Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.927

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q89058

Codicological aspects

  • Parch., XIIe s. avec add. du début du XIIIe s. aux f. 215 v°-216, 219 ff. (+ f. 87 bis, 90 bis et 91 bis; pas de f. 110-119 par erreur; f. 1 v°-2 v°, 31, 45 v° et 72 v°-73 v° blancs), 270 x 180 mm. Nombreux dessins à la plume, certains à pleine page: f. 3, cadavre entouré de bandelettes et couché dans un tombeau (Petrus Comestor?); f. 3 v° sous une double arcature, à gauche S. Augustin, à droite Orose, légendes: «AVGVSTINVS EPISCOPVS, OROSIVS PRESBYTER »; f. 6, devant un coffre rempli de «uolumina » Pompeius Trogus dicte à Justin, assis à sa droite, légende: «POMPEIVS TROGVS, IVSTINVS ADBREVIATOR EIVS »; f. 18, trois personnages masculins, légende: «ADAM, SETH, ENOS »; f. 31 v°, le roi Ninus accompagné de deux serviteurs, légende: «NINVS REX », plus bas une femme allongée sur un lit, au dessus d’elle un enfant emmailloté, légende: «NATIVITAS ABRAHE »; f. 74 en haut, Constantin en majesté, couronne en tête, manteau jaune bordé de rouge et doublé de fourrure bleue et jaune, levant l’index de la main droite et tenant un sceptre dans la main gauche, légende: «CONSTANTINVS », en bas à droite Cassiodore écrivant son Historia Tripartita accompagné de trois autres personnages, légendes: «CASSIODORVS, THEODORITVS, SOZOMENVS, SOCRATES »; f. 122, quatre souverains s’affrontent en tournoi deux à deux, légendes en haut: «REX ALARICVS, REX RADAGAISVS », en bas: «THEODORICVS REX, ODOACHAR REX »; f. 134 v°-135, les chefs lombards Ibor et Arigio arrivent en Italie, accompagnés de leur mère Gambara et de leurs cavaliers, légendes: «MATER DVCVM NOMINE GAMBARA, EGRESSIO VVINILORVM DE SCANDINAVIA QVORVM DVCES FVERVNT IBOR ET ARIGIO» et «ADVENTVS LANGOBARDORVM IN ITALIAM QVORVM REX IAM DECIMVS ERAT ALBOINVS ».

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    3r - Alphabetum hebraicum; Versus Bibliae (Gn 1,1-3), geschrieben in hebräischer Quadratschrift.
    3r - Epitaphium Petri Comestoris
    3v-6r - Paulus Orosius: Historiae adversus paganos (II,1,1-II,3,6; II,6,7-II,6,11)
    6r-17v - Marcus Junianus Justinus: Epitome historiarum Philippicarum Pompei Trogi (I,1,1-II,5,12; XLIII,1,1-3,3)
    18r-30r - Beda Venerabilis: Chronica maior (Excerpta)
    30rv - Additamentum ad Chronicam maiorem Bedae Venerabilis (Continuatio Constantinopolitana)
    31v-47v - Sophronius Eusebius Hieronymus: Chronicon Eusebii (Excerpta)
    47v-57r - Eutropius: Breviarium ab urbe condita (Excerpta)
    57r-68r - Paulus Orosius: Historiae adversus paganos (Excerpta)
    68r-72r - Beda Venerabilis: Chronica maior (Excerpta mit starken Abweichungen)
    74r-121v - Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus: Historia ecclesiastica tripartita, I,4,1-XII,16,5 (Excerpta)
    122r-123v - Isidorus Hispalensis: Historia Gothorum, Vandalorum, Sueborum (Excerpta)
    122r, linker Rand - Era id est tempus... (Glosse zum Text; 2 Zeilen; 12. Jh.)
    123v-125v - Jordanes Gotus: De origine actibusque Getarum, 34,178-49,258 (Excerpta)
    126r-132r - Anonymus Valesianus: Chronica Theodericiana sive Pars posterior (Epitoma)
    132r - Gregorius I. papa: Dialogi (IV,31,1-4)
    132v-134r - Continuatio Anonymi Valesiani Partis posterioris
    134v-211r/Z. 13 - Paulus Diaconus: Historia gentis Langobardorum
    211r/Z. 13-214r - Continuatio Romana (usque ad a. 825) Pauli Diaconi Historiae gentis Langobardorum
    214v-216r - Annales Veronenses (Annales Sanctae Trinitatis) a. 1117-1223
    216v-217r - Isidorus Hispalensis: Etymologiae (VI,17,1-9)
    217r - De situ Hierusalem (Excerptum)
    217v - Verse
    218ra-218vb - Carmen de terra sancta expugnata
    218v, oberer Rand - Notiz. Inperator de castro Musonis iuxta...
    219v - Versus de incendio Veronae facto a. 1172
    219v - Vers (Publius Ovidius Naso, Ars amat. II,655)
    219v - Receptum ad pulices capiendos.

