An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q235132
Digitisation of decoration
Full digitisation
Parch., XIIIe s., 178 ff. (le f. 178 est collé sur le revers du plat inf.), 192 X 135 mm. Recueil de trois éléments contemporains :
1 — f. 1-71 : justification variable : f. 1-34, 2 col., 38-53 lignes selon alternance du texte et du commentaire ; f. 35-50, just. : 90/172 X 55/75 mm., 19/27 lignes variant aussi selon l’alternance du texte et du commentaire ; f. 53-57, just. : 152/160 X 105/110 mm., 40-46 long. lignes ; f. 59-71 v°, just. : 155/160 X 102/111 mm., 2 col., 59-63 lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 18, 24, 3-48, 56, 610, 76, 8-98, 106(-1), non signés, sans réclames. Initiales rubriquées, lemmes en plus gros module parfois barrés de rouge. Au f. 71 v°, dessins à la plume de deux hommes d’armes.
2 — f. 72-146 v° : justification variable : f. 72-103 v° : 143/155 X 65/70 mm., 22 long. lignes ; f. 104-146 v° : 150 X 60 mm., 37 long. lignes. Réglure à la mine de plomb. Cahiers : 1-210, 312, 4-58, 610, 78, 88(+1), 9-118, 128(-1), non signés, sans réclames. Initiales rubriquées. Au f. 127 v°, dessin à la plume représentant un homme revêtu d’une armure. Table de la fin du XVe s. collée sur un morceau de papier noirci à l’intérieur du plat sup. Reliure en peau chamoisée très usée sur ais de bois avec trace de fermoir.
inc. : « superiores sunt pater... » (f. 2).
expl. : «... uox castigata modeste » (f. 177 v°).
: « Vultus et gestus... » (f. 178).
Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI
1 — f. 1-12 : Ps. CATO, Disticha (cum commentario).
(accessus) inc. : « Circa principium huius libri quedam possunt inquiriri, scilicet que sit causa materialis... ».
la préface et les quatre livres sont précédés d’un important commentaire en plus petit module et chaque distique est repris ensuite en gros caractères alternant avec le commentaire en plus petit module.
ordre des livres : préface, f. 1 v° col. 2-3 v° col. 1, I f. 3 v° col. 1-6 col. 2, II f. 6 col. 2-8 col. 2, III f. 8 col. 2-9 v° col. 2, IV f. 9 v° col. 2-12 col. 2.
(comm. liv. I) inc. f. 3 v° col. 1 : « SI DEVS EST ANIMVS. Superius actor noster dedit sua precepta prosayce, hic autem dat precepta sua metrice... ».
(comm. liv. IV) inc. f. 9 v° col. 2 : « SECVRAM ET CETERA. Hic incipit quarta distinctio huius libri in qua actor intendit determinare de quarta uirtute cardinali... ».
à la fin : « Explicit hic Cato dans castigamina nato ».
~ f. 12 v° (add. contemporaines) : ‹Excerpta moralia›.
parmi lesquels quelques sentences, dont :
« Colligo poto cibo redimo tego uisito, cumbo » (cf. H. Walther, Proverbia, n° 3031).
~ f. 13 col. 1-34 col. 2 : ‹GODESCALCVS ORBACENSIS, Ecloga Theoduli› (cum commentario).
(texte) inc. : « Ethiopum terras iam feruida torruit estas...» (éd. R. P. H. Green, Seven Versions of Carolingian Pastoral, University of Reading, 1980, p. 26-35).
(comm.) inc. f. 13 col. 1 : « ETIOPIVM TERRAS ET CETERA. Circa inicium huius libri sicut in principio aliorum librorum quedam possunt inquiri, que sit causa... ».
expl. f. 34 col. 2 : «... ne ex nimia desperacione moriatur ».
~ f. 34-34 v° : ‹De peccatis et de confessione› (fragment).
inc. mutilé : « // Quinta de auaritia cum ramis eius qui sunt usura furtum rapina... ».
expl. : «... uel ille plus te quam aliam diligeret ».
~ f. 35-50 v° : ALEXANDER NECKAM, De nominibus utensilium (cum commentario).
titre : « Tytulus est incipit tractatus uel liber magistri Alexandri Nequam de ustensilibus domus ».
