Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3358

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q63341

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Dix mss. ou fragments de mss. réunis pour Colbert.


    F. 2-28v, 33-46v, 29-32v PETRUS NIGER [PETER SCHWARZ], O. P. « Petri Nigri, ordinis Predicatorum in tractatum contra perfidos Judeos de conditionibus veri Messie prefatio. Ea que ad honorem sanctissime Trinitatis ac individue Unitatis... — ... be erez schadai. Amen » (2-2v) ; « Eben asser maazu... Lapidem quem reprobaverunt edificantes... Scripta sunt verba hec psalmo 117... — ... publico sermone depinxi. Acta autem sunt hec in inclita civitate Ratisponensi, anno 1474, tempore paschali. Telos. » (3-28v, 33-46v, 29-32v) (éd. Esslingen, 1475) ; cf. P. Browe, dans Miscellanea historiae pontificiae, VI (1942), 32, 54, 69, 106, 276, 278, 283.

    Correspond à l'article « Petri Nigri tractatus contra Judaeos fol. » des mss. de Claude Hardy achetés par Baluze pour la bibliothèque de Colbert ; cf. ms. Latin 9363, f. 147 et add. du ms. Latin 3114A.


    F. 47-48 [De sabbato s. Mariae et de imagine Constantinopolitana] « Solemnem memoriam sacrosancte virginis Mariae matris decet filios ecclesie solemni officio celebrare... — ... dies eternus in longitudinem dierum. Amen » ; cf. A. Poncelet, dans Analecta Bollandiana, XXI (1902), n° 1666 et G. G. Meersseman, Der Hymnos akathistos, I, Fribourg, 1958, 14 n. 2.

    F. 47-48. De Sabbato b. Mariae et de imagine Constantinopolitana (ms. C de l'éd. H. Barré, dans Rev. bénéd., LXXVII (1967), 396-399) ; cf. ibid., 386.


    F. 49-49v [Formulae]. « Exemplar libertatis. Auctoritas ecclesiastica patenter ammonet... — ... manu propria illam roboravimus » (Baluze, Cap. reg. Francor..., Paris, 1677, II, 585-586, n° XLIII ; Zeumer, M. G. H., Formulae, 544, c. 17) (49) ; « Exemplar formate. Reverentissimo almiflueque religionis cultu sincerissimo... — ... conservet incolumem. Amen » (Baluze, op. cit., 586, n° XLII ; Zeumer, op. cit., 562, c. 20) (49v).


    F. 50 Copie de l'acte de vente de deux pièces de terre faite à l'abbaye de Marchiennes par Guillaume de Lagnicourt avec l'assentiment de Raoul d'Inchy (début XIIe s.), au dos du texte suivant :

    F. 50v « Relatio miraculi in regione Saxonum facti tempore sancti Heriberti Coloniensis archiepiscopi. Omnibus Deum diligentibus et magnalia ejus magnificando amplectentibus... — ... sed mox brachium a corpore extraxit. Attamen una... », incomplet (éd. Cat. cod. hag. Bruxell., II, |382-383) ; cf. Cod. hag., III, 548.


    F. 51-58v Pseudo-Aristoteles. « Liber de secretis secretorum Aristotilis, que [sic] transtulit magister philosophorum, sive de regimine dominorum » [Philippo Tripolitano interprete] (R. Steele, dans Opera hactenus inedita Rogeri Baconi, V, Oxford, 1920). Préface du traducteur Philippe de Tripoli : « Domino suo excellentissimo et in cristiana religione strenuissimo Guidoni de Valentia, civitatis Tripolis glorioso pontifici, Philippus... Quantum luna ceteris stellis est lucidior... » (éd. cit., 25-27) (51) ; table des chap. des 3 livres (51v) ; « Prologus cujusdam doctoris in commendatione Aristotilis. Deus omnipotens custodiat regem nostrum... — ... direxit epistolam suam ad Aristotilem sub hiis verbis » (ibid., 36-38) (51v-52) ; « Epistola Alexandri ad Aristotilem magistrum suum. Doctor egregie, rector justicie... » ; « Responsio Aristotilis. Aristotiles sic respondit : Si potes mutare... — ... alie nationes » (ibid., 38) (52) ; « Secundus prologus. Ego Johannes, qui transtuli librum istum, filius Patricii, linguarum interpres fidelissimus... — ... in quo tendit ad regis Alexandri petitionem sub hac forma » (ibid., 39) (52-52v) ; « Doctrina Aristotilis in virtutibus et viciis. Fili, gloriosissime imperator, confirmet te Deus in via cognoscendi... — ... fructus plurimi [facies terre]... », correspond à l'édition, Pars I, c. 3-22 et Pars II, c. 1-12, incomplet (ibid., 40-79) (52v-58v) ; ce ms. appartient au type : (B), de Steele, cf. ibid., XXVI-XXVII ; cf. Lacombe, Aristoteles latinus, codices, I, 93 et 195.

