Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3630

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q63452

  • Attested titles :
    • Bestiarius.
    • De essentia, immensitate et invisibilitate Dei.
    • Expositio super Canticum.
    • Florilegium patristicum.
    • Honorius Augustodunensis.
    • Hugo de Sancto Caro.
    • Johannes de Garlandia.
    • Ordo, numerus et nomen apostolorum.
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Latin, 3630
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3630
    • Paris. BnF, Latin 3630
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Support Material : Parchemin.
  • Composition :
    • 97 ff. à longues lignes et à 2 colonnes (39-47v), précédés et suivis de 3 ff. de garde papier moderne.
  • Format :
    • 245 × 203 mm. (justification 142 × 112 et 152 × 132 mm.).
  • Codicological details :
    • Écriture et décoration anglaises. — Grandes initiales peintes, certaines sur fond d'or, historiées (27v, 30, 33, 49), bordures peintes formant demi-encadrement (30, 33, 49), initiales rouges et bleues à filigranes et à antennes. Rubriques. Pieds-de-mouche rubriqués. Manchettes encadrées de rouge. Le bestiaire est illustré de figures peintes ; cf. Fl. Mc Culloch, op. cit., 75, n. 17. — 13 cahiers de 8 ff., sauf le 3e de 10 ff. (19-28), le 4e, le 6e et le 10e de 6 ff. (29-34, 43-48, 69-74), le 8e de 4 ff. (57-60), le dernier de 7 ff. (91-97). Les ff. 48v, 73v-74v sont blancs. — Au f. de garde 1, tableau de références bibliques sur 3 col. (XIIIe s.). Le f. de garde 2 comporte au r° un dessin représentant une Annonciation, au V° un dessin teinté représentant une Nativité (V. 1100). — Aux ff. 96v-97, opérations d'arithmétique et essais de plume d'une main du XVIIe s., signature de la même époque : « Dubosc ». — Au f. 97v, essais de plume du XIVe s. et ex-libris de la même époque à demieffacé, partiellement lisible à la lumière ultra-violette : « Iste liber est de armariolo sancti Ebrulphi » (abbaye de Saint-Évroult, diocèse de Lisieux, aujourd'hui Séez, Orne). — Au f. de garde 1v, ancienne cote : « L 7 » et ex-libris gravé aux armes de la famille Bigot ; cf. L. Delisle, Bibliotheca bigotiana, Rouen, 1877, 70-71, n° 265.97 ff. à longues lignes et à 2 colonnes (39-47v), précédés et suivis de 3 ff. de garde papier moderne.245 × 203 mm. (justification 142 × 112 et 152 × 132 mm.).
  • Binding :
    • Demi-reliure basane restaurée au chiffre de Charles X. Titre doré au dos sur pièce rouge : « HIERONYMUS. ANSELMUS CANTUAR. ETC. ».

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • F. 3-27 Florilège scripturaire et patristique : « Incipiunt sentencie plurimorum sanctorum que secuntur. Gregorius in Pastorali vel in Moralibus : Sunt plerique infra sanctam Ecclesiam imperiti qui dum mentiri se nesciunt [Regulae pastoralis l. I, c. 1 (P.L., LXXVII, 13)] ... — ... et ipse fraudabitur sua. Explicit liber sentenciarum Gregorii, Augustini, Ambrosii, Jeronimi, aliorumque quorum sunt nomina suprascripta etc. » ; outre ces auteurs, sont cités : Rufinus (6, 25v), Sedulius (7), Haymo (7v, 9), Audoenus (7v), Cassiodorus (13, 16v), l'Epistola Pseudo-Clementis ad Jacobum (15), Cyprianus (18v), la Regula s. Basilii (21, 22, 23), la Regula s. Benedicti (21, 23, 23v) ; au f. 26v : « Versus. Ebrie dic michi, dic : vivis an morte gravaris||... » ; cf. Walther, Proverbia, n° 6867.

    F. 27v-28v « Incipit ordo, numerus et nomen apostolorum. Ordinem apostolorum et meritum fuit distribuere uniuscujusque qui cordis archana rimatur... Petrus a petra nomen accepit... — ... occisus est VI° kl. martii ». A la suite, note brève : « De penitencia. Bernardus. Non solum dimittit peccata sed restituit ablata... — ... quam desperatio venie dampnavit. Nota de desperatione alibi » (28v).

    F. 28v Interprétation allégorique du zodiaque. « Incipit quomodo sol dicitur intrare quolibet mense in signis secundum propriam naturam. Sol in aquario. Sol dicitur intrare in aquario mense Januarii... — ... que Christum significat. Explicit ».

