Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1438

Codicological aspects

  • Papier (nombreux filigranes dont certains non identifiés: f. 1-5 var. Briquet 7834 ?; f. 30-79 var. Briquet 2677: Reggio d’Émilie, 1416-1418; f. 80-107 Briquet 7686 ?: Venise, Naples, Florence, etc., 1414-1435; f. 108-130 Briquet 3659 ou 3684 ?; f. 131-146 Briquet 3279: Pise. Lucques, etc., 1399-1415; f. 159-205: mont, manque dans Briquet), XVe s. (f. 80-106: a. 1433), 205 ff. (les f. 131-146 ont en haut une ancienne numérotation de a à q; f. 78-79 v°, 107-107 v°, 117-117 v°, 119-119 v°, 127 v°-130 v°, 146 v°, 198-200 v°, 202 v° et 204 v°-205v° blancs), 287 x 215 mm. Recueil de plusieurs mains: 1) f. 1-5 v°; 2) f. 6-29 v°, 88-99 et 108-124 v° ?; 3) f. 30-77 v°; 4) f. 80-87 et 100-106 v°; 5) f. 125-126; 6) f. 126-127; 7) f. 131-146; 8) f. 147-158 v°; 9) f. 159-161; 10) f. 161 v°-204.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-5 v°: Angelvs de Grassis, de Manfredonia, Oratio panegyrica ad Alphonsum regem Aragonum (a. 1443).

    f. 6-77 v°: Bartolinvs Bononiensis, Scriptum super Rhetoricam ad Herennium (abrégé).

    titre (add. d’une autre main): «Commentum noue recthorice Marci Tullii Ciceronis optimum atque perfectum».

    inc.: «Iustinianus christianissimus imperator...».

    f. 29 v° (fin du 2e cahier) il y aurait une lacune d’après cette note: «hic nil deficit sed recipe 3m quaternum cuius principium: cum due leges inter se di.». Ce cahier manque.

    expl.: «... ad colores uerborum etc. Deo gratias. Amen. Explicit rescriptum Tullii Marci Ciceronis secundum magistrum Bartholinum etc», d’une autre main: «Commentum Explicit siue Rescriptum Noue Recthorice Tulii secundum elegantem Magistrum Bartholinum de Bononia...»

    f. 80-87 v° et 100-106 v°: Rescriptum super Rhetoricam ad Herennium (fragment lib. IV).

    inc. mutilé: «// triplicem partem philosophie ethice si moralis yconomico etc. breuis diffinit...» (IV, 8, 11).

    expl.: «... quo ad colores sententiarum et suauiter quo ad colores uerborum, Explicit Rescriptum Tercii et Quarti libri rethoricorum Tulii...».

    ~ f. 88-97: ‹Bartholomaevs, frater (?), De memoria artificiali›.

    ~ f. 97 v°-98: ‹Catalogus Pontificum Romanorum›.

    ~ f. 98 v°-99: ‹Wipo›, Prouerbia.

    ~ f. 108-116 v°: Gasparinvs Barzizivs, Exornationes colorum et sententiarum.

    ~ f. 118-118 v°: ‹Marbodvs Redonensis, De ornamentis uerborum›.

    f. 120-124 v°: Cicero, Partitiones oratoriae.

    titre: «M. T. Ciceronis particiones Oratorie incipiunt dyalogus Ciceronis cum Cicerone filio».

    ~ f. 125-127: ‹Gasparinvs Barzizivs, De compositione (incomplet ?)›.

    ~ f. 131-146: Franciscvs de Fiano, Contra ridiculos oblocutores et fellitos detractores poetarum.

    f. 147-158 v°: Cicero, Orationes.

    f. 147-151: Pro M. Marcello.

    titre: «M. Tullii Ciceronis pro Marco Marcello aput Cesarem oratio».

    f. 151 v°-158 v°: Pro rege Deiotaro.

    titre: «M. Tullii Ciceronis pro rege Deiotaro apud Cesarem oratio».

    ~ f. 158 v°: Alphonsvs, Aragonum rex, Epistula ad Petrum de Campofregoso (a. 1454 ?).

    f. 159-204: Cicero, De oratore (famille des mutili).

    pas de titre.

    f. 197 v°: «... se forte iactant. Parcendum enim //» (II, 58, 237).

    f. 198-200 v° blancs.

    f. 201: «// Habetis de inueniendis rebus...» (85, 350 début).

    f. 202: «... si lateat euocanda est» (88, 360 fin).

    fin de la page et f. 202 v° blancs.

    f. 203: «Instituenti mihi...» (III, 1).

    expl. inachevé: «... bonorum uictoria merori fuisset» (III, 3, 12 fin).

Participants

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, napolitaine, selon Taù, op. cit. infra, écritures gothico-humanistiques cursives plus ou moins régulières, certaines rappellent l’écriture de chancellerie de la fin du XIVe s.; la partie la plus ancienne, f. 131-146, d’une écriture curiale selon Taù, est sans doute de peu postérieure à 1400. Le copiste des f. 30-77 v°, Pietro de Damiano signe au f. 77 v°: «Rescriptum... secundum... Magistrum Bartholinum de Bononia scriptum ibidem [Bononia ?] per me Petrum de Damiano tunc in recthorica studentem sub Magistro Gasparrino de Pergamo oratore insigni», à la suite d’une autre main: «redactum editumque in hoc breue per abbatem Iacobum de Porffidis de Ariano Beneuentanum canonicum» (note éd. par Taù, op. cit. infra, p. 267-268), le copiste des f. 80-87 et 100-106 v°, Lucas Melegnyanus, signe et date au f. 106 v°: «... Finitum per me Lucam Molegnyanum de Fogia. Et expletum sub anno domini M°CCCC°XXXIII° die VIII mensis Madii uidelicet in festo inuencionis sancti Michaelis Archangeli. Deo gratias. Amen», d’une autre main «Maledicatur a te Christe quicumque liber furabitur iste [sic]».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: les f. 131-146 ont des notes et corrections autographes de l’auteur Francesco da Fiano († 1420-1421); le cardinal Sirleto (correspond au ms. «Human. 119» de son catalogue, Vat. lat. 6163, f. 317 v°).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • R. Sabbadini, Le scoperte dei codici..., 1914, p. 267-268
    • M. L. Plaisant, Un opuscolo inedito di Francesco da Fiano in difesa della poesia (Rinascimento, Ser. II, 1, 1961, p. 122-123), sous la cote erronée: 1348
    • G. Billanovich, Giovanni del Virgilio, Pietro da Moglio, Francesco da Fiano (Ital. med. e uman., 6, 1963, p. 217-218, pl. IV, 2 = partie du f. 140)
    • I. Taù, Il «Contra oblocutores et detractores poetarum» di Francesco da Fiano (Archivio italiano per la storia della pietà, 4, 1965, p. 267-270, pl. I-II = f. 131 et 140 en partie)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 417 et 601.

Life cycle of this book

Data source