Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Supplément grec 147

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q77682

  • Attested title :
    • Homélies, Pandectes, Apophtegmes
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Supplément grec 147
    • Paris. BnF, Supplément grec 147
    • Supplément grec 147
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Script :
    • ÉCRITURE – Deux mains principales : A, ff. 1-189 ; et B, ff. 190-219v, main légèrement antérieure à la précédente. La main A, pour corriger ses erreurs de copie, a souvent gratté son texte, laissant un blanc plus ou moins net (cf. ff. 2v, col. 1, 16v, col. 1).
  • Decoration :
    • DÉCORATION – Double rectangle à décor de filets et de spirales qui encadrait le titre : il n’en subsiste que la partie inférieure (f. 1). Bandeaux, titres (ff. 1-190v) et initiales au carmin ou (ff. 177-189) au vermillon. Texte du f. 190 au carmin.
  • Support Material : Papier.
    FILIGRANES – Papiers italiens du XIVe s. : a(ff. 1-37. 80-143. 147-157) cloche, Mošin-Traljić 3010 ; b(ff. 38-76) deux types du signe huchet, cf. Briquet 7646 sqq. et Mošin-Traljić 4835 sqq. ; c(ff. 78-79) bœuf, Briquet 2752, Mošin-Traljić 1585 ; d(f. 146) trident, cf. Mošin-Traljić 7206 ; e(ff. 160-165. 167) tête de licorne, peu distincte, cf. Briquet 15753 sqq. et Mošin-Traljić 5784 sqq. ; f(ff. 166. 170) deux clefs posées parallèlement, cf. Briquet 3813-3815 et Mošin-Traljić 2686-2688 ; g(ff. 182-187) deux clefs croisées, cf. Briquet 3833-3838 et Mošin-Traljić 2723-2735 ; h(ff. 191-205) baril, Briquet 2611 ; i(ff. 206-216. 219) peson, Mošin-Traljić 6802 ; j(f. 218) tête de cheval, sans équivalent répertorié ; k(passim, languettes de renforcement) ancre dans un cercle sommé d’une étoile, cf. Briquet 500-525.
  • Composition :
    • ff. 219, 2 col., nombre de lignes variable.
  • Format :
    • 290 × 215 mm
  • Codicological details :
    • CAHIERS – Le volume, fortement éprouvé par l’humidité, a été restauré au XVIe s. : les marges les plus abîmées ont été rognées au maximum, puis consolidées par des languettes de papier (cf. ff. 1-103. 109-113. 116-119. 126-128. 133-136. 141-158. 165-199. 202-219), sur lesquelles ont souvent été réécrites les lettres manquantes. Trois fragments de manuscrits réunis ensemble et formant 29 cahiers : a(ff. 1-79) 11 cahiers, soit 1 quat. amputé de ses 2 derniers ff. (1-6), 1 quat. amputé de son premier f. (7-13), 8 quat. (14-77) et 1 cahier de 2 ff. (78-79), b(ff. 80-189) 14 cahiers, soit 1 cahier de 7 ff. (80-86), 7 quat. (87-142), 1 cahier de 7 ff. (143-149) et 5 quat. (150-189), et c(ff. 190-219) 4 cahiers, soit 3 quat. (190-213) et 1 cahier de 6 ff. (214-219). Signatures : δ’ encore visible en bas à gauche du premier recto d’un cahier (f. 22), et <α’>-ιδ’ en bas à droite du dernier verso des cahiers (ff. 80-189), β’-ε’ et ζ’ étant sans doute de première main et η’-ια’ ayant été corrigées par surcharge ou juxtaposition. Foliotage α’-σιθ’ dans la marge inférieure de tous les rectos, à l’aplomb de l’intervalle séparant les deux colonnes de texte, effectué sans doute lors de la restauration du XVIe s. Folio blanc : 148v.
  • Binding :
    • RELIURE – Veau raciné ; dos cuir rouge au chiffre de Louis-Philippe avec, en capitales dorées, le titre Synaxarium et, au bas du volume, le nom du relieur, Duplanil. Ms. envoyé à la reliure le 28 avril 1831 (Archives Modernes 624, IV).

IIIF manifest

IIIF Drag and Drop Icon

Digitisation:

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • 1 (ff. 1-79v) Cinquante-neuf homélies (dont la 6e est perdue), aujourd’hui dépourvues d’attribution (cf. A. Ehrhard, Überlieferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche, t. III [TU 52], Leipzig-Berlin 1952 : cf. pour 2 homélies l’Homil. I, pp. 525-559, homiliaire composé par Jean Xiphilin, éd. S. Eustradiadès, Ὁμιλίαι εἰς τὰς κυριακὰς τοῦ ἐνιαυτοῦ, I, Trieste 1903, et pour 30 autres l’Homil. II, pp. 559-631, homiliaire patriarcal de Constantinople transmis de patriarche à patriarche du XIIe au XIVe s. et portant successivement le nom de cinq d’entre eux ; cf. pour 12 homélies les petites catéchèses de Théodore Stoudite, éd. E. Auvray, Sancti... Theodori Studitis præpositi Parva Catechesis..., Paris 1891 ; cf. également, pour 22 homélies, le Coislin 286, ff. 1-162, recueil de 59 homélies pour les dimanches de l’année attribuées à Jean Calécas, patriarche de Constantinople).

    1(ff. 1-2v) Homélie <α’>, sans titre, le haut du f. 1 ayant été lacéré, inc. Χαίρειν μετὰ χαιρόντων, ἀγαπητοί, καὶ κλαίειν μετὰ κλαιόντων (Rm 12, 15) κελευόμεθα καὶ διδασκόμεθα παρὰ τοῦ μεγάλου διδασκάλου.

    2(ff. 2v-4v) Hom. β’, Λόγος β’ περὶ ἀγάπης καὶ ἐλεημοσύνης ms., inc. Πασῶν τῶν ἀρετῶν ἀνωτέρα ἐστὶν ἡ ἀγάπη καὶ ὑψηλοτέρα (différent de BHGa 546h ; cf. Homil. II, no 38 ; plus concis que Coislin 286, ff. 105-108, λόγος λθ’).

    3(ff. 4v-5v) Hom. γ’, Λόγος εἰς πανηγύρεις καὶ ἑορτάς, καὶ εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου ms., inc. Πολλαὶ καὶ διάφοραι (sic) πανηγύρεις καὶ ἑορταὶ τὸν ἀνθρώπινον βίον καλλωπίζουσιν (BHGa 1136d ; cf. Homil. II, no 88).

    4(ff. 5v-6v) Hom. <δ’>, Περὶ ἐξομολογήσεως καὶ ταπεινοφροσύνης ms., inc. [Γῆ μὲν] (Ἡ μὲν, main du XVIe s.) ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ σπειρομένη τὰς χρονικὰς καρποφορίας παρέχει (pour le début, cf. Auvray, p. 102, petite catéchèse 28, ll. 1-8).

    5(f. 6v) Hom. ε’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ περὶ γαστριμαργίας καὶ φόβου Θεοῦ ms., inc. Τρέμω καὶ δειλιῶ, φοβούμενος τὴν κατάκρισιν τοῦ κρύψαντος, des. mut. (perte de 3 ff.) φροντίσωμεν τῆς ἡμῶν σωτηρίας καὶ ἀσφαλείας, διαναστῶμεν καὶ (pour le début, cf. Auvray, pp. 434-435, petite catéchèse 125, ll. 1-6).

    6(ff. 7-8) Hom. <ζ’>, Sur le péché et les moyens de s’en délivrer, inc. mut. (ff. perdus) εἴπως δυνηθῶ καὶ ἑμαυτὸν καὶ ὑμᾶς περισώσασθαι.

    7(ff. 8-9) Hom. η’, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν τοῦ Ἀποστόλου· αἱ γυναῖκες ὑποτάσσεσθαι (sic) (Col 3, 18) ms., inc. Ὥσπερ τὰ σώματα ἡμῶν αἱ χρονικαὶ τῆς γῆς καρποφορίαι (cf. Homil. II, no 42 ; pour le début, cf. Coislin 286, ff. 117v-120, λόγος μγ’, ll. 1-10).

    8(ff. 9-10v) Hom. θ’, Τοῦ αὐτοῦ περὶ ῥᾳθύμως βιούντων ms., inc. Ὅπερ ἐστὶ τῇ γῇ τὸ ἄροτρον, καὶ τοῖς διψῶσι τὸ ὕδωρ.

