Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.884

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q89022

Codicological aspects

  • Papier (filigranes var. Briquet 11796: Berne-Wurzbourg, 1470-1478; 15156: Namur, 1485; 11787: Wurzbourg-Erfurt, 1447-1448), XVe s., 257 ff. (f. 2, 8 v°-11 v°, 13 v°-16, 165-165 v°, 167 v°-169 v°, 195 v°-197 et 242 v°-243 v° blancs), 307 x 210 mm.

    Recueil de cinq parties: 1) f. 1-11; 2) f. 12-169; 3) f. 170-209; 4) f. 210-243; 5) Incunable, folioté 244-257. Lire les f. 193-209 dans l’ordre suivant: 193, 198-209, 194-197. Gloses marginales et interlinéaires assez abondantes.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-11v - Teil I
    1r-2v - Mathie Kamnatensis decrethorum (sic) bacalarii elegus de vita sua
    3r-7v - Mag. Petri Luderer poetae laureati ars persuadendi ex Thuly (sic) principis artificiosissime composita
    8r-11v - (Eiusd.?) ars memoratiua qua mediante memoria naturalis suffragatur
    12r-169v - Teil II
    12r-13r - Vita Sallustii
    16v - Accessus in Sallustii Bellum Iugurthinum
    17r-164v - Sallustius: Opera
    17v-99v - Bellum Iugurthinum
    100r-164v - De coniuratione Catilinae
    166r-167r - Aeneas Silvius Piccolomineus: Epistilae CXXII et CXXIII
    170r-209v - Teil III
    170r-205v - Cicero: Orationes in L. Catilinam (I-IV)
    206r-206v - Ps.-Sallustius: Inuectiua in Ciceronem
    207r-209v - Inuectiua in Sallustium
    210r-243v - Teil IV
    210r-231r - Computus ecclesiasticus, cuius causa efficiens dicitur fuisse quidam Magister in oppido Nurebergensi (etc). Causa finalis est ut sciamus ordinate distinguere tempora ab invicem iuxta ritum et institutionem katholice eclesie (sic) (ex prooemio)
    231v - Sequuntur excerptum ex computo sacerdotali qui sic incipit Quoniam quidem ut viderim quamplures modernorum (etc.)
    232rv - Tabula radicum lune ad annos domini hic signatos
    233r-236v - Orationes duae in collatione graduum in universitate heidelbergensi
    237r-243v - Algorismus sive ars numerandi
    244r-257v - Teil V
    244r-257v - Leonardi Aretini: Comoedia de Gracco et Polyscena (sic) typis impressa, Anno dni M° quadringentesimo septuagesimo octauo

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • 2 - f. 12-13: Vita Sallustii.

    titre: «Crispi Salustii oratoris clarissimi uita ».

    inc.: «Crispus Salustius uir patricius ab ineunte aetate...».

    expl.: «... Coruino prestantissimo sua etate oratori nupsit» (même texte dans les mss. Naples, Bibl. Naz., IV. C. 3 (XVe s.), f. 2; Florence, Bibl. Riccard. 3048 (XVe s.), f. 93-94 v°; St Gall, Stiftsbibl. 858 (XVe s.), p. 764 et Moscou, Publicnaja Biblioteca im Lenina, Inv. 177 (XVe-XVIe s.), f. 91-92).

    f. 16 v° (add.): Accessus in Sallustii Bellum Iugurthinum.

    inc.: «Materia auctoris. In hoc prologo sunt quidam inertes incusantes naturam suam quod ad nullam gloriam... ».

    expl.: «...quia nihil maius est uirtute apud naturam» (21 lignes).

    f. 17-164 v°: Sallvstivs, Opera.

    f. 17-99 v°: Bellum Iugurthinum (famille des integri).

    titre: «Crispi Salustii in Iugurthinum liber Incipit ».

    (gloses) inc. en marge: «Falso aduerbialiter ponitur pro false...».

    à la fin du texte:

    «Qui cupis ignotum Iugurthe noscere letum

    Tarpeie rupis pulsus ad ima ruit » (éd. R. Sabbadini, Spogli ambrosiani latini, dans Stud. it. filol. class., 11, 1903, p. 304 et C. Pascal, ibid., 15, 1907, p. 114).

    f. 100-164 v°: De coniuratione Catilinae.

    accompagné d’un accessus de la main de l’annotateur.

    inc. f. 100 marge supér.: «Materia huius libri est bellum ciuile quo Lucius Catilina... ».

    expl. (marge gauche): «... gloriam querentis quam querere quia omnis homines etc. ».

    à la fin du texte: «Bellum Cathilinarium. Crispi Sallustii de coniuratione Cathiline liber feliciter finitur ».

    ~ f. 166-167 (add.): Aeneas Silvivs Piccolominevs, Epistulae CXXII et CXXIII ad Sigismundum ducem Austriae.

    3 - f. 170-193 v° et 198-205: Cicero, Orationes in L. Catilinam (I-IV).

    titre: «Marci Tulii Ciceronis in Cathilinam inuectiuarum liber primus incipit. Oratio habita in senatu ».

    f. 192 v° l. 25-193 l. 24, le passage «sepultam patriam miseros ... fama subeunda est » (IV, 6, 11-13) a été copié après les mots «uno post hominum memoriam » (III, 10, 25).

    f. 201 l. 25-201 v° l. 23, le passage «maximo crudelissimo bello ... regionibus terminant alter » (III, 10, 25-26) a été copié après les mots «cerno animo se » (IV, 6, 11).

    f. 205-206 v°: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Crispi Salustii in Tullium oracio incipit dicta in Senatu capitulum primum ».

    f. 207-209 v° et 194-195: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.

    titre: «M. Tullii Ciceronis Inuectiua in eundem Salustium incipit ».

Participants

Former owner

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseur: bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote incomplète du transfert: C. 86/).

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 60 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)
  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0088)

Bibliography

    • H. Jordan, Bemerkungen zur Kritik des Sallustius (Hermes, 1, 1866, p. 242), simple mention
    • H. Wirz, Die Codices Palatini des Sallustius und Beiträge zur Geschichte des Textes (Hermes, 33, 1898, p. 115-116).

Life cycle of this book

Data sources