Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1707

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Reg. lat. 1707
    • Biblioteca Apostolica Vaticana, MSS_Reg.lat.1707
    • Bibliothèque vaticane, Reg. lat. 1707
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1707
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

IIIF manifest

Codicological aspects

  • Parch., XIIIe-XIVe s., I + 98 ff. (+ f. 74 bis ; f. 1 blanc), 2 col., 235 x 161 mm. Au f. 1 v° table du contenu d’une écriture semi-cursive contemporaine, le dernier texte cité: «Versus quidam de laude ciuitatis Parisien‹sis›» manque.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2-96 v°: ‹Florilegia› (extraits).

    Extraits en désordre du florilège copié dans le ms. Troyes, Bibl. mun. 215 (XIIe-XIIIe s.), correspondant aux f. 76 v°-100 v°, 53 v°-53 bis v°, 70 v°, 119-121 de ce manuscrit ; et comprenant aux f. 74 bis-88 un extrait du début du Liber deflorationum correspondant aux f. 1-5 du manuscrit de Troyes.

    f. 2-41: Seneca. Opera (extraits).

    f. 2-19: De beneficiis.

    titre: «Lucii Annei Senece ad Eburcium Liberalem de beneficiis liber primus incipit».

    inc.: «Non facile dixerim utrum turpius sit inficiari...» (I, 1, 3).

    (liv. VII) inc. incomplet f. 16 v°: «solet plus prodesse si pauca sapientie precepta...» (VII, 1, 3).

    expl.: «... hoc est magni animi perdere et dare» (cf. Troyes 215, f. 80 v°-85).

    f. 19-39 v°: Epistulae ad Lucilium.

    titre: «Incipit defloracio epistularum Senece ad Lucilium. I.».

    inc.: «Turpissima est iactura que per negligentiam fit...» (ep. 1, 1).

    ep. numérotées I à LXXXIX.

    ep. LXXXIX, f. 30: «... si Zenoni ne unum quidem» (ep. 88, 45).

    «Incipit defloratio extreme partis epistularum Senece ad Lucilium. Constat inter philosophiam et sapientiam in -// f. 30 v° // -teresse. Sapientia est diuinorum et humanorum scientia...» (cf. ep. 89, 4).

    ep. numérotées ‹I›, II à XXXIIII.

    expl.: «... cum intelliges infelicissimos esse felices» (ep. 124 fin - cf. Troyes 215, f. 85-91 v°).

    f. 39 v°-40: De clementia.

    titre: «Seneca de clementia ad Neronem».

    inc.: «Que ex solido nascuntur in bonum meliusque procedunt...» (I, 1, 6).

    expl.: «... Plenior ergo quam uenia et honestior est» (II, 7, 3 - cf. Troyes 215, f. 91 v°-92).

    f. 40-41: Naturales questiones.

    titre: «Seneca de naturalibus causis».

    inc.: «Omnibus omissis o mi Lucili meditare ne mortis nomen reformides...» (VI, 32, 12).

    suivi d’extraits des liv. VI, VII et des praef. des liv. I, III et IVa.

    expl.: «... aduersus minores humanitatem aduersus maiores reuerentiam» (IVa, praef. 18 - cf. Troyes 215, f. 92).

    ~ f. 41-43: ‹Gvillelmvs de Conchis, Moralium dogma philosophorum› (extraits - cf. Troyes 215, f. 92-92 v°).

    f. 43-44: Ps. Seneca, Liber de moribus (extraits).

    titre: «De moribus».

    inc.: «Omne peccatum actio uoluntaria est...».

    expl.: «... agnosci amat quod odit ostendi [sic]» (Sent. 54 - cf. Troyes 215, f. 92 v°-93).

    f. 44-44 v°: Seneca, De remediis fortuitorum (extraits).

    titre: «De remediis fortuitorum».

    inc.: «Mors omnia deuorat» (1, 2).» Morieris. R. Ista hominis natura est...» (2, 1).

    expl.: «... Felix est non qui aliis uidetur sed qui sibi» (cf. Troyes 215, f. 93).

    f. 44 v°: Ps. Seneca, De paupertate (extraits).

    titre: «De paupertate» (cf. Troyes 215, f. 93).

    — Epitaphium Senecae (Anthol. lat. 667).

    titre: «Epytaphium Senece» (texte complet - cf. Troyes 215, f. 93).

    f. 44 v°-45: Hieronymvs presbyter, Vita Senecae.

    titre: «Ieronimus in cathalogo uirorum illustrium» (texte complet -cf. Troyes 215, f. 96 v°).

    f. 45-47: Ps. Seneca, Epistulae ad Paulum.

    pas de titre (texte complet - cf. Troyes 215, f. 96 v°-97 v°).

    f. 47: Ps. Seneca, Liber de moribus (extraits).

    titre: «Dogmata Pythagore de greco in latinum a Ieronimo translata».

    inc.: «Fuganda sunt omnibus modis...» (Sent. 144).

    expl. col. 2, l. 13: «... que sola homines deo proximos facit» (Sent. 145 - cf. Troyes 215, f. 99).