    F. 29-29v Notes brèves, vers mnémoniques. « De cruce. Crucis figura imprimitur in quatuor partes corporis : In pectore ad cohibendum cogitationes... — ... patre meo » ; « De quatuor complesionibus hominis. Prima complesio : sanguineus. Largus, amans, hylaris, ridens rubeique coloris||... » (Hauréau, Notices, III, 307) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 10131 ; « De sanitate servanda. Versus. Si vis incolumem, si vis te reddere sanum||... » (Walther, Proverbia, n° 29397) ; cf. Id., Initia carminum, n° 18083 ; « Hec sunt merita visionis corporis Christi. Cibaria necessaria conceduntur... — ... spirituali suo » ; « De symonia. Symonia est studiosa voluntas cum effectu... » ; « Tria sunt que ducunt hominem ad regnum celorum : cogitatio sancta... », etc. ; « Versus. Vultu vult hylari... » (Walther, Proverbia, n° 34259) ; « Penam sero rei vindicat ira Dei||... » ; « Raro credatur homini qui multa loquatur||... » (Walther, Proverbia, n° 26292) (29) ; « De Purificatione. Versus. Cum fuit oblatus Christus de Virgine natus||... » ; « De peccatis mortalibus cum aliis ab eisdem dependentibus. Luxuria. Servio sic Veneri quod homo sim nolo videri||... » (Walther, Proverbia, n° 28163) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 17564 (29v).

    F. 30-32v « Expositio beati Jeronimi de essencia et immensitate et invisibilitate Dei etc. Omnipotens Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus unus atque trinus, unus videlicet in natura... — ... demonstrare » (P.L., XLII, 1199-1206, en appendice aux oeuvres de saint Augustin ; P. L, L., 729-737, comme c. 1 des Formulae spiritalis intelligentiae, d'Eucher de Lyon) ; cf. E. Portalié, dans Dict. théol. cath., I, 2309 et Clavis patrum latinorum, n° 633, epist. 14.

    F. 33-38v Expositio super Canticum canticorum. « Vox sinagoge. Osculetur me osculo oris sui... (Cant. I, 1). Tangat me dulcedine presentie sue... — ... consolare memento. Explicit expositio super cantica canticorum » (P.L., LXXXIII, 1119-1132, append. VI aux oeuvres d'Isidore de Séville) ; cf. Clavis patrum latinorum, n° 1220.

    F. 38v Note brève sur l'Alleluia : « Alleluia hebreum nomen est neutro genere declinandi... » ; court poème : « De signis mortis versus. Lunina [sic] si lacrimant aut sunt suffusa rubore||... — ... Hiis visis abeas curamque geras aliorum ».

    F. 38v-40v [JOHANNES DE GARLANDIA]. Distigium sive Cornutus, avec glose interlinéaire et continue : « Incipit liber Distigii. Cespitat in phaleris ypus blactaque supinus||... Cespes, cespitis... Cespes enim herba est vel herbosa gleba... — ... Atque cresis corde sit ei bolismus in ore... boleti leti causa fuere tui vel sui. Explicit liber Distigii » (E. Habel, Der Cornutus des Johannes de Garlandia, Berlin, 1908, 23-28) ; cf. L.J. Paetow, Morale scholarium of John of Garland, Berkeley, 1927, 135-137 (éditions).

    F. 40v-41 Notes brèves. « De paradiso. Secundum quosdam paradisus est locus amenissimus sub lunari globo positus... Unde versus : Plantavit Dominus a principio paradisum||... — ... Semina virtutum legis origo nove », 14 vers ; extraits divers : « Decretalis in secundo Extra. De testibus... » (Decretal. C. 47, X, II, 20), « Benardus [sic] », « Augustinus »...; « VII sunt que removent peccatum veniale. Hec septem removent hominis culpam venialem|| Archiepiscopi benedictio... — ... Panis et hiis debet percussio pectoris addi », 6 vers.

    F. 41-43v JOHANNES DE GARLANDIA. « Incipit dictionarius abreviatus » ; gloses latines et françaises sur le texte du dictionnaire. « Acuarium-rii, gallice aguillier. Sapo-nis, gallice savon... — ... in fine nostre miserie suam summam misericordiam misereri. Explicit dictionarius abreviatus magistri J. de Galandia » ; cf. A. Scheler, Lexicographie latine du XIIe et XIIIe s., Leipzig, 1867, 45-83, 40-45, 21-22, 36, 38, passim. Aux ff. 42v-43, au milieu du dictionnaire sont intercalées des gloses latines et françaises sur quelques éléments de vocabulaire tirés du De nominibus utensilium d'ALEXANDER NECKAM (cf. Scheler, op. cit., 84-118, passim), illustrées par des exemples versifiés. « Alexander Nequam. Versus. Vas olei parvum lenticulamque lengumen||... », « Cum fluat elicis sit sultus aquaticus elix||... Lixos dat primum vel lixa ligoque secundum||... », « Est nigredo melan, uros mihi cauda notatur||, unde melanurus : piscis... Uranos est celum copis intendere fertur||Uranos est copos simul enona piscis habetur. Scilicet ragada gallice rae... » etc. ... jusqu'à : « campanarium-rii gallice clochier vel cochier, assisterium, id est ecclesia ».

    F. 43v-45 Notes de vocabulaire et de grammaire, de théologie et de morale, vers mnémoniques, citations en vers et en prose. « Framea secundum quosdam habet .III. significationes. Idem est quod mors... Unde versus : Framea dat Christum vindictam framea signat||... », 2 vers ; « Euge tria significat secundum quosdam... Unde versus : Laudem si dicas preesse das si dicas euge||... », 4 vers ; « Equirria sunt certamina facta super equos cum lanceis, gallice bouhours ou torneement... », etc. ; « Eucaristia est forma panis transubstanciata in carnem Christi unde versus : Constat in altari carnem de pane creari||... », 5 vers ; cf. Walther, Initia carminum, n° 3214 (43v-44) ; « De missa. Qui vult audire missam non debet abire||... », 6 vers ; cf. Walther, Initia carminum, n° 15740a ; Proverbia, n° 24940 (4 vers éd. avec var.) ; « In summa Britonis sic dicitur : Ut mare cunctarum mater fore fertur aquarum||... », 6 vers ; « Non est credendum omni spiritui quia virtutes se esse vicia menciuntur... — ... circumscripta » ; « Mali consorcium. Pix manus tangentis coinquinat... » ; « De fallaci amicicia. Amicicia fallax prompta est... » ; « Ber[n]ardus. Loqui licencius, edere lacius... » ; « De bono opere... » ; « Item Benardus [sic] de primordiali materia... : Silva rigens informe chaos divisio pugnax||... », 2 vers ; « De conditione canis. Conditione bona sunt in cane bis duo dona||... », 3 vers (Walther, Proverbia, n° 3054, var.) ; « Quid est clericus ? Clericus est persona attentica vel honesta karatere Domini insignita... » ; « Nota in causa criminali testes : Conditio, sexus, etas, discretio, fama||... », 3 vers (Walther, Proverbia, n° 3053a) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 3113 ; « Theoteta dicitur a theos... », 2 vers ; « Sta qui transieris et scriptum perlege versum||... », 2 vers ; « Mutantur mores quociens mutantur honores » (Walther, Initia carminum, n° 11532) ; « Clerice, cum nupta nunquam sine teste loquaris||... », 2 vers ; cf. ibid., n° 2905 ; « Virtus semper sequitur sapientiam. Abbatissa timens ne lederet ipsa sorores||... », 4 vers ; cf. ibid., n° 163 ; « Sententia. Omnia morte premi concedo nullaque demi||... », 2 vers ; « Cum bene discerno magis ac magis hec duo sperno||... », 2 vers ; « Si desit sensus non prodest copia census » (44) ; « J. de Gaul. [JOHANNES DE GARLANDIA ?] Si bene cuncta notes tres invenies ydiotas||... », 4 vers ; « Quid prodest sensus homini, quid forma, quid etas||... », 3 vers ; « Pluribus imbutus minor est ad singula sensus » ; « Copia sermonis nisi consona sit rationis||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 3388) ; « Invide macrescis dum bona crescere scis||... », 2 vers ; « Vir multum jurans replebitur iniquitate » ; « J.G. [JOHANNES DE GARLANDIA ?] Pignus in o natum sed signat in e vadiatum » ; « Clemens ybernat, cathedratus Barjona vernat||... », 2 vers ; « Quam cito templa petis, recolas cur sis homo natus||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 23276) ; « J. de Galandia. Doctor et instructor, monitor, pedagogus et auctor||... », 2 vers ; « Sallio sallo cibum salio pede cantica psallo||... », 3 vers ; « Parva prius disce fias ut ydoneus hisce||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 20771) ; « Hoc opus exegi, sit summo gloria regi||... » ; « Alexander de Villa Dei. Philippus speram mundi notat esse rotundam||... », 3 vers ; « De tribus Mariis versus. Ordine descriptos habuit tres Anna maritos||... », 6 vers ; cf. Walther, Initia carminum, n° 19420 ; « Tres sunt celi » ; « De reverencia circa altare » ; « ... secundum Augustinum » ; « Ciprianus... » ...; « Quatuor requiruntur in fide. Versus. Integra, firma fides sit nec violata fidelis|| » ; « De superbia versus. Cum bene pugnaris, cum cuncta subacta putaris||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 4031) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 3557 ; « Septem sunt que peccata delent... Sunt septem delere modi qui crimina possunt||... », 4 vers ; cf. ibid., n° 18870...; « De Spiritu sancto. Signanter in specie ignis ...propter proprietates ignis per quas septem dona Spiritus sancti signantur. Versus. Cruda coquit scandit penetrat solidat micat ignis||... », 3 vers (44v) ; « De septem sacramentis Ecclesie versus : Abluo, firmo, cibo, piget, uxor et ordinat ungo||... » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 178 (44v-45) ; « Sacramentum altaris specialiter sacrum secretum potest appellari... », avec citations de vers ; cf. Walther, Initia carminum, nos 13628, 1389, 2350 ; « De verbis Domini in die judicii versus. Aspera vox ite vox est jocunda venite||... », 3 vers ; cf. Walther, Proverbia, n° 1559 ; « Nota de corpore Christi » ; « De sacramento altaris versus iterum. Man pluit e celis ad plebis vota fidelis||... », 2 vers ; « Melchisedec vini species panisque figura||... » ; « Ambrosius in libro de sacramentis. Taceant Judei, priora sunt sacramenta Christianorum... » ; « De hiis que sunt in confessione versus. Integra sit culpe confessio mundaque vera||...», 3 vers ; « Iste autem circumstancie aggravant peccatum... Aggravat ordo, locus, peccata, sciencia, tempus||... », 2 vers ; cf. Walther, Proverbia, n° 719 ; « Conditiones propter quas ecclesie debent iterum dedicari vel reconciliari : Ignis, adulterium... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 11390b) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 8674 ; « Differencie. Carnis rancor acor vini rancor quoque panis||... — ... Unco dat uncinos et eos non partitur uncus » (45).

    F. 45v-46v Liste d'étymologies classées par ordre alphabétique : « Ita dicitur in Ysidoro [sic] Ethimologiis. [A]qua, arida carens, Autompnus, auctus annus... — ... severus, quasi vinum sequens ».

    F. 47-47v Formules, notes brèves. « Modus testamenti. Ego N. bene compos mentis mee, de morte mea certus... — ... revocandum » ; — « Quare sunt .VII. genera nec plura nec pauciora ? Quia omne genus aut est simplex... — ... pauciora » ; — « De gramatica diffinitio. De gramatica videamus quid sit gramatica et unde dicatur. Gramatica dicitur a grama quod est littera... — ... in habundancia » (47) ; « Quatuor sunt ut dicit Augustinus quibus indiget Ecclesia... — ... habendam » (47v).

    Aux ff. 40v-48, dans les marges, notes brèves, vers mnémoniques, parmi lesquels : « Infruniti vim poteris per quinque notare||... », 2 vers ; cf. Walther, Initia carminum, n° 9328 ; « Lar habet quatuor significationes... unde illud : Video larem in lare laris per larem|| » (40v) ; « Equivoce stilus est recte de stando vocatus||... », 2 vers ; « Hic taxus pecus est, hec taxus fructus et arbor||... », 2 vers ; « Cujus colla nolis... » (Walther, Proverbia, n° 3959) (41) ; « Lans, discus, patera, scutella cifusque, parapsis||... », 3 vers (42) ; « Tibia dat sonitum, me portat tibia totum||... », 2 vers (42v) ; « Loligo piscem, logilo denotat herbam||... », 2 vers ; « Gemma notat jaspis, serpentem denotat aspis||... », 2 vers ; « Suffoco vel prefoco nunquam breviant fo||... », 2 vers (43) ; « Os oris longum sit, os ossis corripiendum|| » (43v) ; « Henricus de Halis. Incidens poma de vertice fac perizoma||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 12188) (44) ; « Cedo, locum dono, scindo, subcumbo, recedo||... », 2 vers ; « Johannes de Galandia... Est agyos sanctus, o theos Deus, Yschyros ipse||... », 2 vers ; « Pinguis poreta nunquam fuit absque moneta||... », 2 vers (44v) ; « Cenon grece, commune latine... Sunt cenobite quibus est communio vite » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 18813 (45) ; « De Domini mensa. In Domini mensa modius, carissime, pensa||... », 2 vers ; cf. Walther, Initia carminum, n° 8901 (45v) ; « De formatione corporis humani in utero matris versus. Sex in lacte dies tibi sint ter sanguine terni||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 28207) ; « Humilitas in quatuor consistit... Spernere mundum, spernere nullum, spernere sese||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 30154) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 18492 (47) ; « Utile sit verbum verum simplex et honestum||... », 2 vers, le second en français (47v) ; « Fer, fuge, fac, gusta, tu credas, indue, nutri » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 6425 (48).

    F. 49-66v [HONORIUS AUGUSTODUNENSIS] « Liber qui dicitur Elucidarius » (P.L., CLXXII, 1109-1175 ; ms. 1 de l'éd. de Y. Lefèvre, L'Elucidarium et les lucidaires, Paris, 1954, 359-475 ; description du ms., 31-32) ; à la suite, notes brèves : « De clericis. Miror de clericis quia ad redditus acquirendos se habent... — ... nullius ordinis sunt » ; « De paupertate. Paupertas est bonum odibile... — ... gaudium in excelsis ».

    F. 67-73 HUGO DE SANCTO CARO. « Incipit summa domini Hugonis cardinalis que dicitur Speculum Ecclesie. Dicit Apostolus ad Ephes. V : Induite vos armatura Dei... (Eph. VI, 11). Hec armatura est vestis sacerdotalis... — ... hominem in bonis operibus » (plusieurs éd. incunables, parmi lesquelles Lyon, M. Huss, 1499, f. a2-b6v) ; cf. Glorieux, Maîtres en théol., I, 48 aw (67-72v) ; à la suite : « Versus de altaris sacramento. Constat in altari carnem de pane creari||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 3219) ; cf. Walther, Initia carminum, n° 3214 ; « Tam sacrum pignus nullus sumat nisi dignus||... », 2 vers (Walther, Proverbia, n° 31023) ; « De articulis fidei. Articuli fidei sunt incarnatio Christi||... », 3 vers ; cf. ibid., n° 1546 (72v) ; « De periculis circa sacramenta altaris. Si quid de sanguine Christi ceciderit super corporale suggenda est pars intincta... — ... VII psalmos penitentiales et letaniam dicant », prescriptions sur l'Eucharistie extraites des statuts synodaux de l'Ouest de la France au XIIIe s. (éd. O. Pontal, Paris, 1971, 144-188, passim, c. 9, 10, 11, 15, 6, 7, 8, 27, 19, 20 début, 23 fin, 22, 21, 20 fin, 16, 12, 70 début, 71, 70 fin avec var.) avec addition d'un chapitre entre le c. 16 et le c. 12 : « Presbiteri parrochiales a festo sancti Remigii de nocte surgant ad matutinas... — ... terrena negocia » (72v-73) ; au f. 73 : « Explicit summa domini Guidonis [sic] cardinalis que dicitur Speculum Ecclesie ».

    F. 75-96 Bestiaire moralisé. « Incipit liber qui dicitur Bestiarius. Leo fortissimus bestiarum ad nullius pavebit occursum... (Prov. XXX, 30). Bestiarum vocabulum proprie convenit leonibus... — ... hoc est equi fluviales », texte analogue, à quelques variantes près, aux ff. 2-54v du manuscrit reproduit en facsimilé par M.R. James, The bestiary, being a reproduction in full of the ms. Ii. 4. 26 in the University library Cambridge, Oxford, 1928, avec addition d'une conclusion : « Peccoribus autem et bestiis et volatibus... — ... quia colore umbre sunt » ; cf. P.L., CLXXVII, 83-105 ; M.R. James, op. cit., 28-34 ; Fl. Mc Culloch, Mediaeval latin and french bestiaries, Chapel Hill, 1970, 34-38.

    F. 30-32v. Cf. add. du ms. Latin 2702, f. 70-72v.

    F. 47. « Spernere mundum... » ; cf. add. du ms. Latin 3088, f. 78.

    F. 67-73. Cf. add. du ms. Latin 2915, f. 1-13.

Texts in this manuscript

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participants

Subjects and themes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Abbatissa timens ne laederet ipsa sorores//...

    f. 44

    Abluo, firmo, cibo, piget, uxor et ordinat ungo//...

    f. 44v

    Acuarium, -rii, gallice AGUILLIER, sapo, -nis, gallice SAVON...

    f. 41

    Aequivoce stilus est recte de stando vocatus//...

    f. 41

    Alleluia hebraeum nomen est neutro genere declinandi...

    f. 38v

    Amicitia fallax prompta est...

    f. 44

    Aqua, arida carens ; autumnus, auctus annus...

    f. 45v

    Articuli fidei sunt incarnatio Christi//...

    f. 72v

    Aspera vox : ite ; vox est jucunda : venite//...

    f. 45

    Bernardus : Loqui licentius, edere latius...

    f. 44

    [...] Bestiarum vocabulum proprie convenit leonibus, pardibus [sic]...

    f. 75

    Caespes, caespitis... Caespes enim herba est vel herbosa gleba...

    f. 39

    Caespitat in phaleris hippus blattaque supinus//...

    f. 39

    Carnis rancor, acor vini, rancor quoque panis//...

    f. 45

    Cedo, locum dono, scindo, succumbo, recedo//...

    f. 44v

    Cenon graece, commune latine, inde coenobium...

    f. 45

    Cibaria necessaria conceduntur, juramenta ignota delentur...

    f. 29

    Clemens hibernat, cathedratus Barjona vernat//...

    f. 44v

    Clerice, cum nupta numquam sine teste loquaris//...

    f. 44

    Clericus est persona authentica vel honesta...

    f. 44

    Condicio, sexus, aetas, discretio, fama // Et fortuna, fides...