    9(ff. 10v-11v) Hom. <ι’>, Περὶ εἰρήνης καὶ ἀγάπης καὶ ὁμονοίας ms., inc. Ὥσπερ ἐν τῷ σώματι ἡμῶν πολλὰ μέλη ἔχομεν.

    10(ff. 11v-14) Hom. ια’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος ἐκ τοῦ Εὐαγγελίου περὶ ἀνδρείας καὶ ὑπομονῆς ms., inc. Εἶπεν ὁ Κύριος· πᾶς ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί (Mt 10, 32 ; même texte que Coislin 286, ff. 56v-58v, λόγος κ’ ; cf. Athen. B. N. 300, ms. de l’Homil. II, ff. 132v-137v, 22e homélie, même incipit, selon la description de C. Dyovouniotis, Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν 17, 1941, p. 134 ; cf. aussi Ehrhard, p. 612).

    11(ff. 14-15) Hom. ιβ’, Τοῦ αὐτοῦ περὶ εὐχαριστείας (sic) ms., inc. Πολλοὺς καὶ διαφόρους τρόπους ἡμῖν ἔδωκεν ὁ Θεὸς εἰς τὸ ἐπιμελεῖσθαι (cf. Homil. II, no 48 ; cf. pour le début BHG 2414, Auvray, p. 106, petite catéchèse 29, ll. 1-12 ; cf. Coislin 286, ff. 134-136v, λόγος μθ’, ll. 1-3 seulement).

    12(ff. 15-16) Hom. ιγ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ περὶ κατανύξεως ms., inc. Ἐβεργετούμενοι (sic) μὲν καὶ ἀπολάβοντες (sic) τῶν πολλῶν καὶ μεγάλων δωρεῶν.

    13(ff. 16-18) Hom. ιδ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος περὶ τῆς δευτέρας Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν παρρουσίας (sic), καὶ περὶ πλεονεξίας ms., inc. Ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ὑμῶν, φησὶν ὁ θεῖος ἀπόστολος (Col 3, 4).

    14(ff. 18-19v) Hom. ιε’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ περὶ τοῦ κρίνειν καὶ ἀνακρίνειν ms., inc. Μὴ πρὸ καιροῦ τι κρίνετε, φησὶν ὁ θεῖος ἀπόστολος (1 Co 4, 5).

    15(ff. 19v-20v) Hom. ις’, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἰνδικτιῶνος, καὶ περὶ μετανοίας ms., inc. Ὥσπερ οἱ ἐν τοῖς πλείοις (sic) ὑπνοῦντες αὐτομάτως φέρονται ὑπὸ τοῦ ἀνέμου (BHGa 822h ; cf. Homil. II, no 81).

    16(ff. 20v-22) Hom. <ιζ’>, Τοῦ αὐτοῦ λόγος περὶ μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως ms., inc. Ἀγαθὸν μέν ἐστι καὶ ἐπαινετὸν ἀληθῶς καὶ δίκαιον ταῖς δυναμέναις καὶ ἰσχυούσαις ψυχαῖς.

    17(ff. 22-23) Hom. ιη’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος περὶ τοῦ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς παρήγαγεν ὁ Θεός ms., inc. Ὁ πλάσας καὶ ποιήσας ἡμᾶς Θεός, καὶ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγών (cf. Auvray, pp. 352-356, petite catéchèse 103, très proche, sauf en ce qui concerne les ll. 30-40, amplifiées ici en 2 col. de texte).

    18(ff. 23-24) Hom. ιθ’, Τοῦ αὐτοῦ περὶ θλίψεως καὶ ὑπομονῆς ms., inc. Ὥσπερ τὰ νεοθαλῆ τῶν φυτῶν τοῖς ὕδασι ποτιζόμενα καὶ ἀρδευόμενα θάλλει.

    19(ff. 24-25v) Hom. κ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ περὶ ἀσελγείας καὶ μέθης, καὶ περὶ ἀνατροπὴν (sic) τῆς εἰς τοὺς Ἰουδαίους ms., inc. Μεγάλων καὶ πολλῶν ἀγαθῶν καὶ εὐεργεσιῶν τοῖς Ἑβραίοις χορηγουμένων παρὰ Θεοῦ (BHGa 822d ; cf. Ehrhard, p. 613 et n. 1).

    20(ff. 25v-26v) Hom. κα’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὴν ἑορτὴν τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ms., inc. Πολλαὶ καὶ διάφοροι πανηγύρεις καὶ ἑορταὶ τῶν ἀνθρώπων τὸν βίον καλλωπίζουσιν (BHG 881b ; cf. hom. γ’, ff. 4v-5, col. 1, l. 5, pour le début, f. 25v, col. 1-2, l. 20, et f. 5, col. 1, l. 6-2, l. 11, pour les ff. 26, col. 2, l. 16-26v, col. 1, l. 20).

    21(ff. 26v-28) Hom. κβ’, Τοῦ αὐτοῦ περὶ ψαλμῳδίας καὶ προσευχᾶς (sic) καὶ ἀγρυπνίας ms., inc. Ἐν ταῖς παρ’ ἡμῶν γινομέναις καθ’ ἡμέραν δεήσεσι καὶ προσευχαῖς (BHGa 847e ; début, ff. 26v-27, plus développé que le Grec 1210, f. 386rv, cf. Ehrhard, p. 574).

    22(ff. 28-29v) Hom. κγ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν πρὸ πατέρων (sic) ms., inc. Οἱ μὲν παλαιοὶ ἐκεῖνοι καὶ πρὸ τοῦ νόμου θεῖοι ἄνδρες οὐ διὰ γραμμάτων καὶ βιβλίων ἐδιδάσκοντο (BHGa 2353i ; cf. Homil. II, no 53 ; plus concis que Coislin 286, ff. 148v-151v, λόγος νδ’, mais ff. 28-29, col. 2, l. 11 = ff. 148v-149v, l. 22 du Coislin).

    23(ff. 29v-31) Hom. κδ’, Λόγος εἰς τὸν τίμιον καὶ ζωοποιὸν Σταυρόν (εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν ἁγίων πατέρων par surcharge d’une autre main) ms., inc. Ὁ θεῖος ἀπόστολος καὶ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος πρῶτος πάντων τῶν ἄλλων εὐαγγελιστῶν ἔγραψε (BHGa 1906p ; cf. Homil. II, no 54 ; beaucoup plus concis que Coislin 286, ff. 151v-155, λόγος νε’).

    24(ff. 31-32) Hom. κε’, Λόγος εἰς τὴν Χριστοῦ γένεσιν ms., inc. Τοῦ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρώδου... καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτόν (Mt 2, 1-2). Βεθλεὲμ δὲ ἑρμηνεύεται οἶκος ἄρτου (BHGa 1893k ; cf. Homil. II, discours de même incipit).

    25(ff. 32-33v) Hom. κς’, Κυριακῇ μετὰ τὴν Χριστοῦ γέννησιν ms., inc. Παρῆλθε μὲν ὁ χειμών, τὸ δὲ ἔαρ εἰσῆλθε, καὶ βλέπομεν τὴν κτίσιν ἀναθάλλουσαν (cf. Homil. II, no 9 ; cf. Coislin 286, ff. 26-29, λόγος θ’, sans ff. 28, l. 19-28v, l. 21 ; cf. Auvray, pp. 236-237, petite catéchèse 68, surtout pour les 6 premières lignes).

    26(ff. 33v-34v) Hom. κζ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸν Βαπτιστὴν Ἰωάννην ms., inc. Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας εἰς τὸν Ἰορδάνην... καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με (Mt 3, 13-14). Καθαρὸς ὢν ὁ Κύριος ἡμῶν (BHGn 853p).

    27(ff. 34v-36) Hom. κη’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος κυριακῇ μετὰ τὰ φῶτα ms., inc. Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη... ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ (Mt 4, 12-13). Ἀναχωρεῖ ὁ Ἰησοῦς παιδεύων ἡμᾶς.

    28(ff. 36-37) Hom. κθ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος κατανυκτικὸς περὶ ἀγάπης ms., inc. Πολλαὶ καὶ ποικίλαι αἱ ὁδοὶ τῆς μετανοίας <ἃς> ἡμῖν ὁ Θεὸς ἔδωκεν.

