Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1223

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q84745

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Ottob. lat. 1223
    • Bibliothèque vaticane, Ottob. lat. 1223
    • Vatican. BAV, Ott.lat.1223
    • Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Ott.lat.1223
  • Held at : Vatican. Biblioteca apostolica vaticana
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :

Codicological aspects

  • Papier (filigranes var. Briquet 11882: Venise, Udine, Palerme, 1457-1459; 11703, Vicence, 1442; 609: Udine, Florence, 1440-1442), XVe s., I + 193 ff. (+ f. 41 bis; pas de f. 112 par erreur; f. 41 bis, 91 v°, 108 v° et 192-193 blancs), 255 x 180 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1 (add.): Cicero, De natura deorum (extrait remanié).

    titre: «Cicero de natura deorum quatuor Veneres fuisse refert».

    inc.: «Primam coelo et die natam alteram ex spuma...».

    expl.: «... Cypri imperium Venerem habuisse etc.» (3 lignes; cf. III, 23, 59).

    ~ f. 1 v°-2 v°: «DE RO‹MANORVM› IMPERATORVM ORDINE ET TEMPORIBVS» (cum uersibus).

    inc.: «Nosse uolet seriem qui nomina tempora forsan (?) Caesareosque Duces hoc breue currat (?) opus».

    (vers) «Iulius irrupit Romanam primus in arcem...».

    expl. (Theodosius): «... Et socio monens liquit ex Archadio».

    f. 3-27 v°: Ps. Avrelivs Victor, Libellus de uita et moribus imperatorum breuiatus ex libris Sexti Aurelii Victoris (ms. μ de la classe D de Pichlmayr).

    titre: «LIBELLVS DE VITA ET MORIBVS IMPERATORVM BREVIATVS EX LIBRIS SEXTI AVRELII VICTORIS A CESARE AVGVSTO VSQVE AD THEODOSIVM».

    f. 27 v°-41 v°: Ps. Alexander Magnvs, Epistula ad Aristotelem de itinere suo et de situ Indiae.

    titre: «EPISTOLA ALLEXANDRI [sic] MAGNI REGIS MACEDONVM MISSA AB INDIA AD ARISTOTILEM PRECEPTOREM SVVM».

    inc.: «SEMPER memor tui...».

    expl.: «... optime Aristotelis ponderaris, F.I.N.I.S.» (éd. cf. supra, Borgia lat. 326, f. 82 v°).

    f. 42: Anthol. lat. 519-530.

    titre: «De speculo et Aqua».

    f. 42-42 v°: Anthol. lat. 531-537 et 539-542.

    titre: «De aqua conuersa in gelu».

    f. 42 v°-43 v°: Anthol. lat. 543-554.

    titre: «De Iride».

    f. 43 v°-44: Anthol. lat. 567-578.

    titre: «De quatuor anni temporibus».

    inc.: «Verque nouum...».

    f. 44 v°-45: Anthol. lat. 579-590.

    pas de titre.

    f. 45-45 v°: Anthol. lat. 637.

    titre: «De Sirenis et Vlixe».

    f. 45 v°: Anthol. lat. 638.

    pas de titre.

    f. 45 v°-47: Anthol. lat. 615-626.

    titre: «De Signis».

    ~ f. 47 (add. marg. du XVIe s.): «ORLANDVS».

    inc.: «Primus inest Aries coelo (?) taurusque uic

    Tyndaridis...» (9 v.).

    ~ f. 47-47 v°: ‹Versus Sibyllae›.

    inc.: «Iudiciique signum tellus sudore madescet...».

    ~ f. 47 v°: «Versus eiusdem Sibille».

    inc.: «Primus ab ethereo proprio de numine natus...» (6 v. - cf. supra, Barb lat. 2087, f. 16).

    — Anthol. lat. 632.

    titre: «De Y lictera».

    ~ f. 48: «In porticu S. Georgii Velli aurei».

    inc.: «Temporibus Claudii Tiberii facta hominum armigerorum...» (3 lignes)

    ~ -‹Carmen›.

    inc.: «Roma ruina modo olim fundata rapinis...» (4 v.).

    — Gellivs, Noctes Atticae (extraits).

    1) titre: «Epigramma per Pacuuium pro Neuio P.».

    inc.: «Immortales mortales si foret fas flere...» (4 v.).

    2) Epitaphium Plauti.

    titre: «Plauti Epigramma».

    inc.: «Postquam est morte captus Plautus comedia luget...» (3 v.).

    3) titre: «Pacuuii epigramma».

    inc.: «Adolescens tam et si properas hoc saxum te...».

    expl.: «... Hoc uolebam nescius ne esses. Vale» (4 v. -I, 24, 2-4).

    f. 48-49 v°: ‹De imperatoribus Romanis et uiris illustribus›.

    suite de paragraphes concernant César, Auguste, Pompée, Hannibal, Hippocrate, etc.

    pas de titre.

    inc.: «G. Iulius Cesar fuit homo pulchrȩ stature et procere colore albus membris planus...».

    parmi les textes, f. 48 v°-49: Livivs, Ab Vrbe condita (Decas III; extrait).

    titre: «Hec apud T. Liuium De Annibalis qualitatibus animi pariter et corporis inuenimus».

    inc.: «Nunquam ingenium idem ad res diuersissimas parendum...».

    expl.: «... Nullum iusiurandum. Nulla religio» (XXI, 4, 3-9).

    f. 49 v°: «Corone septem apud A. Gellium».

    inc.: «Triumphalis -Laurea primo deinde aurea...».

    expl.: «... Naualis -Aurea» (6 lignes (cf. Gellivs, Noctes Atticae, V, 6).

    ~ -«Epigramma in Olimpo monte».

    inc.: «Olimpi uertex ex qua parte est Apollinis...».

    expl.: «... cum eo uixit annis XV menses XVI dulciter sine querela» (5 lignes).

    suivi de ces 2 lignes:

    «Constantiȩ sub pedibus crucifixi hoc carmen:

    Pro uita populi respice quanta tuli».

    f. 50: Epitaphium Senecae (Anthol. lat. 667).

    -Epigramma Timonis.

    inc.: «Hic sum post uitam miseramque inopemque sepultus...» (2 v.).

    ~ f. 50-51: Epitaphia Alexandri.

    1) inc.: «Hic iacet infectus...» (30 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, 1959, n° 7976).

    2) inc.: «En ego qui...» (30 v. - cf. H. Walther, op. cit., n° 5386).

    ~ f. 51: Evripides, Epigramma.

    inc.: «Siste precor quid et ipse uelim cognosce sub hac sum...» (4 v.).

    ~ -‹Epitaphium Friderici II imperatoris›.

    inc.: «Si probitas sensus uirtutum gratia census...» (3 v. -H. Walther, Initia carminum, n° 17866).

    ~ f. 51 v°: ‹Nota›.

    inc.: «Semiramis moriens sepulchrum sibi confecit et in eo scripsit hoc modo: Si quis regum pecunia indiget ...» (5 lignes).

    ~ -Epitaphium Elpidis uxoris Boethii (4 v.).

    ~ -Maphaevs Vegivs (?), Epitaphium Iosephi patriarchae Graecorum († 1439).

    inc.: «Ecclesiȩ antistes fueram qui magnus Eoe...» (10 v.).

    f. 52-53: Anthol. lat. 603-614.

    f. 53 v°: Anthol. lat. 630.

    titre: «Achillis Epitaphium».

    — Anthol. lat. 631.

    titre: «Hectoris Epithafium».

    f. 53 v°-54: Anthol. lat. 627.

    titre: «Herculis Labores duodecim».

    ~ f. 54-54 v°: Epitaphium Theobaldi comitis Flandriae.

    inc.: «Par iubar in terris...» (24 v. - cf. H. Walther, Initia carminum, 1959, n° 13666).

    f. 54 v°: Anthol. lat. 633.

    titre: «De Libidine et Vino».

    f. 55: Martialis, Epigrammata (extraits).

    1) titre: «Que mulier accipienda» (I, 57 = Anthol. lat. 275).

    2.

    pas de titre. en marge: «VITAL‹IS›».

    inc.: «Queris sollicitus diu rogasque

    Cui tradas Lupe filium magistro...» (V, 56, v. 2, 1, 3-11).

    — Anthol. lat. 24-25.

    f. 55-55 v°: Avsonivs, Epigrammata de diuersis rebus (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «Abiecta in triuiis inhumati glabra iacebat...» (8 v.; epigr. 24 - éd. R. Peiper, Teubner, 1886, p. 319-320).

    f. 55 v°: Avsonivs, Eclogarum liber: V, De aetatibus animantium Hesiodon (Anthol. lat. 647).

    titre: «De etatibus animantium secundum Esiodum (corr. en «hESiodum»)».

    inc.: «Ter binos deciesque...» (10 v. - éd. cf. supra, Barb. lat. 26, f. 105 v°).

    f. 56: Anthol. lat. 242.

    titre: «Supplicatio et uersus Cornelii Galli ad Cesarem de non comburenda Eneyde».

    — Anthol. lat. 653: add.

    titre: «Item supplicatio et uersus Valerii Martialis uelut quidam dicunt Sculpitii [sic] Carthaginensis de non comburenda Eneide».

    inc.: «Iusserat hec rapidis aboleri...» (éd. cf. supra, Ottob. lat. 643, f. 152).

    f. 56-57: Anthol. lat. 672.

    titre: «Responsio et uersus Octauiani Augusti de non comburenda Eneyde. Asclepiades».

    f. 57-57 v°: Anthol. lat. 507-518.

    titre: «EPITHAPHIA VIRGILII DISTICA».

    f. 57 v°: Epitaphium Vergilii.

    titre: «Rutilus».

    inc.: «Mantua me genuit...» (éd. cf. supra, Chigi H. V. 162, f. 1 v°).

    f. 58-59: Anthol. lat. 555-566.

    titre: «Epythaphia Virgilii tetrastica composita a duodecim sapientibus id est Palladio... Hilaro».

    f. 59-60: Anthol. lat. 591-602.

    f. 60 v°: Anthol. lat. 628.

    titre: «De Orpheo».

    — Anthol. lat. 629.

    titre: «De Fortuna».

    f. 61: Anthol. lat. 635.

    titre: «De hortulo».

    f. 61-61 v°: Anthol. lat. 636.

    titre: «De Inuidia».

    en marge: «Versus isti faleutici dicuntur constant autem spondeo dactilo et tribus trocheis».

    ~ f. 62-70: Antonivs Lvschvs, Oratio pro Matheo de Vitudono in assumptione sui doctoratus in medicina.

    ~ f. 70-71 v°: Epitaphium Iohannis Galeatii Vicecomitis.

    ~ f. 72-87: Aesopvs, Fabulae (transl. lat. Omniboni Leoniceni).

    ~ f. 88-89: Titvs Vespasianvs Strozza, Hieronymvs Gvarinvs, Leodrisivs Crivellvs, Gvarinvs Veronensis, Lippvs Platesivs, Thomas Tvrcvs Veronensis, Epitaphia Nicolai III Extensis.

    f. 89-90 v°: Ps. Seneca, Oratio ad Neronem.

    titre: «SENECA NERONI S.».

    inc.: «Si aut aetati meae Caesar liceret adulari...».

    expl.: «... animo integro et fide summa persolui. Vale» (faux d’humaniste ?, cf. Tacitvs, Annales, XIV, 53; même texte dans les mss. Padoue, Bibl. Univ., 201, f. 152-153; Venise, Mus. Correr, Cicogna 855, f. 32, etc. - éd. W. S. Speyer, Tacitus Annalen 14, 53/56 und ein angeblicher Briefwechsel zwischen Seneca und Nero (Rhein. Mus., 114, 1971, p. 356-358).

    f. 90 v°-91: Ps. Nero, Oratio ad Senecam.

    titre: «NERO SENECE S.».

    inc.: «Gratias tibi debeo amplissimas Seneca quod...».

    expl.: «... mihi crede potius mihi quam tibi ulla in re obessem. VALE» (mêmes manuscrits que le texte précédent - éd. W. Speyer, op. cit. supra, p. 358-359).

    ~ f. 92-108: Gregorivs Corrarivs, Fabellae.

    ~ f. 109-111: Petrvs Pavlvs Vergerivs, Oratio ad Franciscum iuniorem de Carrara pro Cermusone...

    ~ f. 111 v°: Plvtarchvs, ‹Vitae parallelae› (Tabula).

    titre: «Plutarcus».

    inc. col. 1: «Alexander/ Eumenius/ Lysander...».

    expl. col. 2: «... Paulo Emilio/ Pompeo».

    f. 113-148: Tibvllvs, Elegiae.

    titre: «Albii Tibulli poete illustris liber incipit».

    (accessus) inc. f. 113 marge supér.: «Albius Tibullus cadentibus bello Mutinensi Hircio et Pansa consulibus natus est claris parentibus qui cum latissimos campos...».

    (glose) inc. marge droite: «DIVITIAS. Tibullus in cunctis Epicurum imitatus illum dico sanctissimum Epicurum primum...».

    f. 148: Domitivs Marsvs, Epitaphium Tibulli.

    pas de titre.

