciuilis Hispaniensis liber .VI. incipit».

    expl.: «quarum laudibus et uirtute».

    en marge note du copiste: «Inperfecta sunt hec uerba Cesaris et imperfectum opus sed non reperitur plus quia uidi unum antiquissimum qui eodem modo deficiebat. Leo».

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture gothique arrondie semi-cursive. Le copiste semble être celui qui signe «Leo» la note du f. 159 (cf. supra), et inscrit cette invocation à la fin du texte: «Scripsit qui scripta, sua dextra sit benedicta».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: au bas du f. 1 des armes ont été soigneusement grattées. Gasparino Barzizza de Bergame (1370-1430) qui signe une mention rubriquée, en grosse écriture gothique arrondie, lavée et lue aux rayons ultra-violets, f. 159, col. 2: «Sunt qui Suetonii primi hos commentarios de bellis ciuilibus Cesaris esse dicant, quod ego etiam deceptus quodam codice satis antiquo credidi. Sed tum cum diligentius uerba Iulii Celsi animaduertissem, que in prohemio libri octaui de bello gallico leguntur ‹...›, semper rebus libenter feci et falsam illam infrascriptionem correxi. Gasparinus». Son ex-libris «Gasparini Barzizii», qui suivait sa signature, a été gratté, mais subsiste, ajouté en écriture cursive entre les lignes 5 et 6 de la note. Le manuscrit a appartenu ensuite à son fils, Guiniforte Barzizza († vers 1463), dont l’ex-libris daté de 1442 est au revers du plat supérieur: «1442. Guiniforti Barzizii Ducalis secretarius»; il a peut-être appartenu au XVe s. à Francesco Landriani (de Milan ?) dont le nom, suivi de la liste des empereurs romains de César à Domitien, se trouve au revers du plat inférieur: «Franciscus Landrianus»; Giano Parrasio de Naples (1470-1522) l’acheta à Milan, d’après l’ex-libris du f. I v°: «A. Jani Parrhasii et Amicorum. Mediolani emptus aureis tribus» et le légua à son ami Antonio Seripando de Naples (1476-1531) d’après la note ajoutée au f. 159 col. 2 par-dessus la ligne 9 de la note lavée de Gasparino Barzizza: «Antonii Seripandi ex Iani Parrhasii testamento»; le cardinal Barberini (n° antico 1964).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • L. Preud’homme, Troisième étude sur l'histoire du texte de Suétone De Vita Cesarum... (Mémoires ... publiés par l'Académie royale... de Belgique, 63, 1903-1904, p. 67)
    • L. A. Constans, César, Guerre des Gaules, 1, Paris, Les Belles Lettres, 1937, p. xx, n. 3 et xxix
    • G. K. McGrath, An unknown fourteenth century Commentary on Suetonius and Caesar (Class. philol., 65, 1970, p. 182-185)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 443 (brève mention)
    • C. Jeudy, Notes..., 1971, p. 198 et 201
    • V. Brown, The textual transmission of Caesar's Civil War, Leyde, 1972, p. 46-47.

Life cycle of this book

Data source