    f. 1v

    Condicione bona sunt in cane bis duo dona//...

    f. 44

    Constat in altari carnem de pane creari // Iste cibus Deus est, qui negat...

    f. 72v

    Constat in altari carnem de pane creari // Vinum fit sanguis...

    f. 44

    Copia sermonis nisi consona sit rationis//...

    f. 44v

    Crucis figura imprimitur in quattuor partes corporis...

    f. 29

    Cruda coquit, scandit, penetrat, solidat, micat ignis//...

    f. 44v

    Cujus colla nolis resonant, hunc tangere nolis//...

    f. 41

    Cum bene discerno, magis ac magis haec duo sperno //...

    f. 44

    Cum bene pugnaris, cum cuncta subacta putaris //...

    f. 44v

    Cum fluat elicis sit sultus aquaticus elix//...

    f. 42v

    Cum fuit oblatus Christus de Virgine natus//...

    f. 29v

    De grammatica videamus quid sit grammatica et unde dicatur...

    f. 47

    Incipit du lemme biblique

    Dicit Apostolus ad Ephes. VI (11) : Induite vos armatura Dei...

    Incipit

    Haec armatura est vestis sacerdotalis...

    f. 132

    Doctor et instructor, monitor, pedagogus et auctor//...

    f. 44v

    Ebrie dic mihi, dic : vivis an morte gravaris//...

    f. 26v

    Ego N. bene compos mentis meae, de morte mea certus...

    f. 47

    Equiria sunt certamina facta super eques cum lanceis...

    f. 43v

    Est AGYOS sanctus, O THEOS deus, YSCHYROS ipse// Fortis...

    f. 44v

    Est nigredo melan, uros mihi cauda notatur//...

    f. 42v

    Eucharistia est forma panis transsubstantiata in carnem...

    f. 43v

    Euge tria significat secundum quosdam...

    f. 43v

    Fer, fuge, fac, gusta, tu credas, indue, nutri...

    f. 48

    Finita missa dicendum est de horis...

    f. 72

    Framea dat Christum, vindictam framea signat //...

    f. 43v

    Framea secundum quosdam habet tres significationes : idem est quod mors...

    f. 43v

    Gemma notat jaspis serpentem denotat aspis //...

    f. 43

    [...] Haec armatura est vestis sacerdotalis...

    f. 132

    Haec septem removent hominis culpam venialem // Achiepiscopi benedictio...

    f. 41

    Hic taxus pecus est, haec taxus fructus et arbor //...

    f. 41

    Hoc opus exegi, sit summo gloria regi //...

    f. 44v

    Humilitas in quattuor consistit, primum est despicere mundum...

    f. 47 (en marge)

    Ignis, adulterium, destructio, mensa remota //...

    f. 87v (en marge)

    In Domini mensa modicum, carissime, pensa//...

    f. 45v

    Incidens poma de vertice fac perizoma //...

    f. 44

    Infruniti vim potens per quinque notare//...

    f. 40v

    Integra firma fides sit nec violata fidelis//...

    f. 44v

    Integra sit culpae confessio mundaque, vera//...

    f. 45

    Invide, macrescis dum bona crescere scis//...

    f. 44v

    Lanx, discus, patera, scutella scyphusque parapsis//...

    f. 42

    Lar habet quattuor significationes...

    f. 40v

    Largus, amans, hilaris, ridens rubrique coloris//...

    f. 29

    Laudem si dicas praeesse das si dicas euge//...

    f. 43v

    Incipit du lemme biblique

    Leo fortissimus bestiarum ad nullius pavebit... (Prov. XXX, 30).

    Incipit

    Bestiarum vocabulum proprie convenit leonibus...

    f. 75

    Lixos dat primum vel lixa ligoque secundum//...

    f. 42v

    Lolligo piscem, loligo denotat herbam//...

    f. 43

    [...] Loqui licentius, edere latius...

    f. 44

    Lumina si lacrimant aut sunt suffusa rubore//...

    f. 38v

    Man pluit e caelis ad plebis vota fidelis//...

    f. 45

    Melchisedech vini species panisque figura//...

    f. 45

    Miror de clericis quia ad redditus acquirendos se habent...

    f. 66v

    Mutantur mores quotiens mutantur honores//...

    f. 44

    Non est credendum omni spiritui quia virtutes se esse vitia mentiuntur...

    f. 44

    Non solum dimittit peccata sed restituit ablata...

    f. 28v

    Omnia morte premi concedo nullaque demi//...

    f. 44

    Omnipotens Deus, Pater, Filius et Spiritus sanctus unus atque trinus est...

    f. 30

    Ordine descriptos habuit tres Anna maritos //...

    f. 44v

    Ordinem apostolorum et meritum fuit distribuere uniuscujusque qui cordis arcana rimatur...

    f. 27v

    Os oris longum sit, os ossis corripiendum //...

    f. 43v

    Incipit du lemme biblique

    Osculetur me osculo oris... (Cant. I, 1).