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • ~ f. 3 (add.): Alphabetum (hebraice).

    ~ — Genesis, I, 1-3 (hebraice).

    ~ — ‹Epitaphium Petri Comestoris›.

    inc.: «Petrus eram...» (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14050).

    ~ f. 4-6: Pavlvs Orosivs, ‹Historia aduersus paganos› (liv. II: extraits).

    f. 6 v°-17 v°: Ivstinvs, Epitome historiarum Philippicarum Pompei Trogi (extraits - ms. O de Seel).

    titre: «HISTORIARVM POMPEII TROGI EPITOMA LIBER PRIMVS INCIPIT ».

    inc.: «Principio rerum gentium nationumque...».

    (liv. II) expl. f. 16: «... inter damna numerata non est. Inde Asyam et Macedoniam domui» (II, 5, 12).

    (liv. XLIII) titre f. 16: «EPITHOMA libri Quadragesimi tertii ».

    inc.: «PARTHICIS orientalibusque ac totius propemodum orbis...».

    expl. inachevé: «...ob cuius religionis memoriam adhuc deorum simulacris haste adduntur» (XLIII, 3, 3).

    ~ f. 18 v°-30 v°: Beda Venerabilis, Chronica maiora cum continuatione Constantinopolitana (extraits) .

    ~ f. 32-45 et 46-47 v°: Hieronymvs presbyter, Chronicon Eusebii (extraits).

    f. 47 v°-57: Evtropivs, Breuiarium ab Vrbe condita (extraits).

    titre: «Epythoma ex libris Eutropi Victorini historici de consulibus ».

    inc.: «Hinc consules cepere pro uno rege duo hac causa creati... » (I, 9, 1).

    expl.: «... Obiit autem septuagesimo sexto anno morte communi in oppido Campanię Atella. Romȩ in Campo Marcio sepultus » (VII, 8, 4 - éd. partielle avec les variantes de ce manuscrit, H. Droysen, op. cit. infra, p. xv-xviii).

    ~ f. 57-68: Pavlvs Orosivs, ‹Historia aduersus paganos› (extraits).

    ~ f. 68-72: ‹Beda Venerabilis, Chronica maiora› (extraits remaniés).

    ~ f. 74-121 v°: Cassiodorvs-Epiphanivs, Historia ecclesiastica tripartita (extraits).

    ~ f. 122 v°-123 v°: ‹Isidorvs Hispalensis, Historia Gothorum, Wandalorum, Sueborum› (extraits - ms. R de Mommsen).

    ~ f. 123 v°-125 v°: Iordanes, Getica (extraits).

    ~ f. 126-134: Anonymus Valesianus.

    ~ f. 135 v°-214: ‹Pavlvs Diaconvs, Historia Langobardorum (Epitoma) et Continuatio Romana› (ms. F 4 de Waitz).

    ~ f. 214 v°-216: ‹Annales Sanctae Trinitatis Veronensis (cum add. a. 1117-1223)›.

    ~ f. 216 v°-217: ‹Isidorvs Hispalensis, Etymologiae› (extrait: VI, 17).

    ~ f. 217 v°: «Qualiter constitutum sit sepulchrum Domini in Hierusalem et cetera loca ».

    inc.: «Ab occidente est introitus Vrbis per portam Dauid... ».

    ~ f. 217 v° (add.): ‹Carmina IV›.

    1) «De sepulchro domini ».

    inc.: «Hostia grata datur cadit hostis...» (3 v. -H. Walther, Initia carminum, n° 8481).

    2) «De cruce Christi ».

    inc.: «Crux bona crux digna lignum superiora ligna... » (3 v. -H. Walther, Prouerbia, 1, n° 3818).

    3) «De sancta Anna ».

    inc.: «Nascitur hic pura de carne deum paritura... » (2 v.).