    Ne correspond pas au n° 373 mais à la première partie du n° 547 de la bibliothèque de J. A. de Thou ; cf. ms. Dupuy 653, f. 28v : « Aristotelis Secreta secretorum latin ». Le n° 373 correspond en réalité au ms. Latin 6755A.


    F. 59-64v Calendrier astrologique, du 1er mars 1480 au 28 février 1481 (n. st.). Au f. 59, titre ajouté au XVIe s. : « Ephemerides anni a nato Christo 1480, in quibus notantur tempora flebotomandi et purgandi, quorum cognitio valde necessaria est medico ».

    Correspond à la dernière partie du n° 781 de la bibliothèque de J. A. de Thou : « Ephemerides anni 1480... et purgandi » ; cf. ms. Dupuy 653, f. 42.


    F. 65-77 S. Anselmus Cantuariensis. « Cur Deus homo ». Préface (65) ; Table des l. I et II (65-65v) ; L. I (65v-72) ; L. II (72-77) (éd. F. S. Schmitt, Edimbourg, 1946, II, 42-133).

    F. 77 [Hildebertus Cenomanensis, Cur Deus homo] « Ade peccatum, que conveniens aboleret//... » (P. L., CLXXI, 1406) ; cf. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 22 et Walther, Initia carminum, n° 482 ; — [Cur tres missae celebrentur in natale Domini] « In Natale sacro sacre sollempnia misse//... » (P. L., CLXXI, 1198) ; cf. Wilmart, ibid., et Walther, op. cit., n° 9015.

    F. 77-77v [Ivo Carnotensis, Sermo VII de adventu Domini] « Quoniam presencium observacione dierum, utrumque Christi adventum celebramus... — ... morti traditurus est. Pri... », texte inachevé (P. L., CLXII, 567).

    F. 77v-79v [Gennadius Massiliensis] Liber ecclesiasticorum dogmatum, attribué ici à s. Augustin. « Augustinus, de ecclesiasticis dogmatibus » (titre courant) ; table des chapitres (77v) ; « Recte fieri et eclesiasticarum [sic] dogmatibus. Redimus [sic pro : Credimus] unum esse Deum... — ... invenire », c. I-XXI, LII-LIX, LXIII-LXXXVIII (77v-79v) (P. L., LVIII, 979-986, 993-995, 996-1000) ; cf. Clavis Patrum latinorum, n° 958a et Fr. Stegmüller, Repertorium biblicum, II, 335, n° 2446.

    F. 79v-82v S. Anselmus Cantuariensis. « Liber Anselmi de veritate ». Préface (79v) ; table des chapitres (79v-80) ; texte (80-82v) (éd. F. S. Schmitt, Seckau, 1938, I, 173-199) ;

    F. 82v-84 « De libero arbitrio » (titre courant), avec table des chapitres (ibid., 205-226) ;

    F. 84v-89v « De conceptu virginali et originali peccato » (titre courant), avec table des chapitres sous la rubrique erronée : « Capitula Anselmi de veritate » (éd. cit., II, 137-173) ;

    F. 89v-90v « De azimo » (titre courant) [Epistola de sacrificio azimi et fermentati], prologue et c. I-VI (ibid., 223-231).

    F. 90v-96v [Guilelmus Sancti Theodorici] « De sacramento altaris » (titre courant), avec les deux épîtres-préfaces (P. L., CLXXX, 341-366).

    F. 96v-101 S. Anselmus Cantuariensis. « De incarnatione Verbi » (titre courant) (éd. cit., II, 3-35) ;

    F. 101-109 [De concordia praescientiae et praedestinationis et gratiae Dei cum libero arbitrio]. Les questions I (101-104) et II (104-104v) portent en titre courant : « De predestinatione » ; la question III (104v-109v), présentée comme un opuscule séparé, porte en titre courant : « De gratia et libero arbitrio » (ibid., 245-288) ;

    F. 109, 110, 109v, 110v-112v « Prosologion [sic] » (titre courant), avec table mais sans prologue (éd. cit., I, 95-122) ;

    F. 112v [Epistola ad Lanfrancum], incomplet par lacune matérielle (P. L., CLIX, 252).


    F. 113-119 [Honorius Augustodunensis ] « Elucidarium » (titre du XVIIIe s.), attribué ici à s. Grégoire. L. III, de la q. 12, incomplète du début, à la fin. « [Cum ma-] li in extremis sunt demones... — ... diebus vite tue. AA. Amen, Amen. Finit Elucidarium. S. Gregorius composuit hunc librum, benedicatur anima ejus quia multe obscuritates in eo declarantur » (ms. A de Y. Lefèvre, L'Elucidarium, Paris, 1954, 447-477). Le début de ce ms. se trouve dans le ms. Latin 2155, f. 229-244v (prol., L. I-III, q. 12 début) ; cf. ibid., 19-20.