    Incipit

    Tangat me dulcedine praesentiae suae...

    f. 33

    Parva prius disce, fias ut idoneus hisce //...

    f. 44v

    Paupertas est bonum odibile, sanitatis mater, curarum remotio, absque sollicitudine semita...

    f. 66v

    Pecoribus autem et bestiis et volatilibus...

    f. 96

    Petrus a petra nomen accepit...

    f. 27v

    Philippus sphaeram mundi notat esse rotundam //...

    f. 44v

    Pignus in o natum, sed signat in e vadiatum //...

    f. 44v

    Pinguis poreta numquam fuit absque moneta //...

    f. 44v (en marge)

    Pix manus tangentis coinquinat...

    f. 44

    Plantavit Dominus a principio paradisum //...

    f. 40v

    Pluribus imbutus minor est ad singula sensus...

    f. 44v

    Poenam sero rei vindicat ira Dei //...

    f. 29

    Presbyteri parochiales a festo sancti Remigii de nocte surgant ad matutinas...

    f. 73

    Quam cito templa petis, recolas cur sis homo natus //...

    f. 44v

    Quare sunt septem genera nec plura nec pauciora ? Quia omne genus aut est simplex...

    f. 47

    Quattuor sunt, ut dicit Augustinus, quibus indiget Ecclesia...

    f. 47v

    Qui vult audire missam non debet abire //...

    f. 44

    Quid prodest sensus homini, quid forma, quid aetas //...

    f. 44v

    Raro credatur homini qui multa loquatur //...

    f. 29

    Sacramentum altaris specialiter sacrum secretum potest appellari...

    f. 45

    Saepius rogatus a condiscipulis quasdam quaestiunculas enodare...

    f. 49

    Sallio, sallo cibum, salio pede, cantica psallo//...

    f. 44v

    Secundum quosdam, paradisus est locus amoenissimus sub lunari globo positus...

    f. 40v

    Servio sic Veneri quod homo sim, nolo videri //...

    f. 29v

    Sex in lacte dies tibi sint ter sanguine terni //...

    f. 47 (en marge)

    Si bene cuncta notes tres invenies idiotas //...

    f. 44v

    Si desit sensus, non prodest copia census //...

    f. 44

    Si quid de sanguine Christi ceciderit super corporale, sugenda est pars intincta...

    f. 72v

    Si vis incolumem, si vis te reddere sanum //...

    f. 29

    Signanter in specie ignis super apostolos cecidit, propter proprietates ignis...

    f. 44v

    Silva rigens informe chaos divisio pugnax //...

    f. 44

    Simonia est studiosa voluntas cum effectu, supple, emendi vel vendendi spirituale...

    f. 29

    Sol dicitur intrare in aquario mense Januarii...

    f. 28v

    Spernere mundum, spernere nullum, spernere sese // Spernere se sperni...

    f. 47

    Sta qui transieris et scriptum perlege versum //...

    f. 44

    Suffoco vel praefoco numquam breviant fo //...

    f. 43

    Sunt coenobitae quibus est communio vitae //...

    f. 45

    Sunt plerique infra sanctam Ecclesiam imperiti qui dum mentiri se nesciunt...

    f. 3

    Sunt septem delere modi qui crimina possunt //...

    f. 44v

    Taceant judaei, priora sunt sacramenta christianorum sacrificiis judaeorum...

    f. 45

    Tam sacrum pignus nullus sumat nisi dignus //...

    f. 72v

    [...] Tangat me dulcedine praesentiae suae...

    f. 33

    THEOTETA dicitur a THEOS quod est Christus et THETA...

    f. 44

    Tibia dat sonitum, me portat tibia totum //...

    f. 42v

    Tria sunt quae ducunt hominem ad regnum caelorum : cogitatio sancta...

    f. 29

    Uranos est caelum, copis intendere fertur //...

    f. 42v

    Ut mare cunctarum mater fore fertur aquarum //...

    f. 44

    Utile sit verbum verum, simplex et honestum //...

    f. 47v

    Vas olei parvum lenticulamque legumen //...

    f. 42v

    Video larem in lare laris per larem //...

    f. 40v (en marge)

    Vir multum jurans replebitur iniquitate //...

    f. 44v

    Vultu vult hilari, qui datur esca dari//...