    4) «De mensura terre ».

    inc.: «Ponderat hic montes producens flumina fontes...» (2 v.).

    ~ f. 218-218 v° (add. sur deux col.): Carmina Burana (extrait: n° 50).

    inc.: «Eu uoce flebili cogor enarrare...».

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne (Vérone), écriture régulière arrondie. Le manuscrit a été copié à l’abbaye de la Sainte Trinité de Vérone et le copiste a inscrit un poème au f. 3 v°:

    «Istum qui librum scripsit saluet deus illum

    Secula per cuncta sua donet ei bona multa

    Vt ualeat multos et adhuc describe libros

    Cum digitisque suis ad scribendum satis aptis

    Atque in litteris possit bene ponere multis

    Aurum nec non argentum color ad domini quoque cultum

    Post obitum suum Christi respicere uultum

    Post mortem magnum super alterum scandere regnum

    Me semper saluet qui cuncta regitque tenetque

    In hac presenti uita nec non per tempora multa

    Vt ualeam semper seruire sibique decentur

    Omnibus atque modisque locis et in omnibus horis. Amen » (éd. M. L. Giuliano, op. cit. infra, p. 17).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: l’abbaye de la Sainte Trinité de Vérone, d’après le poème du f. 3:

    «Codex in quo legis iste lector uenerande

    Sancte Trinitatis esse scias sine fraude

    Cuius situm est ouile pulcherrimum ualde

    Parum a Verona longe digna magna laude

    Mons Oliueti uocatur monticulus ille

    Quia ibi imperator cum equestris mille

    Ab episcopo qui pastor erat huius terre

    Ramos oliue gratanter dignus est suscipere

    (éd. T. Mommsen, dan M.G.H., Auct. antiq., 9, 1, p. 259 et M. L. Giuliano, op. cit. infra, p. 16-17); Giambattista Cipelli, dit Egnazio; Ulrich Fugger (au f. 4 cote: 270 Eg‹na›); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 1 cote du transfert: C. 92/996).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • G. Pertz, Annales Veronenses (M.G.H., Script., 19), Hanovre, 1866, p. 1
    • K. Zangemeister, Zum Anonymus Valesianus (Rhein. Mus., 30, 1875, p. 309-316)
    • G. Waitz, Paulus Diaconus Historia Langobardorum (M.G.H., Script. rer. langob.), Hanovre, 1878, p. 37
    • T. Mommsen, Iordanis Romana et Getica (M.G.H., Auct. Antiq., 5, 1), Berlin, 1882, p. lv-lvi
    • H. Droysen, Eutropi Breuiarium ad Vrbe condita cum versionibus graecis et Pauli Landolfique additamentis (M.G.H., Auct. Antiq., 2), Berlin, 1889, p. xiv
    • T. Mommsen, Chronica minora, 1 (M.G.H., Auct. Antiq., 9), Berlin, 1892, p. 259-260
    • T. Mommsen, Chronica minora, 2 (M.G.H., Auct. Antiq., 11), Berlin, 1894, p. 257
    • T. Mommsen, Chronica minora, 3, 1 (M.G.H., Auct. Antiq., 13, 1), Berlin, 1894, p. 236 et 241
    • R. Cessi, Di due miscellanee storiche medioevali (Archivio Muratoriano, 13, 1913, p. 71-96)
    • M. L. Giuliano, Cultura e attività calligrafica nel secolo XII a Verona, Padoue, 1933, p. 7-8, 12-20, 44, 49-54, pl. II = f. 3 v° et III = f. 134
    • O. Seel, M. Iuniani Iustini epitoma historiarum Philippicarum Pompei Trogi, Leipzig, Teubner, 1935, p. vi
    • D. R. Bradley, Heu uoce flebili cogor enarrare (Mediaeval Studies, 19, 1957, p. 219-226), variantes du texte
    • G. Billanovich, Dal Livio di Raterio (Laur. 63, 19) al Livio di Petrarca (B. M. Harley 2493) (Ital. med. e uman., 2, 1959, p. 131), simple mention
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 121 (sous la cote erronée 827) et 495
    • J. Kirchner, Scriptura gothica libraria a saeculo XII usque ad finem medii aevi LXXXVII imaginibus illustrata, Vienne, 1966, p. 19-20 et pl. 4 = f. 32.

Life cycle of this book

Data sources