    29(ff. 37-38v) Hom. λ’, Λόγος ἱστορικὸς ἐκ τῆς παλαιᾶς ἱστορίας ms., inc. Γῆ μὲν ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ σπειρομένη τὰς χρονικὰς καρποφορίας παρέχει (plus développé que l’hom. δ’).

    30(ff. 38v-40) Hom. λα’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τό· Καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας (Lc 12, 18), inc. Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· ἀνθρώπου τινὸς πλουσίου... καὶ μὴ εἰς Θεὸν πλουτῶν (Lc 12, 16-21). Ἀνόητον ἡμῖν ἀπογράφει τὸν πλούσιον.

    31(ff. 40-41v) Hom. λβ’, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν τελώνην καὶ φαρισσαῖον (sic) ms., inc. Οὐδὲν ἀπονοίας καὶ ἀλαζονείας δεινότερον, οὐδὲ ὑπερηφανίας καὶ ἐπάρσεως βλαβερώτερον (pour le début, ff. 40-41, col. 2, l. 16, plus concis que Homil. I, no 9, éd. Eustradiadès, pp. 176-194).

    32(ff. 41v-43v) Hom. λγ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν ἄσωτον υἱόν ms., inc. Ἀγαθὸς μὲν ὁ Θεὸς πρὸς πάντας καὶ φιλάνθρωπος καὶ μακρόθυμος (cf. Homil. II, no 2 : début, f. 41v, col. 1-2, l. 21, éd. Ehrhard, pp. 624-625 ; plus concis que Coislin 286, ff. 3-6v, λόγος β’).

    33(ff. 43v-45) Hom. λδ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ σαββάτῳ τῆς ἀποκρέου ms., inc. Ἰδοὺ τὸ τῆς τεσσαρακοστῆς στάδιον ὑπανοίγεται σήμερον ἡμῖν, ἀδελφοί μου (cf. Homil. II, no 4 ; cf. Coislin 286, ff. 9-12, λόγος δ’, avec des coupures).

    34(ff. 45-46v) Hom. λε’, Κυριακῇ τῆς ἀποκρέου· λόγος περὶ τῆς δευτέρας κρίσεως ms., inc. Φοβερὰ ἡ ἡμέρα τῆς κρίσεως, ἀδελφοί μου, καὶ φρικτὸν ἡμῖν τὸ δικαστήριον (cf. Homil. II, no 3, avec un incipit un peu différent ; cf. Coislin 286, ff. 6v-9, λόγος γ’, avec des coupures).

    35(ff. 46v-49) Hom. λς’, Λόγος τῇ κυριακῇ τῆς Ὀρθοδοξίας ms., inc. Ἡ τῆς τεσσαρακονθημέρου νηστείας ἄσκησις, ἀγαπητοί, ὡς κλῖμάξ τις πρόκειται ἡμῖν (BHGa 1394g et h ; cf. Homil. II, no 5 ; cf. Coislin 286, ff. 12-16v, λόγος ε’, avec des coupures).

    36(ff. 49-50) Hom. λζ’, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν δευτέραν παρρουσίαν (sic) ms., inc. Στενή μου ἐστὶν ἡ διάνοια, καὶ ὀλίγη ἡ γλῶσσα τοῦ λαλεῖν (cf. Auvray, pp. 384-387, petite catéchèse 112, ll. 1-52, puis le ms. amplifie la matière).

    37(ff. 50-52) Hom. λη’, Τῇ κυριακῇ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως ms., inc. Προτυπῶν καὶ προδιαγράφων ὁ Μωϋσῆς τὸν ζωοποιὸν καὶ θεῖον Σταυρόν (BHGa 438 ; cf. Homil. II, no 7 ; plus concis que PG 150, 264-280 et Coislin 286, ff. 19-23, λόγος ζ’).

    38(ff. 52-53) Hom. λθ’, Κυριακῇ β’ τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς ms., inc. Ἄλλη τίς ἐστιν θάλασσα ὁ βίος ἡμῶν ὁ ἀνθρώπινος οὗτος, ἐν ᾗ πάντες (cf. pour le début, f. 52, col. 1-2, l. 15, Auvray, pp. 363-364, petite catéchèse 106, début).

    39(ff. 53-54) Hom. μ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος περὶ τῶν δέκα παρθένων, inc. Ἐπὶ τῶν κοσμικῶν καὶ σωματικῶν πραγμάτων, διάφοροί εἰσιν οἱ καιροί.

    40(ff. 54-55v) Hom. <μα’>, Τοῦ αὐτοῦ περὶ παλαιᾶς ἱστορίας καὶ περὶ ἀγ[άπης] ms., inc. Τὸ ὀφειλόμενον ὑμῖν (ἡμῖν ms.) χρέος τοῦ λόγου καὶ νῦν προσφέρομεν, βραχὺ μὲν καὶ πενιχρόν (pour le début, cf. Auvray, pp. 275-277, petite catéchèse 80, ll. 1-39, puis le ms. amplifie la matière).

    41(ff. 55v-56) Hom. μβ’, Διδασκαλία περὶ Λατίνων ms., inc. Ἀκούω πολὺν ἐγγίνεσθαι θόρυβον ταῖς ὑμετέραις ψυχαῖς, ἀδελφοί μου.

    42(f. 56rv) Hom. <μγ’>, Περὶ ὁράσεως καὶ ἐπιθυμίας καὶ περὶ ἱερέων ms., inc. Ὡραῖος ἦν εἰς ὅρασιν καὶ καλὸς εἰς βρῶσιν ὁ ἐμὲ θανατώσας καρπός.

    43(ff. 56v-58) Hom. μδ’, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ms., inc. Τὴν λαμπρὰν χθὲς ἡμέραν καὶ φαιδρὰν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐκτελέσαντες (BHGn 1145h ; cf. Homil. II, no 86).

    44(ff. 58-59v) Hom. με’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὰ βαΐα ms., inc. Οὐ χωρὶς κόπου, ἀγαπητοί, τὰ βραχέα ταῦτα καὶ εὐτελῆ ῥήματα ὑμῖν διαλέγομαι (cf. Homil. II et Ehrhard, p. 619 ; pour le début, cf. Auvray, pp. 307-308, petite catéchèse 90, ll. 1-17).

    45(ff. 59v-60) Hom. μς’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὴν ἁγίαν Ἀνάστασιν ms., inc. Χαρᾶς ἡμέρα καὶ εὐφροσύνης, ἀγαπητοί, ἡμέρα ἀγαλλιάσεως καὶ σωτηρίας (cf. Homil. II, no 12 ; cf. Coislin 286, ff. 31-32v, λόγος ια’, avec des coupures).

    46(ff. 60v-61v) Hom. μζ’, Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Ἀποστόλου· χαίρετε ἐν Κυρίῳ (Ph 4, 4), καὶ εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα ms., inc. Τὸ ῥᾴθυμον ἡμῶν διεγείρων ὁ ἱερὸς καὶ θεῖος ἀπόστολος (cf. Homil. II, no 12a, et Ehrhard, p. 576 ; même texte que Coislin 286, ff. 32v-34, λόγος ιβ’ ; pour l’incipit et la citation seulement, cf. Auvray, p. 272, petite catéchèse 79).

    47(ff. 61v-63) Hom. <μη’>, Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ἁγίαν Ἀνάστασιν καὶ εἰς [ ― ] (titre incomplet suite à la perte de la marge du f.) ms., inc. Καὶ ἡ παροῦσα κυριακὴ καὶ ἁγία ἡμέρα προσκυνητή ἐστι καὶ σεβασμία (cf. Homil. II, no 14 ; cf. Coislin 286, ff. 37v-40, λόγος ιδ’, avec une coupure : le texte des ff. 39v, l. 13-40, l. 14, ne se retrouve pas au f. 63, col. 1, l. 27).

    48(ff. 63-64v) Hom. μθ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸν παράλυτον ms., inc. Πολλῶν καὶ μεγάλων κακῶν ἡ ἁμαρτία πρόξενος γίνεται (cf. Homil. II, no 15, et Homil. I, no 21, plus prolixe, éd. Eustratiadès, pp. 467-488 ; cf. Coislin 286, ff. 40-43, λόγος ιε’, avec quelques coupures au niveau du f. 64, col. 1, ll. 16 sqq.).