    — Vita Tibulli.

    inc.: «Albius Tibullus eques regalis insignis forma...» (éd. cf. supra, Barb. lat. 34, f. 4 v°).

    ~ f. 148 v°-155: Homervs, Batrachomyomachia (transl. lat. Caroli Marsuppini).

    ~ f. 155 v°-160: Iohannes Marrasivs Sicvlvs, Angelinetum (praefatio).

    ~ f. 160: Antonivs Beccadellvs Panormita, Epigramma ad Iohannem Marrasium Siculum.

    ~ f. 160-162 v°: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Epistula ad Iohannem Marrasium Siculum.

    ~ f. 163-169: Iohannes Marrasivs Sicvlvs, Carmina.

    f. 169-170: Ps. Ovidivs, De philomela (Anthol. lat. 762).

    titre: «Incipit Ouidius de uocibus apropriatis auibus et quadrupedibus et primo de philomena».

    f. 170-171: Ps. Ovidivs seu Alcvinvs, Conflictus ueris et hiemis.

    titre: «Ouidius de uere et hieme» (éd. cf. supra, Barb. lat. 26, f. 106-106 v°).

    f. 171-175: Ovidivs, Heroides XV (Sappho ad Phaonem).

    titre: «Saphos (corr. en «Sapphos») uatis egregie Pelasgidȩ Mitilenȩ Lesbiȩ epistola ad Phaonem Siculum amatorem suum».

    inc.: «Nunquid ubi...».

    ~ f. 175-176: Iohannes Marrasivs Sicvlvs, Carmen de ortu et obitu laruarum.

    ~ f. 176-177: Nicolavs Estensis Marchio, Epistula ad Sucinum Bentium et Iohannem Marrasium Siculum (ex officina Guarini Veronensis).

    ~ f. 177-177 v°: Iohannes Marrasivs Sicvlvs, Responsio ad Guarinum Veronensem.

    ~ f. 177 v°-182 v°: Maphaevs Vegivs, Carmina.

    ~ f. 182 v°-184 v°: Galeotvs Gvar‹invs ?›, Carmen ad Nicolaum Strozzam.

    ~ f. 184 v°-187 v°: ‹Carolvs Marsvppinvs, Elegia in funus Leonardi Bruni Aretini›.

    f. 187 v°-189: Clavdianvs, Carmina minora: XXVI, Aponus.

    titre: «Descriptio fontis siue balnei Aponis edicta a Claudiano poeta celeberrimo apud urbem Anthenoream Patauium».

    inc.: «FONS Anthenoree uitam...» (éd. J. Koch, Teubner, 1893, p. 231-234).

    ~ f. 189 v°-191 v°: Cassiodorvs, Variae (extrait; II, 39: Aloiso architecto Theodoricus rex).

    ~ f. 193 v°: ‹Inscriptiones latinae›.

    ~ -«Regula ad inueniendum pasca tam Iudeorum quam Christianorum in perpetuum» (au milieu d’une figure circulaire).

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écritures humanistiques cursives généralement penchées.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: plusieurs notes au f. 1, une datée de 1453 à Venise (?) d’un certain NIC‹colo ?› Len. de Florence (?) non identifié: «DIE XXV IVLII MCCCCLIII DIE MERCVRII VENE. DOM. NIC. LEN. FLO. PROPE S. PA. RAIN.»; note d’achat (?): «Sechondo magistro Girolamo duc. 3» (XVIe s.); «Visto per mi Franc, de Lucha» (XVe s.); et au f. 193 v°, marge inférieure: «f. Bartholome‹us› Messanen‹sis›» (fin XVe s. ?); Giovanni Angelo duc d’Altemps (ex-libris au f. 1); le cardinal P. Ottoboni.

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • T. Birt, Claudii Claudiani Carmina (M.G.H., Auct. antiq., 10), Berlin, 1892, p. cxxvi, sous la cote erronée 1228
    • T. O. Achelis, Die lateinischen Aesophandschriften der Vaticana und Laurentiana (Münchener Museum f. Philol., 3, 1917, p. 225)
    • G. Resta, Per una edizione critica dei carmi di Giovanni Marrasio (Rinascimento, 5, 1954, p. 279), description partielle
    • F. Pichlmayr et R. Gruendel, Sexti Aureli Victoris Liber de Caesaribus..., Teubner, 1961, p. xxii (brève mention)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 428-429.
    • L. Capra, Gli epitafi per Nicolo III d’Este (Ital. med. e uman., 16, 1973, p. 201, 212-214, 219-220 et 222-226).

Life cycle of this book

Data source