    F. 119-119v « Incipit sententia sancti Jheronimi de essentia divinatis Dei, de invisibilitate et inmensitate ejus. [O]mnipotens Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus, unus atque trinus est... — ... etiam si sit inferior alio », début seul d'un texte extrait en grande partie du De formulis spiritualis intelligentiae d'Eucher de Lyon (P. L., XLII, 1199-1201) ; cf. E. Portalié, dans Dict. théol. cath., I, 2e partie, 2309.

    F. 120 [Adamus de Sancto Victore, Laudes Virginis] « Salve mater Salvatoris//Vas electum vas honoris//... », avec notation d'un type courant dans le nord de la France et en Belgique, sur quatre lignes noires (Misset et Aubry, Les proses d'Adam de St-Victor, Paris, 1900, 36 ; Dreves et Blume, Anal. hymn., LIV (1915), 383-384 n° 245 ; éd. F. Wellner, Münich, 1955, 262-268, n° XLII) ; cf. Walther, op. cit., n° 17119.

    F. 119-119v. Cf. add. du ms. Latin 2702, f. 70-72v.

    Forme avec le ms. Latin 2155, f. 229-244, la 1ère partie du n° 598 de la bibliothèque de J. A. de Thou : « Anselmi Elucidarium » ; cf. ms. Dupuy 653, f. 31.


    F. 121-136v [ Lucius Annaeus Seneca, Epistolae ad Lucilium, 98-110] (F. Préchac, Paris, Les Belles-Lettres, IV-V, 1962-1964) ; — Ep. 98, incomplète du début : « crucem regulus... » (éd. cit., IV, 123-125) (121) ; — Ep. 99 : « ... Epistolam quam scripsi Marullo... » (ibid., 125-134) (121-123v) ; — Ep. 100 : « Quod libri Fabiani philosophi mores componant... Fabiani papiri libros qui inscribuntur... » (ibid., 134-138) (123v-124v) ; — Ep. 101 : « Quod semper bene vivendum sit... Omnis dies, omnis hora... » (ibid., 140-144) (124v-125v) ; — Ep. 102 : « Quomodo molestus est jocundum somnnium... » (ibid., 145-154) (125v-127v) ; — Ep. 103 : « Quid ista circunspicis... » (ibid., 155-156) (127v) ; — Ep. 104 : « In Nomentanum meum fugi... » (ibid., 156-168) (127v-130) ; — Ep. 105 : « Que observanda tibi sint... » (ibid., 168-170) (130-130v) ; — Ep. 106 : « Tardius rescribo ad epistolas tuas... » (ibid., 170-173) (130v-131v) ; — Ep. 107 : « Ubi illa prudentia tua ? ... » (ibid., 173-177) (131v-132) ; — Ep. 108 : « Id de quo queris... » (ibid., 177-189) (132-134v) ; — Ep. 109 : « Quod inter se boni prosint... An sapiens sapienti prosit... » (ibid., 190-195) (134v-135v) ; — Ep. 110 : « Quod qui sibi propiciavit... Ex Nomentano meo te saluto... — ... disce parvo esse contentus... », incomplète (éd. cit., V, 10-14) (135v-136v).

    F. 121-136. Fragment de ms. complétant le ms. Vatican Palat. lat. 869, f. 31-61, où il s'intercale entre les ff. 45 et 46 ; cf. J. Fohlen, dans Revue d'histoire des textes, I (1971), 208-209 et III (1973), 245-248 et pl. XVII.


    F. 137-137v [Pauli et Senecae Epistolae,] apocryphes, IX, incomplet du début, à XIV : « revocat ut hodie aut amirer... — ... ad Deum istinc properantem » (C. W. Barlow, Rome, 1938, 131-138 ; l'ordre des lettres XI-XII est interverti) ; cf. Fr. Stegmüller, Repertorium biblicum, I, 215 n. 234, même ordre que le ms.

    F. 137v-144v [ Lucius Annaeus Seneca, Epistolae ad Lucilium, 59-67] (éd. cit., II, 1947) ; — « 59 (add. marginale, XIVe-XVe s.). Epistola de gaudio. Magnam epistola tua percepi voluptatem... » (éd. cit., 83-91) (137v-138v) ; — « 60. Queror, litigo, irascor... » (ibid., 91-92) (138v) ; — « 61. Desinamus quod volumus... » (ibid., 92-94) (138v-139) ; — « 62. Menciuntur qui sibi obstare... » (ibid., 94-95) (139) ; — « 63. Graviter fero decessisse Flaccum... » (ibid., 97-102) (139-139v) ; — « 64. Fuisti heri nobiscum... » (ibid., 102-105) (139v-140) ; — « 65. Hesternum diem divisi... » (ibid., 105-114) (140-141v) ; — « 66. Claranum, condiscipulum meum vidi... » (ibid., 114-135) (141v-144v) ; — « 67. Epistola quomodo intelligendum est quod tormenta optanda sunt. Ita communibus inicium faciam... — ... Qui autem [sic pro : Quidam] ex nostris... », incomplet de la fin (ibid., 135-136) (144v).