    49(ff. 64v-66) Hom. ν’, Λόγος κυριακῇ τῆς Σαμαρείτιδος ms., inc. Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἔρχεται ὁ Ἰησοῦς εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας... πηγὴ τοῦ Ἰακώβ (Jn 4, 5-6). Οἱ κατοικοῦντες εἰς τὴν Σαμάρειαν.

    50(ff. 66-68) Hom. να’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ κυριακῇ τοῦ τυφλοῦ ms., inc. Τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ διαλεγομένου τοῖς Ἰουδαίοις (cf. Homil. II, no 17 ; même texte que Coislin 286, ff. 47v-50, λόγος ιζ’).

    51(ff. 68v-70) Hom. νβ’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν τριακοσίων ι’ καὶ η’ θεοφόρων πατέρων ms., inc. Μετὰ τὴν ἑορτὴν τῆς ἐνδόξου Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μνήμην ἑορτάζομεν (BHGa 1431c ; cf. Homil. II, no 18 ; cf. Coislin 286, ff. 50-52v, λόγος ιη’).

    52(ff. 70-71v) Hom. νγ’, Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὴν ἁγίαν Πεντηκοστήν, inc. Οὐδέν ἐστιν ἀκερδὲς τῶν τῆς θείας Γραφῆς, ἀδελφοί μου (cf. Homil. I, no 21, pour le début, f. 70, col. 1-2, l. 30, éd. Eustratiadès, pp. 467-468, l. 17, et pour la fin, f. 71v, col. 1, l. 35-2, éd. Eustratiadès, p. 488, ll. 7 sqq., ou hom. μθ’, f. 64v, col. 1, l. 18-2 ; cependant le ms. insère un commentaire de Mt 9, 1-8, le texte de l’Homil. I un commentaire de Jn 5, 1-15).

    53(ff. 71v-73v) Hom. <νδ’>, Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῶν θείων παραινέσεων καὶ τῶν ἁγίων πα[τέρων] ms., inc. Καιρὸς ἰδοὺ καὶ ὥρα καὶ θέρους, καθὼς ὁρᾶτε, καὶ καιρός ἐστι κόπων (cf. Auvray, p. 61, petite catéchèse 17, très proche pour le début, moins pour la suite, qui s’inspire également de la petite catéchèse 16, cf. Auvray, pp. 57-60).

    54(ff. 73v-75) Hom. νε’, Λόγος τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Εὐαγγελίου ms., inc. Πηγὴ πνευματικὴ καὶ σωτήριος περικλύζει (sic pour περιβλύζει) ἡμᾶς, ἀδελφοί, καὶ τὰ τῶν εὐαγγελικῶν ῥημάτων (cf. Homil. II, no 24 ; pour le début, cf. éd. Ehrhard, pp. 625-626, l. 6 ; plus concis que Coislin 286, ff. 66v-69, λόγος κδ’).

    55(ff. 75-76) Hom. νς’, sans titre, inc. Οἱ τοὺς ἀγροὺς τῶν ἀνθρώπων φυλάσσοντες γεωργοί, ὅσα ἐν αὐτοῖς ἔχουσι (cf. Homil. II, no 34 ; cf. Coislin 286, ff. 95v-97v, λόγος λε’, sauf les 6 dernières lignes, qui correspondent à une recension plus courte).

    56(ff. 76-77v) Hom. νζ’, sans titre, inc. Τὴν ἐκ τῆς διδασκαλίας ὠφέλειαν τοῖς ἀνθρώποις περιποιούμενος ὁ Κύριος ἡμῶν (cf. Homil. II, no 32 ; cf. Coislin 286, ff. 91v-93, λόγος λγ’).

    57(ff. 77v-78v) Hom. νη’, sans titre, inc. Ὁ τῆς ἡμετέρας σωτηρίας φροντίζων καὶ κηδόμενος Κύριος (cf. Homil. II, no 27 ; éd. Ehrhard, p. 626, pour le début ; un peu plus concis que Coislin 286, ff. 78-80, λόγος κη’).

    58(ff. 78v-79v) Hom. νθ’, Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῶν παραινέσεων καὶ ψυχοφ[ελῶν λόγων] ms., inc. Φόβητρα καὶ μάχας καὶ ταραχὰς καὶ κινδύνους ἔχομεν, καθὼς βλέπετε.

    2 (ff. 80-189) , Pandectes (cf. M. Richard, « Florilèges spirituels grecs », dans Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, t. V, Paris 1964, col. 475-512 : ms. cité col. 504 ; article repris sous le no 1 dans Opera minora, t. I, Turnhout-Leuven 1976).

    1(f. 80, col. 1-2) Prologue, inc. Ὁ μοναχὸς Ἀντίοχος τῆς τοῦ ἁγίου πατρὸς ἡμῶν Σάββα μονῆς τῶν Ἱεροσολυμιτῶν εὔλογον ἀφορμὴν εὑρὼν τὰς ἐπιδρομὰς τῶν Περσῶν, des. καὶ πάντων τῶν μετὰ πίστεως τούτῳ ἐντυγχανόντων, εἰς δόξαν Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν (même texte que Coislin 122, f. Iv ; plus concis que Coislin 117, f. 11rv ; éd. B. de Montfaucon, Bibliotheca Coisliniana, Paris 1715, pp. 189-190, PG 127, 513-516).

    2(ff. 80, col. 2-85, col. 2) Table des 63 chapitres, avec des erreurs de numérotation, Πίναξ τοῦδε τοῦ βιβλίου συναξαρισμένας ἔχων τὰς ἑρμηνείας καθ’ ἑνὸς ἑκάστου λόγου, εἰς μίμησιν τῶν φιλομαθῶν ms. (même rédaction que Coislin 37, ff. 1-6 ; un peu plus développé que PG 106, 1360-1381C3).

    3(ff. 85-189) Chapitres 1-23 (cf. Coislin 37, ff. 7-115v) : a(ff. 85-86v) chap. 1, inc. Αὕτη ἡ βίβλος τὰς τοῦ Κυρίου μὲν ἐντολάς ; b(ff. 87-97) chap. 2, α’ ms. [de seconde main, comme toutes les indications similaires] ; c(ff. 97-99v) chap. 3, β’ ms. ; d(ff. 99v-108) chap. 4, δ’ ms. [surchargé en γ’] ; e(ff. 108-109) chap. 5, δ’ ms. ; f(ff. 109-112v) chap. 6, ε’ ms. ; g(ff. 112v-115v) chap. 7, ς’ ms. ; h(ff. 115v-123) chap. 8, ζ’ ms., avec (f. 119rv) un extrait de Jean Climaque (absent du Coislin 37, f. 42v, mais présent dans le Coislin 122, ff. 44a-45) ; i(ff. 123-125v) chap. 9, η’ ms. ; j(ff. 125v-129v) chap. 10, θ’ ms. ; k(ff. 129v-131v) chap. 11, ι’ ms., avec (f. 131v) un extrait de s. Dorothée (absent du Coislin 37, f. 54, mais présent dans le Coislin 122, f. 69rv) ; l(ff. 131v-137v) chap. 12, ια’ ms. ; m(ff. 137v-141v) chap. 13, ιβ’ ms. ; n(ff. 141v-145) chap. 14, ιγ’ ms., avec (f. 143rv) un extrait de commentaire sur le Ps 25 (absent du Coislin 37, f. 66, mais présent dans le Coislin 122, ff. 86v-87) ; o(ff. 145-156) chap. 15, ιδ’ ms. ; p(ff. 156-158v) chap. 16, ις’ ms. ; q(ff. 159-164) chap. 17, ιζ’ ms. ; r(ff. 164-169) chap. 18, ιη’ ms. ; s(ff. 169-170v) chap. 19, ιθ’ ms. ; t(ff. 170v-179) chap. 20, κ’ ms., avec (f. 174v) une historiette tirée d’un Patericon, illustrant les dangers pour un monastère à recevoir certains dons, inc. Ἔλεγέν τις τῶν πατέρων ὅτι· Ἔστιν κοινόβιον ἐγγὺς τοῦ Τζηβίου, καὶ ἦν ὁ κρατῶν αὐτῷ μέγας γέρων, des. ἔδωκεν ἡ γῆ τὸν καρπὸν αὐτῆς, καὶ ἐδόξασαν ἅπαντες τὸν Θεόν, et (ff. 174v-175) un scholion de Nicon à ce sujet, inc. Τοιαῦτα διάφορα κεφάλαια πολλὰ ἐκ τῶν θείων γραφῶν συνηρμόσαμεν, des. συγγνώμης πάσης ἐστέρηται (cf. Coislin 37, f. 99rv, et Coislin 122, f. 125, avec une historiette différente et un scholion amputé de sa première moitié et des dix lignes finales) ; u(ff. 179-182v) chap. 21, κα’ ms. ; v(ff. 182v-186) chap. 22, κβ’ ms. ; w(ff. 186-189) chap. 23, des. καὶ τὴν αὐτῶν τιμὴν, εἰς τὸ χρέως παρέχειν, ὥστε μὴ τὰ ἀκίνητα ἐκποιεῖσθαι.