    f. 29

    ALEXANDER NECKAM, O.S.A -- De Nominibus utensilium (excerpta)
    ALEXANDER DE VILLA DEI -- Extraits à lui attribués par le ms. : Versus
    Alleluia notés -- Note sur l'Alleluia
    AMBROSIUS MEDIOLANENSIS ep. (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss. :
    Amitié -- Notes sur l'amitié
    Apôtres -- Initiale historiée
    Apôtres -- Ordo, numerus et nomen apostolorum
    Arithmétique -- Opérations (XVIIe s.)
    AUDOENUS -- Extrait à lui attribué par le ms.
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    BERNARDUS CLARAEVALLENSIS (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    BESTIAIRE -- Peintures
    BESTIAIRE -- Physiologus latinus (et textes inspirés du Physiologus)
    BIBLICA -- Tableaux de références
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Canticum canticorum. Commentarii vel expositiones
    BIGOT (famille) -- Ex-libris gravé aux armes, collé
    BIGOT (famille) -- Possesseur
    CASSIODORUS (Magnus Aurelius) -- Extraits à lui attribués par les mss. :
    Chien -- Vers sur le chien
    CLEMENS I papa (s.) -- Epistolae ad Jacobum fratrem Domini. Excerpta
    Clercs. Charges -- Notes
    Confession -- Versus
    Corps humain -- Vers sur le corps humain
    CYPRIANUS CARTHAGINENSIS ep. (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    DÉCORATION -- Dessins à la plume en pleine page
    DÉCORATION -- Bouts-de-ligne peints, (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Décoration anglaise (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Encadrement peint et or (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales historiées (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Peintures (XIIIe s.)
    Dédicace d'une église -- Versus
    Dons du Saint-Esprit -- Notes
    DU BOSC -- Signature (XVIIe s.)
    Écriture -- anglaise (XIIIe s.)
    Église. De Auctoritate congregationis fidelium universalem Ecclesiam repraesentantis sine consensu Summi Pontificis factae -- Initiales historiées
    Églises -- Vers sur l'interdit des églises
    DE ESSENTIA DIVINITATIS
    Étymologies -- Liste
    Eucharistie -- Statuts synodaux (extraits)
    Eucharistie -- Vers
    FLORILEGES PATRISTIQUES
    Foi -- Vers
    FORMULAE -- Formulae testamentorum
    Grammaire -- Notes et extraits
    GREGORIUS IX, papa -- Decretales (excerpta)
    GUILLELMUS BRITO, O.F.M. -- Vers sur la « Summa Britonis »
    HAYMO -- Extraits à lui attribués par le ms.
    HENRICUS DE HALIS -- Vers à lui attribués par le ms.
    HIERONYMUS (s.) -- De Essentia divinitatis
    HILDEBERTUS CENOMANENSIS ep. -- Carmina spuria
    HONORIUS AUGUSTODUNENSIS -- Elucidarium
    HUGO DE SANCTO CARO, card., O.P. -- Speculum Ecclesiae
    Hymnes -- Hymnes divers
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Expositio in Canticum Canticorum
    JESUS CHRISTUS -- Corpus Christi Merita visionis corporis Christi
    JESUS CHRISTUS -- Crux (sancta) Notes
    JESUS CHRISTUS -- Iconographie Initiales historiées (XIIIe s.)
    JESUS CHRISTUS -- Iconographie Nativité, dessin à la plume
    JOHANNES DE GARLANDIA -- Dictionarius abbreviatus, cum glossis
    JOHANNES DE GARLANDIA -- Distigium sive Cornutus, cum glossis
    JOHANNES DE GARLANDIA -- Versus
    MARIA (b. Virgo) -- Hymnes divers
    MARIA (b. Virgo) -- Iconographie Annonciation, dessin à la plume (vers 1100)
    MARIA (b. Virgo) -- Iconographie Nativité, dessin teinté (vers 1100)
    MARIAE (Tres) -- Généalogie Versions en vers
    Médecine -- Recettes Vers (de sanitate servanda)
    Messe -- Vers
    Mort -- Vers
    Paradis -- Notes, fragments et vers sur le Paradis
    Pauvreté -- Note
    Péché -- Vers
    Pénitence (sacrement) -- Notes, extraits, fragments ou sentences
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Charles X
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Extraits à lui attribués par le ms.
    Sacrements -- Vers
    SAINT-ÉVROULT (abbaye de), ancien dioc. de Lisieux -- Possesseur
    SANCTUS SPIRITUS -- Notes
    SEDULIUS (Caelius) -- Extraits à lui attribués par le ms.
    Simonie -- Notes, extraits ou questions sur la simonie
    STATUTS SYNODAUX -- Ouest de la France (extrait)
    Témoin -- Vers sur
    Tempéraments (quatre) -- De Quattuor temperamentis versus
    Testament -- Formules
    Vers anonymes latins -- Recueils
    Vers anonymes latins -- Divers
    Vers français
    Vertus -- Humilité Vers
    Vices capitaux -- Orgueil Vers
    Vocabulaire -- Notes
    Zodiaque -- Interprétation allégorique des signes du Zodiaque

Life cycle of this book

Data sources