Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, NAL 632

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q69935

  • Attested title :
    • Valerius Probus , De notis antiquis . -- Calendarium romanum . -- Lucius Annaeus Seneca , De moribus ; De philosophia .
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Nouvelle acquisition latine, 632
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, NAL 632
    • Paris. BnF, NAL 632
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Script :
    • Écriture humanistique italienne cursive en alternance d’encres rouge et brune (une seule main)
  • Decoration :
    • Décorations végétales très simples à la plume dans les titres et tables
      Frontispice architectural au f. 5, avec emplacement entouré d'une couronne de laurier pour des armoiries non effectuées (voir Mandragore)
  • Support Material : Papier (filigrane : 3 monts portant un trait étoilé , type Briquet n°1755)
  • Composition :
    • 84 feuillets
  • Dimensions :
    • 210 x 130 mm (justif. 125 x 80 mm)
  • Codicological details :
    • 9 cahiers : 1 cahier de 2 feuillets (f. 2-3), le dernier vierge (f. 3) ; 1 cahier de 10 feuillets (f. 4-[11 bis] + dernier feuillet coupé) ; 1 cahier de 14 feuillets (f. 12-25), les derniers vierges (f. 21v-25) ; 1 cahier de 10 feuillets (f. 26-35), les derniers vierges (f. 34-35) ; 1 cahier de 8 feuillets (f. 36-43) ; 1 cahier de 10 feuillets (f. 44-55) ; 1 cahier de 12 feuillets (f. 54-65), avec réclame au f. 65v ; 1 cahier de 10 feuillets (f. 66-75) ; 1 cahier de 8 feuillets (f. 76-83), les derniers vierges (f. 79-83).
      Feuillets de garde (f. 1 et f. 84) en parchemin de remploi.
    • Padoue (d'après le filigrane). . — . . — . . — 84 feuillets . — 210 x 130 mm (justif. 125 x 80 mm) . .
  • Binding :
    • Demi-reliure estampée à froid sur ais de bois

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 2. Vers sur le Zodiaque. « Zodiacus.Hic qui sacris pervius astris... — ... Ultima coeli sydera Pisces. »

    F. 5-8. Valerius Probus , de notis Romanorum interpretandis libellus : « Est etiam circha pressribendas vel paucioribus litteris notandas voces studium neccessarium... — ... I.S. : judicium solvi » (éd. Th. Mommsen dans les Grammatici latini de Keil, t. IV, p. 274-275 ).

    F. 8-19. « Sequitur ordo antiquitatum secundum alfabetum. A., Aulus ; Aug., Augustus ... — ... CCCIↃↃↃ : centum millia. » (éd. ibid. , p. 347 et suiv., De Probi qui dicitur notarum laterculo alphabetico ).

    F. 19-20. « Ponderum notae Prisciani gramatici » : semis, as, dispondius, sextertius, denarius.

    F. 20-21. Fragments sur les lettres claudiennes et autres symboles. Le digamma renversé(f. 20r) : « Voluit Cla[udius] Caesar pro u consonante digam[m]a inversumhac scilicet figura scribendum esse, ut propriam haberemus litteram ubi u consonantem facimus. Idque Rome nostro aevo quibusdam in locis scriptum inspicitur, ut SerℲus, ℲVLGVS, ℲIXIT, pro vixit, et presertim in tali epigram[m]ate :

    D . M . S . SECVNDVS ℲIXIT . ME
    NS . IX . DIES . XXVI . PETRONIA
    NOE . SOROR . EIVS ℲIXIT . AN.
    MENS. III . DIES . XII . HIC SEPVL
    TI SVNT.

    Non hanc solam, sed tres litteras Cla[udius] ipse, teste Cornelio Tacito, prioribus nostris adjecit, que usui, imperitante eo, fuere, postea obliterate. » (cf. Tacite, Annales, XI, 14) ; l'antisigma (f. 20v) : « Ↄ litteram inversam mulierem significare testis estQuintilianus [cf. Instit. orat. , I, 7, 28], quod etiam pluribus epigram[m]atibus inspicitur. » ; lettres répétées (f. 20v) : « Nota quod littere duplicate consimiles ut plurimum significant pluralem numerum : IMPP., Imperatores ... — ... ANN., annorum vel mons annis » ; nombres (f. 21r) : « Quoniam mentio cepit de numeris, ideo breviter ostendamus qua figura quisque numerus representetur. Omnis numerus, ut ait Boetius ... — ... tot significat millenarios quot per se significat unitates, ut scilicet apparet. »

    F. 26-33. Calendrier romain, tiré des Fastes d' Ovide , contenant les mois de janvier à juin, et à la fin duquel on lit la mention « Explicit Semestre ». Éd. Omont, « Un nouveau calendrier romain », art. cit.

    F. 36-40. [Ps-] Lucius Annaeus Seneca , De moribus : « Incipit L. Annei Senecae Cordubensis liber de moribus in quo notuit : omne peccatum actio est, actio autem omnis voluntaria est ... — ... Quicquid expectatum est diu, levius accedit. »

    F. 41-78. Lucius Apuleus Seneca , De philosophia libri (incomplets). F. 41r-60r, Cosmographia sive de mundo : « L. Apuleii Madaurensis, philosophi Platonici, Cosmographia, sive de mundo ad Faustinum liber incipit : consideranti mihi et diligentius intuenti, et sepe alias ... — ... eique se totum dedit atque permisit. » ; f. 60r-78v, [ De Platone et ejus dogmate , livre II] : « L. Apuleii Platonici de philosophia : Moralis philosophia caput est, Faustine fili, ut scias quibus ad beatam vitam perveniri rationibus possit ... — ... desideriis eius et cupiditatibus parens, obsequium suum tali fine moderetur. ».

    F. 78. Colophon :

    « XI. KAL.
    NOVEMBR.
    CAROL. BR. MARC. P.D. »

Text in this manuscript

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participants

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Ce manuscrit a été acquis en 1896-1897 par la Bibliothèque Nationale.

    Il porte au f. 1 plusieurs cotes et numéros d'inventaire antérieurs non identifiés.

Life cycle of this book

Data sources