An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q281127
IIIF manifest
Full digitisation
Parch., 75 ff.
Recueil de quatre parties ou fragments: 1) f. 1-16, 50-52, 2 col., Xe-XIe s., 250 x 197 mm. ; 2) f. 17-49, IXe s. (2e quart), 3 cahiers signés au début VI, VII et VIII, 270 x 210 mm. ; 3) f. 53-67, XIe s., le f. 53 est précédé de 4 ff. blancs de papier moderne, f. 53-59: 275 x 240 mm., justification 205 x 180-185 mm., f. 60-67: 270 x 245 mm., justification 180 x 150 mm. ; 4) f. 68-75, IXe s. (2e moitié), quaternion signé à la fin: G., 270 x 255 mm. ; aux f. 73-75 initiales ornées de rinceaux et palmettes.
Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI
1 - f. 1-16 v°, 50-50 v°: Remigivs Avtissiodorensis, Commentum in Donati artem minorem.
depuis le f. 2 copié seulement aux col. 1 des rectos, col. 2 des versos et col. 1 et 2 des f. 11 et 12, en regard du texte de Donatus (cf. infra).
titre: «INCIPIT ARS PRIMA DONATI GRAMATITI [sic] VRBIS ROME».
inc.: «Iste titulus uarie inuenitur in multis codicibus...».
f. 16 v°, col. 2: «... Omnia enim aduerbia aut primitiue speciei sunt aut diriuatiue //» (cf. § 71 - éd. W. Fox, Remigii Autissiodorensis in artem Donati minorem commentum, Teubner, 1902, p. 61, l. 5, var.).
f. 50 col. 1: «// Super quam uim habet SM. Vbi locum significat super celum super terram. Accusatiuo seruit...» (cf. § 98 - éd. Fox, op. cit., p. 88, l. 28, var.).
expl.: «... Et actat interiectio est maetuentis. Littera sermonum linguis componimus istic. Explicit».
f. 2-16 v°: Donatvs, Ars minor.
copié aux col. 2 des rectos et col. 1 des versos, sauf aux f. 11 et 12, en regard du texte précédent.
titre: «INCIPIT PRIMA EDITIO DONATI GRAMMATICI VRBIS ROMAE».
(glose interlinéaire et marginale dans le titre et l’incipit), inc.: «‹...› In quot sunt .i. quam ‹...›isione cuus (?) rei oracionis enim (?) / locucionis responsio magistri octo...» (6 ou 7 lignes, le début est effacé).
(texte) expl.: «... aut metum ut attat aut optantis ut o aut admirantis ut euge aut indignantis ut uua (?) aut irascentis ut iam (?) aut despicientis ut ē (?) et si qua sunt milia [sic pour «similia»]» (texte avec interpolations).
f. 50-50 v°: cf. supra, f. 1.
f. 50 v°-51: Mvridac Scotvs, Commentarius in Donati artem maiorem (fragment).
inc.: «Vox est er [sic] ictus sensibilis auditu quantum in ipso est. Que definitio...».
expl. mutilé: «... adiectiuum posuit quod est uocales subaudiendum reliquit littere sunt autem numero quinquae [sic] //» (même texte aux f. 40-41, l. 15, cf. infra - éd. L. Holtz, op. cit. infra, p. 5, l. 3 -10, l. 12).
~ f. 52: ‹De declinationibus›.
inc.: «Fluctus nomen appell‹at› generis mascul‹ini› numeri singul‹is› fig‹ura› simplicis...» (16 lignes).
~ — col. 2 et 1: Hymnus: «Claris uocibus inclita Canetur...» (l’expl. se trouve à la col. 1 - cf. Chevalier n° 3356).
~ f. 52 v°: ‹Versus cuiusdam Scoti› de alphabeto (seu ‹Versus de nominibus litterarum›).
titre: «INCIPIT ENIGMA DE ALFABETO».
inc.: «A. Principium uocis ueterumque inuentio prima...».
expl. inachevé: «... M. Suadeo de musis tollas me non genitrice
M. Ne atra.» (v. 35-36 - éd. Ae. Baehrens, Poet. lat. min., 5, Teubner, 1883, p. 375-377 ; F. Glorie, Variae collectiones aenigmatum Merovingicae aetatis (Corpus Christianorum, Ser. lat. 133 A), Turnhout, 1968, p. 729-741 ; cf. C. E. Finch, op. cit. infra, collation de ce manuscrit).
~ —‹Definitiones› ?
inc.: «Probabile, bonum. Colliduntur, repugnatur. Ex. persue (?). toleratus. Promptius...».
2 - f. 17-49 v°: Mvridac Scotvs, Commentarius in Donati artem maiorem (Partes II, I, III - ms. S. de L. Holtz).
(Pars II) inc.: «PARTES ORATIONIS SVNT VIII. PARTES SVNT DICTAE a parilitate id est ab aequalitate...».
(Pars I) inc. f. 40: «DE VOCE. Vox est aer hictus sensibilis auditu quantum in ipso est...».
(Pars III) inc. f. 46 v°: «DE BARBARISMO. Barbarismus est una pars orationis uitiosa in communi sermone...».
expl. mutilé: «... et amari uel amarę cortices collus collaria caret. Quidam asserunt / /» (éd. L. Holtz, op. cit. infra, p. 5-209, l. 49).
3 - f. 53-67: Donatvs, Ars maior (I-III).
inc. mutilé: «// Bachius ex breui et duabus longis temporum quinque...» (I, 4: De pedibus - éd. H. Keil, Gramm. lat., 4, p. 370, l. 5).
(Pars II) titre f. 54: «DE PARTIBVS ORATIONIS INCIPIT EDICIO SECVNDA DONATI GRAMATICI».
~ f. 59 v° (add. au bas du feuillet): Hvbertvs, Carmen ad Odelricum episcopum. texte en écriture cryptographique, chaque voyelle est remplacée par la consonne suivante de l'alphabet.
inc.: «Rfgks Hpdflrkcp...» (lire: «Regis Hodelrico» - éd. d’après ce manuscrit E. Dümmler, op. cit. infra, p. 399 ; cf. L. Traube, op. cit. infra).
~ f. 67 v° (add. du XIIIe s.): ‹Bernardvs Iterivs, Notae› (a. 1222 - éd. d’après ce manuscrit J. Bignami Odier, op. cit. infra, p. 593-598).
4 - f. 68-75 v°: Servivs, Commentarius in artem Donati.
inc. mutilé: «// Mutae sunt VIIII B.C.D.G.P.Q.T.H.K. quae debent inchoari...» (éd. H. Keil, Gramm. lat., 4, p. 422, l. 32).
(Pars II) expl.: «... et irascentis et o callidos homines et similia. ARS SERVII IN DONATO. ARS SERVII IN DONATO [sic] «(éd. Keil, op. cit., p. 443).
~ f. 75 v°: Hymnus «Alle-caeleste... -luia» (cum neumis, extrait - cf. Chevalier n° 801).
~ — ‹Ps. Apvleivs, Sphaera seu Ratio Sphaerae Pythagorae› (?).
inc.: «De quacumque re scire uel consulare ut puta de aegris qua die ebdomadis euenerit...» (8 lignes).
~ —‹Nota de grammatica›.
(au bas du feuillet) inc.: «Octo sunt partes secundum Donatum et in his cum quinque declinationibus constat tota latinitas...» (5 lignes).
Origine: française, 1 - écriture assez régulière, plus fine pour le commentaire, f. 52-52 v°, plusieurs écritures ; 2 -petite écriture régulière avec a semi-onciaux ; 3 - f. 53-59 v°, écriture plus grosse, peu régulière, add. du f. 59 v° d’une écriture anguleuse, f. 60-67, plusieurs écritures assez régulières avec a semi-onciaux au f. 60-60 v° ; f. 67 v° addition, contenant un calendrier de 1222, de la grosse écriture de Bernard Itier, bibliothécaire de l’abbaye de Saint-Martial de Limoges († 1225) (cf. J. Bignami Odier, op. cit. infra, p. 588-589) ; 4 -plusieurs écritures, parfois anguleuses, parfois légèrement penchées, avec a ouverts ou semi-onciaux, et ligatures archaïques, qui rappellent certaines écritures du scriptorium de Fleury-sur-Loire ; selon Bannister, op. cit. infra, l’hymne du f. 75 v° est accompagnée d’une notation aquitaine.
Possesseurs: 3 -l’abbaye Saint-Martial de Limoges d’après les notes de la main de Bernard Itier (cf. Origine).
4 -au bas du f. 75 v° essai de plume d’une grosse écriture régulière du XIIe-XIIIe s.: «Domino et K‹arissi›mo amico Magistro Guid. (ou «Guil.» ?).
1-4? -Alexandre Petau ? (correspondrait au n° 454 de son catalogue: Leyde, Voss. lat. Q. 76, f. 78 v°: «Eiusdem ‹Donati› rudimenta Grammaticae») ; Reine Christine de Suède (correspond au n° 1914 du catalogue de Montfaucon).
Data Source: Biblissima
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF