Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Urb.lat.452

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q91667

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Urb. lat. 452
    • Bibliothèque vaticane, Urb. lat. 452
    • Vatican. BAV, Urb.lat.452
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Urb.lat.452
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Parch., XVe s., III + 279 ff. + 2 ff. blancs (+ f. 207 bis), 325 x 227 mm. Au f. 1, dans la marge latérale gauche bordure à «bianchi girari » avec oiseaux et l’hermine à la devise (effacée) dans un cartouche: «NON MAI ». Dans la marge supérieure, peinture d’un autre emblème d’Urbin, la grenade ornée de rinceaux bleus et pastilles d’or. En marge inférieure, miniature représentant un paysage avec lapin, guépard et au premier plan, à l’intérieur d’une couronne de laurier, une aigle de sable sur champ d’or couronnée du même l’estomac chargé du blason des Montefeltro. Initiales d’or sur fond rouge et bleu à perles d’argent noirci. Au f. III v° table du contenu.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 1-127 v°: Iohannes Boccacivs, De montibus, syluis, fontibus, lacubus...

    ~ f. 128-135: Vibivs Seqvester, De fluminibus, fontibus, lacubus...

    f. 135-136: Notitia prouinciarum.

    pas de titre, une ligne est laissée en blanc.

    inc.: «Nomina prouinciarum in Italia numero XVII. Campania in qua est Capua... ».

    expl.: «...et sunt simul prouincie numero CXII, Italia, Gallia, Aphrica, Hispania, Illyricum, Thracia, Asia, Oriens, Pontus, Egyptus, Britannia » (éd. cf. supra, Pal. lat. 1357, f. 20-20 v°).

    ~ f. 136-140: ‹De terminatione prouinciarum Italiae› (C.P.L . 2340).

    ~ f. 140 v°: ‹De montibus et aquis Vrbis Romae›.

    Le texte est précédé d’une courte introduction:

    inc.: «Remus et Romulus duo fratres fuerunt et Romam sibi ciuitatem... ».

    expl.: «... hinc et Roma dicitur a conditore suo Romulo » (7 l.).

    (texte) inc.: «Septem montes Vrbis Romȩ Tarpeius... » (éd. Th. Mommsen, Chronica minora, 1, (M.G.H., Auct. Antiq. 9) Berlin, 1892, p. 545-546; R. Valentini et G. Zucchetti, op. cit. infra, p. 294-296).

    f. 140 v°-143 v°: Regiones seu Curiosum Vrbis Romae.

    titre: «Regiones Romę cum librariis suis. Prima regio ».

    inc.: «Regio prima. Porta Capena... » (éd. R. Valentini et G. Zucchetti, op. cit. infra, p. 89-188; A. Nordh, op. cit. infra, p. 73-106).

    f. 143 v°-147 v°: Servivs, De finalibus.

    titre: «SERVIVS DE QVANTITATE SYLLABARVM ».

    f. 147v°-149v°: Maximvs Victorinvs, De finalibus metrorum (extraits).

    titre: «METRORIVS MAXIMINVS DE SILLABIS ».

    inc.: «Sed ex uocalibus due i et u pro consonantibus habentur quum secum iunctȩ fuerint...» (éd. Keil, Gramm. lat., 6, Leipzig, Teubner, 1874, p. 229, l. 8-11, suivi des passages, op. cit., p. 234, l. 6-237, l. 7; 238, l. 5-16).

    expl.: «...ut est illud: Dic mihi Dameta cuius [sic] pecus an Melibei «(éd. Keil, op. cit., p. 240, l. 1-10).

    f. 149 v°-152: Maximvs Victorinvs, De ratione metrorum (extrait).

    titre: «MAXIMINVS VICTORINVS DE RATIONE METRORVM ».

    inc.: «Coniunctas quoque syllabas animaduertere nobilis...».

