Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Barb.lat.38

IIIF manifest

Codicological aspects

  • Papier (filigranes, f. 1-10 var. Briquet 3373 ?; f. 11, var. Briquet 4411: Macerata, Rome, etc. 1460-1465; f. 12-78, var. Briquet 3544: Lucques, Rome, etc. 1434-1479; f. 79-88: var. Briquet 12.414: Udine, Florence 1448-1450), XVe s. (a. 1466), 88 ff. (f. 10 v°-11 v°, 12 v°, 80 v°, 81 v°-85 v° blancs), 205 x 120 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-3: Accessus in Horatium.

    pas de titre.

    f. 1-1 v°: ‹Vita Horatii›.

    inc.: «Horatius Quintus Flaccus precone patre natus libertino conditionis oriundus Venusinus fuit que ciuitas Apulie est non tamen aut opibus uilis aut studio...» (cf. Ps. Acro, Vita Horatii I, début) le texte diffère ensuite: «Qui puer ductus Romam ut ibi litteras disceret postea etiam licterarum studio prouectus Athenas... hec materia uarietati metrorum apta sit ipse ostendit in libro suo poetrie dicens Musa dedit etc...».

    le texte du Ps. Acro reprend ensuite: «Fuit autem Oratius statura breuis lippus obeso corpore iracundus...».

    expl.: «... Ipsam enim uoluptatem summum bonum esse decem et nouem modis in Carmine suo posuit» (cf. Ps. Acro, Vita Horatii I - éd. O. Keller, 1, Teubner, 1902, p. 1, l. 13-2, l. 6).

    f. 1 v°-3: ‹Commentarius›.

    divisé en plusieurs paragraphes.

    inc.: «Sciendum quod opus hoc Oratii singulare fuit quod huius uarietatis translatae (?) fuit apud latinos... Composuit hic poeta preclaros libros scilicet librum Carminum librum poetrie librum sermonum et librum epistolarum ut habetur in libro de uita et moribus philosophorum» (16 lignes).

    — «Liber Carminum uocatur quoniam diuersis metrorum generibus in ipso utitur...» (14 lignes).

    — «Liber poetrie ita dictus quod ibi dat // f. 2 v° // precepta in arte poetica...» (11 lignes).

    — «In Sermonibus autem spurcos mores et uitiosos corrigere et extirpare conatur...» (9 lignes).

    — «Librum Epistolarum ideo compilauit quia in ipsis uirtutis edidit documenta....»

    expl.: «... honesta materiam sumens in scriptione uirtutum Epistolarum composuit opus, hec in libro de uita et moribus philosophorum habentur»

    f. 3-6: ‹Expositio metrica in Carmina Horatii›.

    paraît être un remaniement de celle du Ps. Acro (éd. O. Keller, op. cit., 1, p. 4-10) avec les mêmes citations abrégées mais avec la substitution du mot maneries à odas.

    inc.: «Libri Titulus. Flaui Flacci Oratii poete Venusini odarum liber primus feliciter incipit. Supponitur ethyce. Intentio est Oratii per totum librum transferre heroycum carmen de greco in latinum Imitarique Alceum et Saphon in honorem Augusti et amici sui Mecenatis.

    — Oda ode uel odes odis dicitur cantus uel laus. Decem et nouem maneries metrorum reperiri constitutas XIII in libro carminum et VI in epodo. Prima maneries [ ] mocolos [sic] est unius metri cantus. Nam dicitur Asclepiadeum...».

    expl. inachevé: «... Tertia decima maneries est dicolos distrophos. Nam prior uersus heroycus est Sequens pentimemericus. Vtitur hoc semel Vt ibi ibi. Diffugere niues».

    ~ f. 7-10: «De pedibus metrorum».

    inc.: «Pedes prout in metro sumuntur secundum Ysidorum sunt qui certis sillabis et temporibus existunt et nunquam a legitimo spatio recedunt Et prout sic sumitur est certa comprehentio...».

    expl.: «(epitritus)... quasi pes trititus quia antiqui ualde utebantur hoc pede uel potius dicitur per contrarium quia nimium reprobabatur et non erat multum in usu».

    f. 13-76: Horativs, Carmina seu Odae.

    titre: «AD Moecenatem. FLaui Flacci Horatii Poete Venusini odarum Liber primus incipit».

    f. 76 v° et 79 (add.): Vergilivs, Eclogae seu Bucolica (extrait).

    texte: «Titire tu pature [sic] recubens sub tegmine fagi

    Siluestrem tenui musam meditaris auena formosam» (I, 1-2). copié deux fois.

    ~ f. 77 et 79: ‹Carmen›.

    inc.: «Meum est propositum in taberna mori...» (vers goliardiques copiés de deux mains différentes; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 10. 989).

    f. 77 v°: Ps. Cato, Disticha (extrait).

    texte: «Cum animaduerterem cum plurimos homines Errare (?) grauiter in uia morum. Si deus est animus nobis ut carmina dicunt hoc tibi precipue» (praef., début et I, 1).

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écritures humanistiques cursives légèrement penchées. Le copiste des f. 13-76, Francesco d’ Antonio, signe et date sa copie de Rome au f. 76: «... Explicit Rome Anno domini M°CCCC°66 Die XX Ianuarii Per me Franciscum Antonii. DEO LAVS AMEN». Les nombreuses additions et notes des f. 6 v°, 12, 76 v°-80, 81 et 86-88 v°, en latin, français et moyen-breton sont de plusieurs mains françaises du début du XVIe siècle, la date: «1517» apparaît 2 fois au milieu du f. 87 v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: le manuscrit paraît s’être trouvé au début du XVIe siècle entre les mains d’étudiants français, certains bretons, à Rome (f. 78: «Roma Yvo Brouder...»). Parmi les nombreuses additions déjà signalées on rencontre plusieurs noms qui confirment leurs origines: f. 76 v°, 77 v°, 78, 78 v°, 80: «Yvo Brouder»; f. 78 v°: «Yvon Hamon»; f. 87 v°: «Johannes Fabri Alias map az (?) Goff»; f. 12: «Jehan Bridel»; f. 86: «Jehan Friquet»; f. 88 v°: «Petrus Friquet, Guillaume Friquet»; f. 77 v°: «Monsr le cappitaine Talbot»; f. 76 v°: «die XV dicti mensis Juni dominus Petrus Bourget Tesaurarius»; f. 86 v°, 3 fois: «A reverend pere en dieu l’abbé de Lanvaulx», et f. 87 sous forme d’ex-libris: «Iste liber spectat circumspecto Petro Quemhraut (?) Rectori parrochialis ecclesie de Mezin. Salvo jure alieno.»; le cardinal Barberini (n° antico 1460).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

  • C. Jeudy, Notes..., 1971, p. 197-198.

Life cycle of this book

Data source