    ~ f. 47-47 v°: Ps. Aristoteles, Aenigmata (extraits).

    titre, col. 2, l. 14: «Sunt et enigmata que diligentissime Aristoteles in suis libris prosequitur».

    inc.: «Stateram ne transilias id est ne pretergrediaris...».

    expl. incomplet: «... tradentes se ocio relinquendos» (cf. supra, Reg. lat. 349, f. 12-12 v° - cf. Troyes 215, f. 99).

    ~ f. 47 v°: Plato, Sententiae.

    titre: «Plato».

    inc.: «Platonis sententia est omnem sapientium uitam meditationem esse mortis...»

    parmi lesquelles:

    col. 2 lignes 6-9: Cicero, De inuentione (extrait).

    texte: «Amicitia est ut ait Tullius in rhetoricis uoluntas bonorum erga aliquem causa illius qui diligitur cum pari eius uoluntate» (II, 55, 166 - cf. Troyes 215, f. 99-99 v°).

    f. 47 v°-48: Seneca, De beneficiis (extraits).

    titre: «Seneca».

    inc.: «Stulticia morbus est animi» (VII, 16, 6).

    «Argumentum est deformitatis pudicicia...» (III, 16, 3).

    expl.: «... Pudorem rei tollit [sic] multitudo peccantium et desinet esse probri loco commune maledictum» (III, 16, 1 - cf. Troyes 215, f. 100 v°).

    f. 48-51 v°: Martinvs Bracarensis seu Ps. Seneca, Formula uitae honestae.

    titre: «Lucii Annei Sene [sic] de quatuor uirtutibus» (texte complet - cf. Troyes 215, f. 93 v°-96 v°).

    f. 51 v°-55 v°: Pvblilivs Syrvs, Sententiae (extraits).

    titre: «Prouerbia Senece».

    inc.: «Alienum est quicquid optando euenit...» (Sent. 1).

    f. 55 v°: «... Virtute quod non possis blandicia auferas» (Sent. 648).

    suivi de 3 sentences non identifiées:

    1) «Victoriam concordia excidium discordia parat».

    2) «Virtus semper inuidiam parit».

    3) «Vbi partes labant summa titubant» (cf. H. Walther, Prouerbia, 5, 1967, n° 32 062 f.).

    puis d’une nouvelle série d’extraits:

    titre: «Prouerbia Senece».

    inc.: «AB alio expectes alteri que feceris...» (Sent. 2).

    expl.: «... Oratorem te puta si tibi ipsi quod oportet suadeas» (Prou. 28, éd. Woelfflin, p. 94 - cf. Troyes 215, f. 97 v°-98 v°, qui contient aussi les sentences supplémentaires).

    f. 55 v°-56: Ps. Seneca, Liber de moribus (extraits).

    titre: «Prouerbia».

    inc. f. 56: «Quod tacitum uelis nemini dixeris...» (Sent. 16).

    expl. col. 2, lignes 19-20: «... Scire uti paupertate maxima felicitas est» (Sent. 137 - cf. Troyes 215, f. 98 v°).

    f. 56-56 v°: Seneca, Epistulae ad Lucilium (extrait).

    pas de titre. suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Si congregetur in te quicquid multi locupletes possederunt...».

    expl.: «... maiora cupere ab hiis disces» (ep. 16, 8 -même texte dans Ps. Seneca, De paupertate, 8).

    suivi de deux sentences supplémentaires:

    f. 56 v°: 1) «Postremus discas primus taceas» (non identifié).

    2) «Sola miseria caret inuidia» (éd. H. Walther, Prouerbia, 5, 1967 n° 29931 - cf. Troyes 215, f. 98 v°, avec ces mêmes sentences supplémentaires).

    f. 56 v°: Ps. Avsonivs, Septem sapientum Sententiae (extraits).

    pas de titre, suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Fortune inuidia est immeritus miser...» (III, 2).

    expl.: «... Viue memor morti [sic] uiue memor salutis» (VI, 2 - éd. R. Peiper, ... p. 407-408 ; cf. Troyes 215, f. 98 v°).

    ~ f. 56 v°-57: ‹Wipo›, Prouerbia (extraits - cf. Troyes 215, f. 98 v°-99).

    ~ f. 57-59 v°: Boethivs, Consolatio Philosophiae (extraits - cf. Troyes 215, f. 76 v°-77 v°).