    expl.: «...producta pronunciamus ubi apparebit etiam halitus qualis sit in prima Syllaba» (éd. Keil, op. cit. supra, 6, 1874, p. 218-227, l. 22-23).

    f. 152-154 v°: Sergivs, De littera, de syllaba... (extraits).

    titre: «SERGIVS DE LITTERA ».

    inc.: «Communes syllabȩ nouem modis fiunt primus modus est... » (éd. Keil, op. cit., 4, 1864, p. 478, l. 22-482, l. 4).

    suivi du passage, inc.: «De posituris. Dicta distinctio est... ».

    expl.: «... ut est in primo uersu Eneidorum: Arma uirumque cano. Item Arma uirumque cano Troie » (éd. Keil, op. cit., 4, 1864, p. 478, l. 22-485 l. 7).

    ~ f. 154 v°-163 v°: Omnibonvs Leonicenvs, De ratione metrorum.

    ~ f. 163 v°-179: Nicolavs Perottvs, De metris.

    f. 179-188 v°: Nicolavs Perottvs, De ratione metrorum quibus Horatius et Seuerinus Boethius usi sunt.

    titre: «IDEM DE HORATII FLACCHI AC SEVERINI BOETII METRORVM DIVERSITATE AD HELIVM PEROTTVM FRATREM ».

    inc.: «Ex omnibus immortalis dei erga me beneficiis...».

    f. 188 v°-207: Diomedes, Ars grammatica (III, Epitome).

    titre: «DIOMEDIS GRAMMATICI EPITHOMA ».

    inc. f. 189: «Structure obseruatio bipartita tam ad oratores quam ad grammaticos... »

    expl.: «... libera oratorum facultas alliganda » (cf. Keil, op. cit., 1, 1857, p. 473 sq.).

    f. 207-208 v°: Ps. Petronivs, Glossarium (ms. U de Campanile).

    titre: «PETRONIVS ARBITER DE ANTIQVIS DICTIONIBVS ».

    inc.: «Nitrum dicitur a Nitra prouincia... » (éd. d’après ce manuscrit, A. Mai, Appendix ad opera edita ab Angelo Maio, Rome, 1871, p. 68-69; éd. crit. E. Campanile. op. cit. infra, p. 126-130).

    ~ f. 208 v°-210: Imogons, De uetustis uocabulis.

    titre: «IMOGONTES DE VETVSTIS VOCABVLIS ».

    inc. f. 209: «Ambigit expellit fugat et minat...».

    expl.: «... probrosus, inquinatus maculatus. Finis» (éd. A. Mai, op. cit. supra, p. 69-70).

    f. 210-214 v°: Fvlgentivs Planciades, Expositio sermonum antiquorum.

    titre: «F. PLACIDIADES [sic] FVLGENTIVS IN EXPOSITIONE ANTIQVORVM SERMONVM AD GRAMMATICVM CALCIADVM ».

    f. 214 v°-224: Ivlivs Severianvs, Praecepta artis rhetoricae.

    titre: «IVLIVS SEVERIANVS DE PRINCIPIIS ARTIS RHETORICE AD DESIDERIVM » (éd. C. Halm, Rhetores latini minores, Teubner, 1863, p. 355-370, qui ne cite pas ce manuscrit).

    f. 224 v°-226 v°: Marivs Victorinvs, Ars grammatica (extrait remanié).

    titre: «MARIVS VICTORINVS GRAMMATICVS DE ARTOGRAPHIA [sic] VEL ANALOGIA ».

    inc.: «Nunc res admonuit ut non absurdum...».

    expl.: «...ut coequat, coemit, coequit. Finis» (I, 4: De orthographia - éd. Keil, op. cit., 6, 1874, p. 7, l. 34-13, l. 25; 15 l. 1-2, 15-19, l. 10).