    3 (ff. 190-219v) Apophtegmes et récits édifiants (F. Halkin, Manuscrits grecs de Paris. Inventaire hagiographique (Subsidia hagiographica, 44), Bruxelles 1968, pp. 284-285 ; v. Th. Nissen, « Unbekannte Erzählungen aus dem Pratum Spirituale », Byzantinische Zeitschrift 38, 1938, pp. 351-376 ; E. Mioni, « Il Pratum Spirituale di Giovanni Mosco. Gli episodi inediti del Cod. Marciano greco II, 21 », Orientalia Christiana Periodica 17, 1951, pp. 61-94).

    1(f. 190) Jean Moschos, Pré spirituel, Prologue (BHGa 1441 ; cf. PG 87, 3, 2852), Πρόλογος τῆσδε τῆς βίβλου τῶν διηγήσεων τῶν ὁσίων πατέρων τοῦ Νέου Παραδείσου τοῦ ἐπιλεγομένου Λειμωναρίου ms. .

    2(ff. 190v-195) Daniel de Scété, Deux récits (Clavis Patrum Græcorum 7363 ; éd. L. Clugnet, « Vie et récits de l’abbé Daniel de Scété », ROC 5, 1900), Κεφάλαια διάφορα τοῦ Λειμωναρίου, οὗ ἡ ἀρχή περὶ Εὐλογίου ms. : a(ff. 190v-193v) <Περὶ Εὐλογίου> (cf. BHGa 618 et 618a ; éd., pp. 254-261, récit 9) ; b(ff. 193v-195) Περὶ τοῦ συκοφαντηθέντος εὐλαβεστάτου μοναχοῦ ms. (BHGa 2101a ; éd., pp. 387-391, récit 11).

    3(f. 195rv) Les quatre habits de l’homme charitable, Περὶ φιλεντόλου καὶ περὶ ἐλεημοσύνης ms., inc. Ἦν τις ἀνὴρ φιλόχρηστος (sic) ἐν τῇ μεγίστῃ πόλη (sic) Ἀντιοχίας τῆς Συρίας, ὅστις ἔθος ἥχεν (sic) (BHGn 1322vt ; Pré spirituel, éd. Nissen, pp. 367-368, récit 12, avec divergences).

    4(ff. 195v-196) Apophtegme de Paul le Simple, Παράδειγμα περὶ τῶν ῥᾳθύμως βιούντων μοναχῶν ms. (BHGa 1474t ; cf. Guy, p. 72, no 599 ; éd. M. Jugie, « Un apophtegme des Pères inédit sur le Purgatoire », dans Mémorial Louis Petit, Bucarest-Paris 1948, pp. 249-250, avec divergences de détail).

    5(f. 196rv) Περὶ τῆς φιλοχρίστου γυναικός ms., inc. Διηγήσατό τις τῶν πατέρων ὅτι· Ἐν Ἀλεξανδρείᾳ γενόμενος, εἰσῆλθον εἰς μαρτύριον εὔξασθαι (BHGn 1440q ; Pré spirituel, éd. Nissen, p. 358, récit 5, avec différences).

    6(ff. 196v-197v) Περὶ τῶν ποιμένων παίδων τῶν ἐν πεγνίῳ (sic) βαπτισάντων παιδίων (sic) ἑβραίου ms., inc. Διηγήσατο διάκονος τῆς πόλεως Μελιτινῆς (sic) ὀνόματι Ἰωάννης ὅτι· Ἐν Ἀραβίᾳ (sic) πόλει τῆς Ἀρμενίας (BHGa 1076m ; éd. E. Wolter, « Der Judenknabe », dans Bibliotheca Normannica 2, Halle 1879, pp. 36-38).

    7(ff. 197v-198v) Περὶ τοῦ μοναχοῦ τοῦ διδόντως (sic) χρυσίον εἰς διανομὴν πτωχῶν, καὶ εἰς τὸν κανόνα τῆς ἐκκλησίας γογγύζοντα ms., inc. Διηγήσατο ἡμῖν ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος ὁ Ἀππαμεὺς (sic) λέγων ὅτι ἐν τῷ διάγειν (BHGa 1450u ; Pré spirituel, éd. Nissen, pp. 368-371, récit 13).

    8(f. 198v) Περὶ τῆς πηγῆς τῆς ἀναδοθήσης (sic) παρὰ Θεοῦ ἐν Σκοπέλῳ μοναχοῖς ms. (Pré spirituel, PG 87, 3, 2937C-2940A, chap. 80).

    9(f. 198v, col. 2) Παράδειγμα περὶ τοῦ πάσῃ σπουδῇ φεύγειν τοῖς μοναχοῖς τὴν τῶν ἀνθρώπων δόξαν ms. (cf. BHG 1445u ; cf. Nau 308 ; éd. F. Nau, Jean Rufus. Plérophories. Témoignages et Révélations contre le concile de Chalcédoine [PO 8, 1], Paris 1912, pp. 168-169).

    10(ff. 198v-199v) Sept apophtegmes : a) Guy, p. 69, no 546 (Paul de l’Évergétis III 9, 2. 6) ; b)inc. Ἀδελφὸς ἠρώτησεν πατέρα γέροντα λέγων· ἆρα τὸ ἐξενέγκαι δαίμονας (BHGn 1450zm ; cf. Guy, no 547 ; Paul de l’Évergétis III 35, 2. 26-27) ; c)inc. (f. 199, col. 1, l. 15) Guy, no 548 (Paul de l’Évergétis II 32, 7. 1) ; d)inc. Ἦλθεν ποτὲ ἀπὸ Σκήτεως ἀδελφὸς δόκιμος ἐν Θηβαΐδῃ (Guy, no 549, cf. Paul de l’Évergétis II 2, 10) ; e)Guy, p. 72, no 622 (BHGn 1317q ; Paul de l’Évergétis I 10, 2) ; f)inc. Ἀδελφὸς τίς παρέβαλεν γέροντι διακριτικῷ (Guy, p. 73, no 635 ) ; g) Quæstiones et responsa senum de tentationibus, 28 (Clavis Patrum Græcorum 5564 ; BHG 1444e ; éd. J.-Cl. Guy, « Un dialogue monastique inédit », Revue d’ascétique et de mystique 33, 1957, p. 181 ; Guy, no 636).

    11(f. 199v, col. 1-2) Περὶ τοῦ ἀπὸ οἰκετῶν μοναχοῦ, καὶ τοῦ κυρίου αὐτοῦ ms., inc. Διηγήσατο ἡμῖν τις τῶν πατέρων ὅτι· Δοῦλός τίς ποτε γενόμενος μοναχός (Nau 23, avec variantes).

    12(f. 199v, col. 2) Περὶ τοῦ ἔχοντος τοὺς τρὶς (sic) πέδας (sic) ms., inc. Ἄλλος τις βιωτικὸς ἔχων παιδία τρία ἀνεχώρησεν (Nau 295, avec variantes).

    13(ff. 199v-200) Περὶ ὑπακοῆς τοῦ ἀβᾶ (sic) Ὑπερεχίου ms. (BHGa 1444 ; PG 65, 432A3-7, apoph. Hyperéchios 8, avec variantes).

    14(f. 200, col 1-2) Περὶ ὑπακοῆς ἐκ τῶν πατέρων ms., inc. Ἔλεγέν τις τῶν πατέρων ὅτι· Οὐδὲν οὕτως χρῄζει ὁ Θεός (Nau 292-293 avec variantes de détail).

    15(f. 200, col. 2) Περὶ ταπεινοφροσύνης ms., inc. Εἶπέν τις τῶν ἁγίων· Ὁ κτησάμενος ταπεινοφροσύνην ἐπιγινώσκει τὰς ἑαυτοῦ ἁμαρτίας, des. ὑπὲρ τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ (cf. Coislin 282, f. 65rv, parmi plusieurs apophtegmes attribués à l’abbé Isaïe).

    16(f. 200, col. 2) inc. Εἶπέν τις τῶν διορατικῶν ὁσίων πατέρων ὅτι· Ὥσπερ ἐν τῷ ἁγίῳ βαπτίσματι (Nau 365, délayé).

    17(f. 200rv) Guy, p. 64, no 397 (Paul de l’Évergétis III 2, 8. 30).

    18(ff. 200v-201v) Ps.-Macaire d’Alexandrie, Macaire l’Égyptien ms., Visio de sorte animarum, Ὀπτασία τοῦ ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου ἀποκαλυφθεῖσα ὑπὸ τῶν ἁγίων ἀγγέλων περὶ τῶν κεκοιμημένων ms. (Clavis Patrum Græcorum 2400 ; BHGa 999w ; cf. PG 34, 385-392).

    19(ff. 201v-202v) Vie du pape Grégoire Ier le Grand, Διήγησις ψυχοφελὴς περὶ ἐλεημοσύνης ἐκ τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Γρηγωρίου τοῦ Διαλόγου τοῦ πάπα Ῥώμης ἀπὸ τοῦ βίου αὐτοῦ ms. (BHGa 721, éd. R. Abicht et H. Schmidt, Archiv für slavische Philologie 18, 1896, pp. 152-155, avec des divergences ; BHGa 721a, épilogue, plus bref que l’éd. F. Halkin, Analecta Bollandiana 72, 1954, p. 339).

    20(f. 202v, col. 1-2) Περὶ μετανοίας ms., apoph. Jean Colobos 16 (PG 65, 209B-C).

    21(f. 202v, col. 2) Περὶ ταπεινώσεως ms., inc. Ἦν τις ξένος ἐκ τῶν πατέρων (BHGn 1442cb ; Pré spirituel, éd. Nissen, pp. 366-367, récit 10), des. ἐὰν θέλωμεν (ici finit l’éd.) ἐκφυγεῖν τὰς παγίδας τοῦ διαβόλου, γινόμεθα (sic) νεκροὶ εἰς τὰ θελήματα ἡμῶν, καὶ οὕτως δυνησώμεθα (sic) σωθεῖναι (sic).

    22(f. 202v, col. 2) Sentence inachevée de l’abbé Moïse, Περὶ τοῦ μὴ ἀπογινώσκειν ms : Εἶπεν ὁ ἀββᾶς Μωσῆς ὅτι· τῶν δαιμόνων ἔργον τοῦτό ἐστιν, ἵνα μετὰ τὸ ῥῖψαι τὴν ψυχὴν εἰς ἁμαρτίαν.

    23(ff. 202v-203) Περὶ ἡσυχίας καὶ σιωπῆς ms., inc. Παρεβάλλομέν ποτε φιλοσόφῳ γέροντί τινι (Pré spirituel, éd. Nissen, p. 357, récit 3).

    24(f. 203, col. 1) Sur la conduite que doit avoir le moine pendant les offices, Περὶ ἐλεημοσύνης ms., inc. Εἶπέν τις γέρων· ὅταν εἰσέρχῃ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ὅλον σου τὸν νοῦν ἐκεῖ συνάγαγε, des. ἄγγελος πρὸ τῶν θυρῶν ἑστηκὼς ὡς καταφρονητὴν πατάξῃ σε.

    25(ff. 203-204v) Περὶ Σεργίου τοῦ δημότου Ἀλεξανδρείας ms., inc. Μοναχός τις ὀνόματι Ἀββακοὺμ ἐξηγήσατό μοι λέγων οὕτως ὅτι· ἐν Ταμιαθεὶς (sic) τῆς Αἰγύπτου (BHGa 1449i ; éd. B. Karakallinos, Ἁγιορειτικὴ Βιβλιοθήκη 20, 1955, p. 383, et 21, pp. 33-35).

    26(f. 204v, col. 2) Περὶ τοῦ ἀββᾶ Σισών (sic) ms., apoph. Sisoès 38 (PG 65, 404C).

    27(ff. 204v-205) inc. Ἠρώτησεν δέ τις ἀδελφὸς τῷ αὐτῷ γέροντι, apoph. Poemen 12 (PG 65, 325A14-B8).

    28(ff. 205-206) Βίος ἐν ἐπιτόμῳ τοῦ ὁσίου Εὐφροσύνου ms. (BHGa 628 ; éd. L. Clugnet, ROC 10, 1905, pp. 42-45).

    29(ff. 206-207v) Sur Philothéos vendu par son père (BHGa 2373), Διήγησις ψυχοφελὴς περὶ ταπεινώσεως γνησίου υἱοῦ πρὸς τὸν ἑαυτοῦ πατέρα ms., inc. Ἐν ταῖς ἡμέραις Θεοδοσίου τοῦ βασιλέως ἦν τις ἀνὴρ, des. μετὰ προσοχῆς καὶ κατανύξεως καὶ φόβου Θεοῦ τύχωμεν τῆς μερίδος τῶν ἁγίων καὶ τῆς βασιλείας ἀξιωθείημεν, χάριτι ... ἀμήν.

    30(f. 207v, col. 2) Περὶ διορατικοῦ πατρὸς ms., apoph. Antoine 24 (PG 65, 84B).

    31(ff. 207v-208) Περὶ νεωτέρας ὀνόματι Παησίας ms., apoph. Jean Colobos 40 (PG 65, 217A-220A ; cf. BHGa 1697e, éd. F. Nau, Annales du Musée Guimet 30, 1903, pp. 80-82).

    32(ff. 208-209) Περὶ τοῦ ἀββᾶ Δανιὴλ καὶ τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ ms., inc. Ἦν τις ἐν Ἀλεξανδρείᾳ μοναχὸς ὀνόματι Δανιήλ, ἔχων ἀδελφήν, des. οἱ κόποι καὶ ἡ εὐχὴ τοῦ γέροντος (BHGn 2102e ; Nau 43, délayé).

    33(ff. 209-210) Περὶ τοῦ ταξεότου τοῦ ἐκ νεκρῶν ἀναστάντος ms. (BHGa 1318c ; éd. F. Nau, « Les récits inédits du moine Anastase », Oriens Christianus 2, 1902, pp. 83-87, récit 40, sans le petit épilogue).

    34(ff. 210-212v) Jean Moschos, Pré spirituel, quatre chapitres : a(ff. 210-211) chap. 195, Περὶ ἐλεήμονος καὶ ὅτι ὁ ἐλεὸν (sic) πτωχὸν Θεῷ δανίζει ms. (BHGa 1322r ; PG 87, 3, 3077A-3080D) ; b(f. 211, col. 1-2) chap. 77, Περὶ τῶν τριῶν τυφλῶν ms. (BHGa 1450j ; PG, 2929D-2932C) ; c(ff. 211-212) chap. 78, Περὶ νεοτέρου τινὸς μετανοήσαντος καὶ μοναχοῦ γεγονότος ms. (BHGa 1450i ; PG, 2932D-2936C) ; d(f. 212rv) chap. 189, Περὶ πραγματευτοῦ τινος καὶ τῆς σώφρονος αὐτοῦ γυναικός ms. (BHGa 1442r ; PG, 3068A-3069B).

    35(ff. 212v-213v) Περὶ τῆς γυναικὸς τῆς ἀνελούσης τὰ ἑαυτῆς τέκνα ms., inc. Τις γυνὴ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ἐχήρευσεν ἀπὸ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, ἔχουσα τέκνα δύο (BHGn 1450ic ; cf. PG 87, 3, 2928C-2929D, chap. 76).

    36(ff. 213v, col. 1, l. 9 du bas-214) [Περὶ] ἀναχορητοῦ (sic) τινος βεβεοθέντος (sic) [τ]ὰ κρίματα τοῦ Θεοῦ ἐρευνᾶν ms., inc. [Ἦν τις] ἅγιος ἐνάρετος ἀναχωρητὴς [καὶ] παρεκάλει τὸν Θεὸν λέγων (BHGa 1442mb ; Pré spirituel, éd. Nissen, p. 367, récit 11, incomplet du début, éd. Mioni, pp. 87-88, récit 6, avec divergences de détail).

    37(f. 214, col. 2, ll. 10-16) Περὶ ἐλεημοσύνης καὶ ὅτι δεῖ ἀνυποκρίτως ταύτην ἐργάζεσθε (sic) ms., inc. Ἐν Ἀντιοχείᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς Συρίας, des. [ἐπι]δεομένοις (BHGa 1450p ; Pré spirituel, éd. Nissen, p. 367, récit 12, 3 premières ll. ; rédaction différente de celle du f. 195rv), copie inachevée, suivie de la note πρὸ ἐγράφη.

    38(f. 214rv) Περὶ τοῦ ἐπιτημησθέντος (sic) παρὰ τοῦ [ἐν ἁ]γίοις Γριγορίου (sic) πάπα Ῥώμης καὶ μετὰ τ[οῦ] αὐτῷ λυθῆναι ms. (BHGa 721b ; Pré spirituel, PG 87, 3, 3072A-C, chap. 192).

    39(ff. 214v-215) Αἰ]χμαλοτευθῆς (sic) ὑπὸ Περσῶν σώφρονος κόρης ms., inc. [Τῆς Ἰερ]οσολυμιτῶν πόλεως (BHGa 1442f ; Pré spirituel, éd., incomplète de la fin, Nissen, pp. 371-372, récit 14, éd. Mioni, pp. 89, l. 4-90, récit 7).

    40(f. 215rv) Περὶ ἑτέρας σώφρονος κόρης παρθένου ὁμοίως ἀγονισ[αμένης] ms. (cf. BHGn 1442hb ; cf. les deux versions publiées par E. Cerulli, Orientalia 15, 1946, pp. 456-457, et 16, 1947, pp. 378-379).

    41(ff. 215v-216) Περὶ ἑτέρας σώφρονος παρθένου τῆς περὶ σωφροσύνης τοὺς ὑκήους (sic pour οἰκείους) ὀφθαλμοὺς ἐξορυξάσης ms., inc. Κόρη τις ἐν Ἀλεξανδρείᾳ κατελείφθη ὀρφανὴ ἀπὸ τῶν γονέων αὐτῆς (du Pré spirituel ; BHGn 1450zg ; même rédaction que Suppl. gr. 702, ff. 354v-355v ; plus développé que PG 87, 3, 2912D-2916B, chap. 60).

    42(ff. 216-217v) Περὶ ἑτέρας παρθένου ἑλομένης [...] αὐτῆς τὸν βίον καὶ ἐν εὐλαβίᾳ ζη[σομένης (?)] ms. (du Pré spirituel ; BHGa 1322t ; cf. Mioni, pp. 74-75, no 107 ; Paul de l’Évergétis I 9, 3, avec des divergences).

    43(ff. 217v-219v) Cinq récits : a(ff. 217v-218) Περὶ μαγιστριανοῦ τινὸς καὶ τοῦ ἵππου πεσόντος καὶ τὸν πόδα ἀποκλασθέντος ms. (BHGa 1445x ; Nau 38) ; b(f. 218rv) Περὶ τοῦ πεσόντος μαγιστριανοῦ ἐκ τοῦ πλύου (sic) εἰς τὴν θάλασσαν ἦτα (sic) ἀνασοθέντος (sic) καὶ ὅτι ἡ ἐκ διαθέσεος (sic) ἐλεημοσύνη κἂν μικρὰ δοκῇ ἤνε (sic) ἐκ θανάτου ῥύετε (sic) τὸν ἄνθρωπον ms. (BHGa 1322a ; Nau 39) ; c(ff. 218v-219) Περὶ νεοτέρου εὐμόρφου καὶ ὅπου τέθηκεν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ὑπὲρ τοῦ φίλου αὐτοῦ ms. (BHGa 1318r ; Nau 37) ; d(f. 219, col. 1-2) Περὶ τοῦ ἐν Ἀλεξανδρίᾳ ἀσθενίσαντος πλουσίου τινὸς καὶ δόντας (sic) ἐλεημοσύνην λίτρας λ’ καὶ πάλιν ἀναροσθέντος (sic) καὶ μετανοήσαντος ms. (BHGn 1322zj ; Nau 47) ; e(f. 219rv) Περὶ τοῦ ζυγοστάτου τινὸς λαβόντος εἰ<ς> παρακαταθήκην πεντακόσια νομίσματα καὶ ὀνισαμένου (sic) ms. (BHGa 1318g ; Nau 48).

    44(f. 219v) Περὶ τοῦ ἀββᾶ Μακαρίου τοῦ πολιτικοῦ ms., des. mut. ὁρᾷ πρεσβύτην πάνυ προσαπαντῶ[ντα (BHGa 999y ; cf. Guy, p. 67, no 488).

Texts in this manuscript

Data Source: Pinakes

Apophtegmes des Pères [Grec].

Apophtegmes des Pères [Grec].

  • Related work : Apophtegmes des Pères
  • Folios : 199v-200
  • Repertory : BHG : 1444
  • Incipit : ΕΙΠΕΝ ΤΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ Ο ΚΤΗΣΑΜΕΝΟΣ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗΝ

Apophtegmes des Pères [Grec].

  • Related work : Apophtegmes des Pères
  • Folios : 203-207v
  • Repertory : BHG : 1449i, 0628, 2373
  • Incipit : ΕΙΠΕΝ ΤΙΣ ΓΕΡΩΝ ΟΤΑΝ ΕΙΣΕΡΧΗ ΕΝ ΤΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
  • Explicit : ΩΣ ΚΑΤΑΦΡΟΝΗΤΗΝ ΠΑΤΑΞΗ ΣΕ

Apophtegmes des Pères [Grec].

Apophtegmes des Pères [Grec].

  • Related work : Apophtegmes des Pères
  • Folios : 217v-219v
  • Repertory : BHG : 1445x, 1322a, 1318r, 1322zj, 1318g, 0999y

Daniel de Scété (05.. ?-05.. ?) : Narrationes (CPG 7363) [Grec].

Daniel de Scété (05.. ?-05.. ?) : Narrationes (CPG 7363) [Grec].

Daniel de Scété (05.. ?-05.. ?) : Narrationes (CPG 7363) [Grec].

Euphrosynus coquus (S.), Vita (BHG 628) [Grec].

Germain II (patriarche de Constantinople, 1175?-1240) : De cruce Christi (BHG 438) [Grec].

Germain II (patriarche de Constantinople, 1175?-1240) : De indictionis initio (II) (BHG 822h) [Grec].

Germain II (patriarche de Constantinople, 1175?-1240) : Homilia de dormitione (BHG 1136d) [Grec].

Germain II (patriarche de Constantinople, 1175?-1240) : Homilia in SS. Patriarchas et Prophetas (BHG 2353i-2353k) [Grec].

Homiliae uariae [Grec].

Hugues de Saint-Victor (1096?-1141), Augustin (saint, 0354-0430), Grégoire I (pape, 0540?-0604) : Opera [Grec].

Indictionis principium, Homilia patriarchalis (BHG 822d) [Grec].

Iohannes Baptista praecursor Domini (S.), Oratio (BHG 853p) [Grec].

Iohannes Chrysostomus (S.), Laudatio (BHG 881b) [Grec].

Jean Chrysostome (saint, 0347?-0407) : Oratio de Nativitate (CPG 4961) [Grec].

Jean Chrysostome (saint, 0347?-0407) : Oratio in patres Nicaenos [Grec].

Jean Moschus (0550?-0619) : Le pré spirituel [Grec].

Jean Moschus (0550?-0619) : Le pré spirituel [Grec].

Jean Xiphilin (historien, 10..-10..) : Homiliarium [Grec].

Jean XIV (patriarche de Constantinople, 128.-1347) : Homiliae [Grec].

Johannes Colobus (0339-0409) : Apophthegmata [Grec].

Macarius Alexandrinus mon. saec. IV (S.), Narratio (BHG 999y-999ya) [Grec].

Macarius Alexandrinus mon. saec. IV (S.), Visio de sorte animarum (BHG 999w-999we, 999x) [Grec].

Maria Deipara (S.), de annuntiatione (BHG 1145h) [Grec].

Maria Deipara (S.), Miraculum de baptizato Iudaeorum filio (BHG 1076m) [Grec].

Nicon de la Montagne Noire : Pandectes [Grec].

Paul Évergétinos (1...-1054) : Evergetinon [Grec].

Paulus simplex, disc. S. Antonii (S.), Apophthegmata de iuvandis mortuorum animis (BHG 1474t) [Grec].