    ~ f. 59 v°-61: Boethivs, Opuscula sacra (extraits - cf. Troyes 215, f. 77 v°).

    f. 61-63: Sallvstivs, Opera (extraits).

    f. 61-62: De coniuratione Catilinae .

    titre: «Incipit defloratio Salustii».

    inc.: «Omnis hommes qui sese student...».

    expl. col. 2 avant-dernière ligne: «... Necessitudo etiam timidos fortes facit» (58, 19 - cf. Troyes 215, f. 77 v°-78).

    f. 62-63: Bellum Iugurthinum.

    suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Dux atque imperator uite // f. 62 v° // mortalium animus est...» (1, 3).

    expl.: «... Quibus apud animum meum nichil carius habeo» (110, 3 - cf. Troyes, 215, f. 78).

    f. 63-65 v°: Terentivs, Comoediae (extraits).

    titre: «Incipit defloratio Terentii».

    inc.: «Valeant qui inter nos discidium uolunt...» (Andria, v. 696).

    suivi d’extraits d’Eunuchus, Heautontimorumenos, Adelphoe, Hecyra et Phormio.

    expl.: «... Quo ore illum obiurgabis» (Phormio, v. 1042 - cf. Troyes 215, f. 77 v°-79).

    f. 65 v°-67 v°: Cicero, De amicitia (extraits).

    titre: «Incipit defloracio Tullii de amicicia».

    inc.: «Amicicia res plurimas continet quoquo te uerteris...» (6, 22, milieu).

    expl.: «... Omnia breuia tolerabilia esse debent etiam si magna sint» (27, 104 - cf. Troyes 215, f. 79-79 v°).

    f. 67 v°-70 v°: Ps. Caecilivs Balbvs, De nugis philosophorum.

    titre: «Sententie diuersorum philosophorum collecte seu ludicra philosophorum».

    inc.: «Cum quidam stultus diceret audiente Pithagora malle se cum mulieribus...».

    expl.: col. 2, lignes 23-24: «... Si pecuniam habueris necesse est ut te ipsum aut pecuniam uilem habeas» (texte presque complet de la recension du Codex Monacensis, éd. E. Woelfflin, Bâle, 1855, p. 18-35 - cf. Troyes 215, f. 79 v°-80).

    f. 70 v°-71: Cicero, Tusculanae disputationes (extraits).

    pas de titre. suit sans séparation le texte précédent.

    inc. col. 2, ligne 25: «Docto homini uiuere est cogitare...» (V, 38, 111).

    expl.: «... Proprium est stulticie aliorum uicia cernere suorum obliuisci» (III, 30, 73 fin - cf. Troyes 215, f. 80-80 v°).

    f. 71-72: Ps. Avsonivs, Septem sapientum sententiae.

    titre: «Septem sapientium sententie septenis uersibus explicate. Bias Perienus [sic]. I.».

    inc.: «Quenam summa boni...».

    expl. (le dernier vers manque): «... Cum falso laudes tunc o amice noces» (VII, 6, texte presque complet - éd. Peiper..., p. 406-408).

    ~ f. 72-74 bis: Gvillelmvs ‹de Conchis, Dragmaticon› philosophiae (extraits - cf. Troyes 215, f. 99 v°-100 v°).

    ~ f. 74 bis-88: Liber deflorationum (extraits).

    (prol.) titre: «Incipit prologus in libros deflorationum».

    inc.: «Libros auctorum et philosophorum mihi sepius replicanti uetus et nouum Testamentum...».

    f. 74 bis v°: «nec unum de meo impleri periodum» (éd. d’après le ms. Troyes 215, f. 1: H. M. Rochais, Florilèges spirituels... dans Dictionnaire de spiritualité..., 5, Paris, 1962, col. 455-456).

    (Capitula), f. 74 bis v°-75, titre: «Incipit defloratio librorum sancti Ambrosii. Capitulum I.».

    inc.: «I De officiis...».

    expl.: «... XLVI. Prosper».

    ~ (texte) f. 75-88: Ambrosivs Mediolanensis, De officiis (extraits - cf. Troyes 215, f. 1-5).

    ~ f. 88-90: «Diffinitiones diuersorum doctorum».

    inc.: «Hugo. Accidia est mentis confusio...».

    (Sentences tirées de différents auteurs, dont Cicéron et Sénèque, par ordre alphabétique.)

    f. 88 col. 2, l. 15-18: «Tullius. Amicicia est diuinarum humanarumque rerum summa cum beniuolentia consensio» (Cicero, De amicitia, 6, 20), etc.

    f. 89 v° col. 2, dern. ligne: «Seneca. Votum est uoluntaria sponsio animi» (non identifié).

    «Idem. Venia est pene m‹eri›te remissio» (Seneca, De clementia, II, 7, 1).

    f. 90, col. 1: la sentence précédée de «Idem» est en réalité de Hugo de Sancto Victore (cf. Troyes 215, f. 53 v°-53 bis, même recueil de sentences).

    ~ f. 90-91: ‹Hieronymvs presbyter›, Liber de nominibus hebraicis (extraits - cf. Troyes 215, f. 53 bis).

    ~ f. 91-93: «Interpretationes quorumdam nominum».

    inc.: «Architriclinus princeps trium bonorum...» (cf. Troyes 215, f. 70 v°, abrégé ?).

    ~ f. 93: De duodecim gradibus humilitatis.

    ~ —De duodecim gradibus superbiae.

    ~ f. 93 v°: De duodecim abusiuis saeculi.

    ~ — De duodecim abusionibus claustri (cf. pour ces quatre textes Troyes 215, f. 53 bis).

    ~ f. 93 v°-96 v°: ‹Carmina uaria›.

    inc.: «De symonia. Iam totam Romam sibi uendicat...». (extraits du recueil du ms. Troyes 215, f. 119-121).

    parmi lesquels:

    f. 94 col. 1: Anthol. lat. 485b.

    titre: «De inuidia».

    ~ (add.): f. 96 v°, col. 1: ‹Carmina›.

    1) inc.: «Eneus hic coluber cruce luguber ipse saluber...» (4 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 582).

    2) titre en marge: «de eodem».

    inc.: «Serpens mosaycus Hebree plebis amicus...» (3 v. non identifiés).

    ~ —col. 2: ‹Sententia›.

    inc.: «Ex‹emplu›m fuit in antiquis principibus et debet esse in omnibus prouidentia et consideratio future mortis...» (11 lignes).

    ~ f. 97 (add. autre main): Ps. Hieronymvs, De quindecim signis ante iudicium.

    ~ —col. 2: ‹Ps. Bernardvs Claraevallensis, De contemptu mundi› (extraits).

    inc.: «Cum sit omnis caro fenum...» (cf. H. Walther, Initia Carminum..., n° 3799).

    ~ f. 97 v°: De quatuor partibus iustitiae.

    inc.: «partes iustitie sunt 4or. Iustitior est uirtus quod (?) suum est unicuique tribuens scilicet superiori equali et inferiori...» (5 lignes).

    — Cicero, De inuentione (extrait).

    titre: «Tullius 2 reth. libro. I°.».

    inc.: «Prudentia est rerum bonarum malarumque scientia cuius partes sunt 3 memoria...».

    expl.: «... prouidentia per quam aliquid uidetur quod futurum sit» (II, 53, 160).

    ~ — ‹Excerpta›.

    1) inc.: «I‹er›o‹nimus› in quadam epistula narrat quod uictoribus redeuntibus Romam post subiugationem regionum...» (10 lignes, non identifié).

    2) (autre main) inc.: «Exercicium est humane uite conseruatio caloris naturalis lima (?) et excitatio...».

    expl.: «... et labore qui felicitatis gaudio uult carere. Hec Fulgentius libro mithologiarum super 4°. (I̅I̅I̅ (?) in capitulo de Europa scilicet filia Agenoris» (8 lignes, texte non identifié, manque dans les Mythologiae de Fulgentius).

    f. 98-98 v°: Cicero, Opera (extraits).

    f. 98: De senectute.

    titre: «Deflorationes Tullii de Senectute».

    inc.: «Pares cum paribus facillime congregantur...» (3, 7).

    expl.: «... Omnia que secundum naturam fiunt sunt habenda in bonis» (19, 71).

    f. 98-98 v°: Paradoxa ad Brutum.

    titre: «Tullii de paradoxis».

    inc.: «Nichil est tam increpabile quod persuasione bona non fiat probabile...» (praef., 3).

    expl.: «... Nulla possessio nulla uis argenti et auri pluris estim‹anda› est quam uirtus» (VI, 2, 48 fin).

    f. 98 v°: De officiis.

    titre: «Tullii de officiis».

    inc.: «Omnis laus in actione consistit» (I, 6, 19).

    — «Naturaliter nulla sunt priuata» (cf. I, 7, 21).

    expl.: «... Et debemus plurima tribuere quem scimus nos plurimum diligere» (cf. I, 15, 47 ?).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: française, belles écritures régulières assez rondes ; la table du f. 1 v° et les additions des f. 96 v°-98 v° sont de plusieurs écritures cursives peut-être du XIVe s.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: au f. I v° note d’une écriture régulière presque contemporaine: «Precio nullo necessitate cessante alienabo librum hunc quem mihi ueluti sacrarium quoddam secretissimum fore uolui. Emique ipsum precio ‹quinque› (mot gratté) scutorum auri»; Reine Christine de Suède, au f. I croix au crayon rouge des manuscrits «non Petauiani» (cote 1138 au f. I).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 376 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliography

  • H. Geist, De L. Annaei Senecae Naturalium quaestionum codicibus, Bamberg, 1914, p. 20.

Life cycle of this book

Data source