    F. 137v « Epytaphium Senece. Cura labor, meritum, sumpti pro munere honores//... » (Riese, Anthol. lat., I2, n° 667 ; P. L., CLXXI, 1446) ; cf. Walther, op. cit., n° 3960 ; add. XIVe-XVe s.

    F. 137-144. Fragment de ms. complétant le ms. Vatican Palat. lat. 1549, f. 1-50, où il s'intercale entre les ff. 34 et 35 ; cf. art. cit., I (1971), 209 et III (1973), 248-252 et pl. XVIII.

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • Parchemin et papier, 144 f. Recueil factice de dix éléments réunis pour Colbert, dont le sixième (f. 59-64, parchemin, une seule main) est rempli par la section astrologique

    59r-64v Almanach mars 1498-février 1499, indiquant pour chaque jour la position des planètes, les aspects de la Lune avec chacune des planètes, les autres aspects planétaires et la qualité du jour pour la saignée et la prise de médicaments.

Participants

Other participants

Former owners

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • Colbert

Notes

Data Source: Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 56 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Bibliography

    • Delisle 1868-1881, II, p. 420 (cité par erreur «38548 » , cf. III, p. 387)
    • CGML, V, p. 274-279.

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Adae peccatum, quae conveniens aboleret//...

    f. 80

    Allegorice et aenigmatice multa a te usquequaque opera...

    f. 137

    Aristoteles sic respondit : Si potes mutare...

    f. 52

    Auctoritas ecclesiastica patenter admonet...

    f. 49

    Ave mi Paule carissime. Putasne me haud contristari et non luctuosum...

    f. 137

    Ave, mi Paule carissime. Si mihi nominique meo vir tantus...

    f. 137

    Cura labor meritum sumpti pro munere honores//...

    f. 137v

    Deus omnipotens custodiat regem nostrum...

    f. 51v

    Doctor egregie, rector justitiae, significo tuae prudentiae...

    f. 52

    Ea quae ad honorem sanctissimae Trinitatis ac individuae Unitatis...

    f. 2

    Incipit du lemme biblique

    EBEN ASSER MAAZU... Lapidem quem reprobaverunt aedificantes... (Ps. CXVII, 22)

    Incipit

    Scripta sunt verba haec psalmo 117...

    f. 3

    Ego Johannes, qui transtuli librum istum, filius Patricii, linguarum interpres fidelissimus...

    f. 52

    Fili, gloriosissime imperator, confirmet te Deus in via cognoscendi...

    f. 52v

    Graviter fero decessisse Flaccum amicum tuum, plus tamen...

    f. 139

    In Natale sacrosacrae sollemnia missae //...

    f. 80

    Ita communibus initium faciam ; ver aperire se coepit...

    f. 144v

    Magnam epistola tua percepi voluptatem...

    f. 137v

    Omnibus Deum diligentibus et magnalia ejus magnificando amplectentibus...

    f. 50v

    Omnipotens Deus, Pater, Filius et Spiritus sanctus unus atque trinus est...

    f. 119

    Perpendenti tibi ea sunt revelata quae paucis divinitas concessit...

    f. 137

    Quantum luna ceteris stellis est lucidior...

    f. 51

    Quotienscumque tibi scribo et nomen meum subsecundo...

    f. 137

    Salve mater Salvatoris // Vas electum, vas honoris //...

    f. 120

    [...] Scripta sunt verba haec psalmo CXVII secundum Hebraeorum computum...

    f. 3

    Sollemnem memoriam sacrosanctae virginis Mariae matris decet filios Ecclesiae...

    f. 47

    ALEXANDER III le Grand, roi de Macédoine -- Epistolae apocryphae
    ANSELMUS CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- De Fide Trinitatis et de incarnatione Verbi
    ARISTOTELES -- Lettres apocryphes à lui adressées
    ARISTOTELES -- Epistolae apocryphae ad Alexandrum
    FORMULAE CAROLINI AEVI -- Exemplar formatae
    FORMULAE CAROLINI AEVI -- Exemplar libertatis
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Elucidarium
    GUIDO DE VERE DE VALENTIA, ep. Tripolitanus -- Lettre de dédicace à lui adressée

Life cycle of this book

Data sources