    ~ f. 226 v°-227 v°: ‹De figuris numerorum›.

    titre: «VALERIVS PROBVS GRAMMATICVS DE REGVLIS IVRIS ».

    inc. f. 227: «Quoniam mentio coepit de numeris inde breuiter extendamus... ».

    expl.: «... et sic de singulis uidelicet I Mile... centum milia » (même texte cf. supra Chigi L IV 102, f. 9-10 v°).

    f. 227 v°: Priscianvs, De figuris numerorum (extrait remanié).

    titre: «Ponderum note Prisciani grammatici ».

    inc.: «Semis alicuius rei notatur per S id est semis... ».

    expl.: «... X denarius» (12 l., II, 9, M. Hertz, dans Keil, op. cit., 3, 1859, p. 407-408).

    ~ f. 227v°-228: ‹Hvgvtio Pisanvs, Deriuationes› (extrait).

    suit sans séparation le texte précédent.

    inc.: «Possidet. a. numero quingentos ordine recto...».

    f. 228-238: Ps. Probvs, De notis antiquis (extraits).

    (Praef.) titre f. 228-230: «IDEM DE NOTIS ».

    inc.: «Est etiam circa per scribendas uel paucioribus litteris notandas uoces... ».

    expl.: «... B.e.e. bona ex edicto» (éd. T. Mommsen dans Keil, op. cit., 4, 1864, p. 271-275).

    (Notae) titre f. 230-238: «Significatio litterarum antiquarum et breuiature antiquae quae omnia in eo casu proferri debent in quo positae dictiones quibus refuruntur ».

    inc.: «A. Aulus. Aug. Augustus. AA. Augusta...».

    expl.: «...decem uiri, X denarii. Finis» (éd. P.L., 130, col. 1179-1195; éd. part. T. Mommsen, op. cit., p. 347-348).

    f. 238-279 v°: Priscianvs, Partitiones XII uersuum Aeneidos.

    titre: «PRISCIANVS CESARIENSIS DE DVODECIM CARMINIBVS ».

Participant

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture humanistique ronde. D’après C. Stornajolo, Cod. urb. lat., 1, p. 464, le manuscrit a été copié par Federico Veterani.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: Federico da Montefeltro dont les armes écartelées et quelques emblèmes sont peints au f. 1 («Indice vecchio » 564) .

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 602 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliography

    • P. Wessner, Fabii Planciadis Fulgentii Expositio Sermonum antiquorum (Commentationes Philologicae Ienenses, 6, 2, 1899, p. 78 n° 38 (brève description)
    • G. Goetz, Corpus glossariorum latinorum, 1, Leipzig, Teubner, 1923, p. 306
    • R. Valentini et G. Zucchetti, Codice topografico della città di Roma (Fonti per la Storia d’Italia, 81), 1, Rome, 1940, p. 85 et 292 (simples mentions)
    • A. Nordh, Libellus de regionibus urbis Romae, Lund, 1949, p. 15 (simple mention)
    • E. Campanile, Un glossario medioevale attribuito a Petronio (Studi Urbinati, 35, 1961, p. 123), simple mention
    • G. Billanovich, Il Petrarca e i retori latini minori (Ital. med. e uman., 5, 1962, p. 149 et 152), brèves mentions
    • P. G. Parroni, Vibii Sequestris De fluminibus, fontibus, lacubus etc..., Milan, Varese, 1965, p. 23 n° 39 (brève description)
    • R. Gelsomino, Vibius Sequester, Leipzig, Teubner, 1967, p. xxvi
    • I. Mariotti, Marii Victorini Ars grammatica, Florence, 1967, p. 42
    • Bénédictins Du Bouveret, Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, 2, Fribourg, 1967, p. 125 n° 4532
    • M. Passalacqua, I codici di Prisciano..., p. 325-326 n° 675
    • M. L. Colker, Is there new evidence of the survival of a fuller Petronius? (Scriptorium, 24, 1970, p. 55-56), utilise le manuscrit.

Life cycle of this book

Data source