(texte) inc. : « Qui bene uult disponere familie sue...» (éd. Th. Wright, A volume of vocabularies, Londres, 1857, p. 96-119; A. Scheler, Lexicographie latine du XIIe et du XIIIe s..., Leipzig, 1867, p. 86-118).
(comm.) inc. f. 35 marge gauche : « Sicut dicit Tullius quicumque diligit filios et filios matrem non contempnit... ».
expl. f. 50 v° marge inf. : «... quia bona anima est sine defectu ».
à la fin : « Hic explicit Alexander Nequam ».
~ f. 51-52 : ADAM ALDERSBACENSIS, Summula pauperum (table des chapitres).
titre : « Hec sunt capitula huius summule scilicet summula et cetera ».
inc. : « De paratione calicis. I.... ».
expl. : «... De interdictione. CI. » (le texte de la Summula est copié aux f. 72-103 v°, cf. infra).
~ f. 52 v° : ‹Computus› (tabula).
inc. : « Post festum stelle ubi sit noua luna require post bis quinque dies ibi septuagesima fiet... ».
expl. : «... post VII idus Februarii ubi luna fuerit secunda ubi est terminus XL. ».
— dans la marge droite, en travers : ‹Carmen›.
texte : « Filius esto Dei delum [sic] bonus accipe grates » (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 6525).
~ f. 53-55 : ‹Computus›.
inc. : « Ad habendum ciclum solarem secundum Gorlandum siue litteram dominicalem... ».
expl. : «... breuiter et succincte compilata ad presens dicta sufficiant » (même texte attribué à Gerlandus aux f. 5-10 v° du manuscrit Berne, Burgerbibl. 476).
~ f. 55 v° : ‹Carmen› I II III IV V
inc. : « Prodigus Hericus bonitatis formula uerus... ».
XVI XVII XVIII XVIIII
expl. : «... Ponam dictatam subtili traditione » (4 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14783).
~ f. 55 v°-57 : ‹Odo de Soliaco, Constitutiones synodicae › (extrait, ms. Be de Pontal).
texte incomplet de la forme brève des statuts synodaux de Paris d’Eudes de Sully.
inc. : « [D]istincte [sic] precipimus sacerdotibus ieiunii intrent synodum... ».
expl. : «... antequam fuerit episcopo presentatus » (cf. P. L., 212, col. 57-64; éd. O. Pontal, op. cit. infra, p. 52-76).
~ f. 57 : ‹Statuta synodalia › (extraits).
extraits de statuts synodaux copiés à la suite des Constitutiones synodicae d’Eudes de Sully.
inc. : « Vniuersis presentibus districte mandato precipimus quatinus in dominica ante dies Rogationum... ».
expl. : «... uel excitat futura tunc est mortale peccatum ».
~ f. 57 v° : ‹Carmen de computo›.
inc. : « Cisio Ianus ephi sibi uendicat hoc Pontiani... ».
expl. : «... Sanctus ab inde Thomas modo Nat. Steph. Io. Pu. Thome Sil. » (24 v. mnémotechniques sur le calendrier — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 2808).
f. 58 : ‹Carmen de computo›.
inc. : « Extremans timidis debellarit cupientes... ».
expl. : «... Leticia saluatoris bonitate fruamur » (21 v.).
— suivi de 2 v. qui figurent aussi au f. 1 du ms. Troyes, Bibl. mun. 750 :
(texte) : « Augurio decies audito lumine clangor
Linquit olus abies coluit telus escula gallus » (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 1752).
~ f. 58 v° : ‹Carmina de computo›.
parmi lesquels :
— texte : « Dant crux Lucia cineres carismata dies
Exit in auguria quarta sequens feria » (2 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 4055).
— texte : « In primo dat Petrus Egidi si bona crux pe
Hinc Ada Remigii omnes sancti quoque uide » (2 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 9062).
— inc. : « Rex Virgo stultus uir femina piscis auarus
expl. : «... Vi furto icte pede fraudibus equore uite » (4 v. — cf. H. Walther, Initia carminum., n° 16790).
