Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1579

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Ottob. lat. 1579
    • Bibliothèque vaticane, Ottob. lat. 1579
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1579
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Papier (filigranes var. Briquet 11719: Sienne, Ferrare, 1401-1430 et 3159?), XVe s. (début), I + 168 ff. + 1 f. (f. 1 v°, 2 v°-5 v°, 6 v°-10 v° et 154 v°-167 v° blancs), 290 x 215 mm. Nombreuses corrections et variantes marginales contemporaines.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 6: Seneca, De clementia (extraits).

    pas de titre.

    inc.: «‹S›CRIBERE de clementia, Nero Cesar...» (I, 1).

    expl. inachevé: «... non tamquam malum aliquod aut noxium animal cum [sic] prosi» (I, 3, 3).

    f. 11: Hieronymvs presbyter, Vita Senecae.

    titre: «Yeronimus de Illustribus» (éd. cf. supra, Arch. S. Pietro C. 121, f. 1).

    — Epitaphium Senecae (Anthol. lat. 667).

    pas de titre.

    f. 11-12 v°: Ps. Seneca, Epistulae ad Paulum.

    pas de titre (éd. supra, Arch. S. Pietro C. 121, f. 1-2).

    f. 13-153: Seneca, Epistulae ad Lucilium (1-124 -classe γ de Reynolds).

    division en 20 livres; chaque lettre est précédée d’un sommaire.

    pas de titre.

    f. 98 (à la fin de l’ep. 88) souscription annulée en marge par les 2 syllabes du mot «ua-cat»: «Discussis nebulis et tetra nocte fugata. sordibus ac uitiis mundanis mente piata. Quisque deum poscat eum qui cuncta creauit. Vt huius libri scriptores et correctores locum tenente sincopa post longa huius uite gaudia ad eternam deducat leticiam» (même texte après la même ep. dans les mss. Paris, Bibl. nat., lat. 8550 (a. 1459-60), f. 123 v°-124 et Vienne, Nationalbibl. 56 (a. 1465), f. 71 v°-72 et, isolé, au f. 180 v° du ms. Vat. lat. 7580 (XIVe s.), qui contient aux f. 1 v°-167 les Epistulae ad Lucilium).

    f. 153-154 (add.): Pvblilivs Syrvs, Sententiae (extraits).

    titre: «Seneca».

    inc.: «Ames parentem si equus est si aliter feres» (Sent. 8)

    «Alienum est quicquid optando uenit...» (Sent. 1).

    f. 154, col. 1 depuis: «Non uiuas aliter in solitudine aliter in foro» (Prou. 5) sentences tirées seulement des Prouerbia.

    expl. incomplet: «... Quanti tales amicos habere uoluerunt et ipsi tales esse non possunt» (Prou. 81 - éd. Woelfflin, p. 101).

    suivi de plusieurs sentences:

    1) «Quietissime uiuerent homines si duo uerba de medio tollerent scilicet meum et tuum» (Ps. Seneca, Liber de moribus, 98).

    2) «Qui se (?) rudis et crudelis est ostendit in aliis non uoluntatem sibi deesse sed potestatem» (non identifié).

    3) «Qui cum paupertate bene conuenit diues est» (Seneca, Epistulae ad Lucilium, 4, fin).

    4) «Quis sit modus diuitiarum queris primus habere quod necesse est proximus quod sat est» (ibid., 2, fin).

    f. 154 (add.): Caecilivs Balbvs, De nugis philosophorum (extraits).

    titre: «Quaedam dicta egregia Socratis».

    inc.: «Minus dicito quam facias; ingloria uita mortis est socia...» (I, 6 et 8 - éd. Woelfflin, Bâle, 1855, p. 18).

    expl. (l. 10): «... Victoria sine aduersario breuis est laus» (I, 31 - op. cit., p. 20).

    suivi de 2 sentences non identifiées:

    1) «Vt leuibus uentis fidas in amore potentis quam tibi seruicium tam sibi durat amor».

    2) (d’une autre main ?): «Ex hoc precipiti nullo moderamine lapsu Collige euum precipitare tuum sic».

    ~ f. 168: ‹Carmen›.

    «Copia dat fastum fastus uim uis tibi bellum

    Bellum pauperiem de qua humilitas generatur

    Ab hac sit iustum ius pacem pax dabit aurum» (non identifié).

    f. 168 v°: Cicero, De re publica (extrait).

    titre: «Tulius in primo de Republica».

    inc.: «Nec tantum Carthago habuisset opum sexcentum [sic] fere annos sine consiliis et disciplina» (I, fragm. 3 - éd. K. Ziegler, M. T. Ciceronis De re publica, Teubner, 1929, p. 44).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, petite écriture gothico-humanistique semi-cursive très soignée; f. 6: écriture plus grosse gothique avec a cursif; f. 153-154 addition d’une grosse écriture irrégulière semi-cursive anguleuse, peut-être française ?

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: plusieurs notes sont grattées et illisibles au f. I v°; f. 168 un rectangle de papier a été découpé à la suite des mots «Hoc volum/»; f. 1: «Iste liber est mei Reomen. (?)», d’une écriture humanistique italienne du XVe s.; Jacques Gil, dominicain espagnol, maître du Sacré Palais apostolique de 1453 à 1473 († 1475) d’après cet ex-libris au verso du plat supérieur: «Est fratris Iacobi Egidii magistri sacri palatii»; f. [169] note grattée, on croit lire: «λσkb'rt'... Eλλ... Da... de graso (?)...» (XVe-XVIe s.); note en hébreu au f. [169 v°]; bibliothèque inconnue du XVIe s. (n° 76 bis du catalogue publié par Mercati, op. cit. infra); le cardinal Marcello Cervini d’après le titre «Ep‹istu›le Semece» [sic] au verso du plat supérieur; le cardinal Sirleto (cote 103 au f. I); Giovanni Angelo duc d’Altemps (reliure à ses armes et ex-libris au f. 2); le cardinal P. Ottoboni (cote de Bianchini: S. 7. 47).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • C. R. Fickert, L. Annaei Senecae ad Lucilium epistularum moralium l. XX, Leipzig, 1842, p. xxv
    • O. Foerster, Handschriftliche Untersuchungen zu Senekas Epistulae Morales und Naturales Quaestiones, Stuttgart, 1936, p. 13, n. 1 (simple mention)
    • G. Mercati, Codici latini Pico Grimani..., Rome, 1938, p. 250-251, n° 76 bis
    • B. Axelson, Neue Senecastudien..., Lund, 1940, p. 146 (simple mention)
    • L. D. Reynolds, The medieval tradition of Seneca’s letters, Oxford, 1965, p. 72 (brève mention)
    • J. Fohlen, Trois manuscrits parisiens des «Epistulae ad Lucilium» de Sénèque (Rev. hist. textes, 1, 1971, p. 82 et 88), brèves mentions.

Life cycle of this book

Data source