Philotheus filius Iusti (S.), Narratio (BHG 2373-2373b) [Grec].

Taisia paenitens Alexandriae (S.), Epitome (BHG 1697e) [Grec].

Théodore Stoudite (saint, 0759-0826) : Catecheses parvae (sermones catechetici) [Grec].

Participants

Other participants

Former owner

Formerly part of

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • ANNOTATIONS – Essais de plume dans quelques marges (ff. 8. 88. 94. 101v. 109v et 110). Autres annotations plus conséquentes :
    a(f. 127, marge sup.) δοκιμϊον κονδύλου καὶ μελάνου.
    b(f. 109, marge de droite) d’une main C du XVe s., deux distiques : l’un, en vers de douze syllabes, définit l’ardeur de la jeunesse : † σπὅγγος πέφηκαὶ τῶν νέων η καρδία· | ἀρδευομένϊ τὴν θάλασσαν πϊαίνεϊ ; l’autre, en vers politiques, propose une énigme : ἡ μητὴρ καὶ ὑ θυγάτηρ ἔν όνομα ἔχουσι • | ἡ μητὴρ γεννά, καὶ υ θυγάτηρ αμέλγεταὶ.
    c(f. 24v, marge sup.) sans doute de la même main C, obit de Matthieu, métropolite de Sougdéa (13 août 1446) : † ἐκοιμήθει ὠ αγιώτατος μητρωπολίτης τῆς αγιωτάτης μητρωπόλεως Σουγδαΐας κϋρ Ματθαίος· αὐγούστου ιγ’ ,ςϠνδ’ (sur Sougdéa, en Crimée, qui porta le nom de Soldaia sous l’occupation génoise de 1365 à la fin du XVe s., puis les noms russes de Sudak et Surož, v. V. G. Vasilievskij, Trudy, t. III, Pétrograd 1915, pp. clvi-ccvii ; v. aussi Maria G. Nystazopoulou, Ἡ ἐν Ταυρικῇ Χερσονήσῳ πόλις Σουγδαῖα ἀπὸ τοῦ ιγ’ μέχρι τοῦ ιε’ αἰῶνος [Δημοσιεύματα τοῦ « Ἀρχαιολογικοῦ Δελτίου”, Ἀρ. 7], Athènes 1965, et Antonin, archimandrite, « Zametki XII-XV veka... = Notices des XIIe-XVe siècles concernant la ville criméenne de Sougdéa (Sudak) inscrites sur un synaxaire grec », Zapiski Odesskago Obščestva Istorii i Drevnostej 5, 1863, pp. 595-628 : aucun métropolite Matthieu n’est mentionné dans la publication de l’archimandrite Antonin, ni dans la liste des métropolites de Sougdéa dressée par Nystazopoulou, pp. 92-99).
    d(f. 80, blanc réservé pour le titre des Pandectes) d’une main assez grossière du XVe ou du XVIe s., † Ὁ Πανδέκτης τοῦσίου (sic) πατρὸς ἡμῶν Σάββα τοῦ ὄντος ἐντὸς πόλεως Σουγδαίας, παρατηθεμένων παρα τὸν ἁγίμνηστον κτιτόρον τῆς αὐτῆς μονῆς ταύτης : le ms. aurait appartenu à un monastère de Saint-Sabas situé à l’intérieur de la ville de Sougdéa (aucune mention d’un tel monastère dans la liste des églises et monastères de Sougdéa donnée par Nystazopoulou, pp. 102-103, ni dans les deux autres travaux cités).
    e(f. 189v, laissé blanc à l’origine) divers essais de plume dont, peut-être de la main C, début des στιχηρὰ ἀναστάσιμα de Jean Damascène pour les vêpres du samedi, première strophe jusqu’à τὴν ἀνάστασιν (Clavis Patrum Græcorum 8070 ; éd. W. Christ-M. Paranikas, Anthologia græce carminum christianorum, Leipzig 1871, p. 117), et début, assez déformé, d’une formule épistolaire, τοῖς ἐντἡμωτάτοις, φρονἡμωτάτοις, ϋψηλωτάτοις, λαμπρωτάτοις φρουρμαδούροὺς καὶομἡσσάρϊοὺς τοῦ μεγάλοῦ κοῦμοῦνίοὑ της Γένουβᾶς, ainsi que, de la même époque, début d’un psaume, Dixit Dominus ― donec ponam (Ps 110, 1).f(f. 50v, marge de gauche) sans doute de la main d’un Grec de Crimée, obit d’un certain Anastase Titami (27 janvier 1447) : † ἐκοϊμήθη ο δοΰλος του θεοῦ Ἀναστάσιου του Τϊτάμϊ ἐν μὴνϊ ηἀνουἀρίου, εἰς τἀ κζ’ του χρϊσϊοστόμου ημέρἀ παρἀ<σκευῇ> ξημἐρεύοντἀ· ἐν ἔτει ,ςϠμε’.g(f. 52v) mention marginale fournissant les noms de donateurs à une église de Saint-Georges, dans la région d’Argyrokastro dans le Péloponnèse : (marge inf.) † Ἔδωσε Ἰωἀκείμ ἱἐρομοναχος τάχα δὲ καὶ πρῶτοσύγγελος καὶ Ἰωάννης Μουζάλος ἐκ τόπου τοῦ Μόρεος Αργυρὁκάστρου ἐκ χώρας Βαλτεσινήκου εἰς τὸν μεγάλον Γεώργιον ἐν τι στραδα κείμενον καὶ ετερος ἀδελφὸς [ces trois derniers mots biffés de première main] διἀ τὴν ψυχήν τους Κύριε συνχώρησον αυτους ἐν τι βασιλια τὸν οὐρανόν, se poursuivant (marge sup.) par † καὶ ὁ παπᾶς κῦρ Βρανὰς διἀ τὴν ψυχήν του ης τὸ χαρτι κάπιον τίποτες διἀ τὴν ψυχην του Κύριε συνχώρησον αὐτῶν εν τι βασιλείᾳ τὸν ουρανόν : les trois personnages nommés, le hiéromoine et protosyncelle Joachim, Jean Mouzalos, et le papas Vranas, sont vraisemblablement tous originaires de Βαλτεσινίκον, commune du nome d’Arcadie, éparchie de Gortynie (cf. G. Stéphanos, Πλῆρες γεωγραφικὸν Λεξικὸν τῆς Ἑλλάδος, Athènes [1937], p. 81).h(f. 92v, marge sup.) inscription datée de 1532/1533, presque entièrement grattée : † Ἰωἀκεῖμ ὁ πνευματικὸς... Ἀργυροκάστρου Καρκιόπουλος ενε το χαρτι δίκο του ἔτους ,ζμα’ ἰνδικτιῶνος ς’ ; si la restitution est exacte, ce Joachim Karkiopoulos (?), confesseur à Argyrokastro, aurait été possesseur du ms. au XVIe s.

    RELIURE – Veau raciné ; dos cuir rouge au chiffre de Louis-Philippe avec, en capitales dorées, le titre Synaxarium et, au bas du volume, le nom du relieur, Duplanil. Ms. envoyé à la reliure le 28 avril 1831 (Archives Modernes 624, IV).HISTOIRE – Le ms. a dû se trouver en Crimée au XVe s., à l’époque de l’occupation génoise (cf. notes des ff. 24v et 80), puis dans le Péloponnèse au XVIe s. (cf. notes des ff. 52v et 92v). Il a par la suite appartenu à l’Oratoire de Paris (v. f. 1, Oratorii parisiensis Catalogo Inscriptus ; cf. Suppl. gr. 145), où il a sans doute été coté FE 10 (cf. Nouv. acq. lat. 1527, p. 41, « Codex chart. in quo Homiliæ aliquot et Relationes Monasticæ. FE 10. »). Notice de Ch.-B. Hase dans le Suppl. gr. 1003, f. 210rv. Estampille de la Bibliothèque nationale (Première République) aux ff. 1 et 220v (type Josserand-Bruno 17).

Bibliography

  • C. Astruc, M. Concasty, C. Bellon, C. Förstel, Catalogue des manuscrits grecs. Supplément grec numéros 1 à 150, Paris, 2003
  • R. Stefec, « Aspekte griechischer Buchproduktion in der Schwarzmeerregion », Scripta, 7, 2014, p. 205-233

Data sources