— texte dans la marge droite :
inc. : « In cruce pendentem dum conspicis ceris omnipotentem... ».
expl. : «... Vt uiuas maior, non est dilectio maior » (4 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 8879).
~ f. 59 col. 1-71 col. 2 : ‹RAYMVNDVS DE PENNAFORTE, Summa de poenitentia› (extrait).
inc. : « Erudimini qui iudicatis terram [Ps. 2, 10]. Ista enim uerba praesumpta scripta sunt a Psalmista... ».
expl. : «... cum Iudeis non debent habere corpus Christi et cetera ».
2 — ~ f. 72-103 v° : ADAM ALDERSBACENSIS, Summula pauperum (cum commentario).
(prol.) inc. : « Summula de summa Remundi prodiit ista...» (éd. F. Valls y Taberner, La Summula pauperum de Adam de Aldersbach (Spanische Forschungen der Görresgesellschaft. Gesammelte Aufsätze zur Kulturgeschichte Spaniens, 7, Münster, 1938, p. 69-83).
(comm.) inc. marge droite : « Sicut dicit Salomon in Parabolis suis... ».
expl. f. 103 v° marge gauche : «... circa templum ista anthifona cantatur scilicet cum Rex glorie ».
~ f. 104-108 : Facetus (cum commentario).
(texte) inc. : « Cum nichil utilius humane credo saluti...» (éd. J. Morawski, op. cit. infra, p. 3-11).
(comm.) inc. : « Cum nichil etc. In principio istius libri sicut aliorum quedam inquiruntur, scilicet que sit causa materialis... ».
expl. f. 107 v° marge gauche : «... Prospera sors nescit perpetuare fidem ».
~ f. 108 v°-115 : Carmen de contemptu mundi seu Ps. BERNARDVS CLARAEVALLENSIS, Carmen paraeneticum ad Rainaldum.
inc. : « Cartula nostra tibi mandat dilecte salutes... ».
à la fin : « Explicit liber contemptus mundi » (éd. cf. supra, Amiens, Bibl. mun. 221, f. 200),
~ f. 115 v°-133 v° : ‹GALTERIVS ANGLICVS, Fabulae› (cum commentario).
inc. : « Vt iuuet et prosit conatur pagina presens...» (éd. L. Hervieux, Les fabulistes latins, 2, Paris, 1892, p. 384-418).
(comm.) inc. f. 115 v° marge sup. : « Cuiuslibet rei artificialis quatuor sunt cause, dico autem artificiales...» (Commentaire à rapprocher de celui qui est signalé par L. Hervieux, op. cit. infra, 1, Paris, 1890, p. 443-444 et 543-544).
f. 134-146 v° : ‹AVIANVS, Fabulae› (cum commentario, ms. B de l’éd. Guaglianone).
(comm.) inc. : « Materia huius actoris sunt fabule ab Esopo translate... ».
éd. du texte : A. Guaglianone, op. cit. infra, 1958.
Data Source: Initiale
Origine : française pour les trois parties. On relève plusieurs invocations de copistes, au f. 103 v° :
« Finito libro sit laus et gloria Christo
Dextera scriptoris benedicta sit omnibus horis »
suivi dans la marge inf. de cette autre invocation en écriture de plus petit module :
« Hoc scripsi totum ; pro pena da michi potum
Detur pro pena scriptori pulcra puella
Scriptor scripsisset melius bene si uoluisset
Si quis solemnis scriptor uult scribere pennis
Vel solam scribat, peccat qui pro sibi d[...] ».
au f. 133 v° : « Finito libro fit pastus iure magistro »
au f. 146 v° : « Dicit fessa manus quod et explicit hic Auianus
Explicit hic liber, sit scriptor crimine liber ».
Possesseur : Jean-Baptiste Boisot (1638-1694), abbé de Saint-Vincent de Besançon, d’après l’ex-libris au revers du plat sup. de la reliure, dans la marge sup. : « Ex Bibliotheca Joannis Baptistae Boisot abbatis Sancti Vincentii Vesontini » ; abbaye Saint-Vincent de Besançon ; cotes anciennes « centre trente trois » dans la marge sup. du f. 1 ; « 161 H. 19 » au f. 1 (cote de l’inventaire d’avril 1764).
Data Source: Biblissima
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF