Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.1631

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q96555

Codicological aspects

  • Papier (filigrane var. Briquet 11689 ?), XVe s., I + 113 ff. (f. Iv°, 2v°, 3v° et 113 blancs), 294 x 217 mm. Gloses marginales contemporaines abondantes, surtout au début (commentaire), de la même main que les f. 1-3, sauf aux f. 31-49v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2://Precipit Oratius

    f. 1-2 et 3: Gvarinvs Veronensis, Vita Plauti.

    titre: «Vita Plauti per Guarinum Veronensem».

    inc.: «de huius poete nomine sciendum est ut uult Festus Pom‹peius› quod primo uocatus est Actius. Postea dicunt eum uocatum fuisse Plotum eo quod pedes planos et latos haberet...».

    expl. f. 2: «... primo simulationem demonstrat spemque uultu simulat et tamen premat altum corde dolorem».

    f. 3, l. 1-23 nouvelle copie incomplète de cette Vita jusqu’à: «... Aliquando a loco ut Andria ab Andro insula ex», annulée de deux traits entrecroisés.

    ~ f. 3 l. 24-35 (autre main): ‹Glossa de Comoedia› ?

    inc.: «Commediam inquit. C. esse imitationem uite. Speculum consuetudinis ymaginem ueritatis. Commedia dicitur a potisconis (?) id est uico et uilla quia huiusmodi carmina...».

    expl.: «... Argumentatiuus in quo argumentum fabule narratur et mistus in quo hec omnia continentur» (11 lignes).

    f. 4-112: Plavtvs, Comoediae (8).

    le commentaire, du moins celui de l'Amphitruo, s'inspire de Guarin de Vérone qui est cité dans une note au v. 959 (cf. Sabbadini, opp. cit. infra); le commentaire de plusieurs comédies est à rapprocher de celui du ms. Urb. lat. 362, anonyme.

    f. 4-22: Amphitruo.

    titre: «Plauti Vmbri poetȩ comici clarissimi Comoedia Amphitrio feliciter incipit.».

    (gloses) inc. f. 4 marge gauche (Argum.): «Alchiemena [sic] facta pregnans peperit duos filios scilicet Herculem et Amphilium [sic]».

    — marge droite (prol .): «Vt uos in uostris. pro introductione huius comediȩ quȩ inscribitur Amphitrio notandum est quod Athenis fuit quidam princeps...» (cf. Urb. lat. 362, f. 87 v°).

    plus bas: «Vt uos uoltis. more prisco sicut epistola hic enim (?) incipit captare beniuolentiam a persona sua ostendendo qualis... (cf. Urb. lat. 362, f. 87v° plus bas, l. 22).

    f. 22 expl.: «... clara [sic] scilicet uoce et magno plausu. Finis».

    f. 22-37v°: Asinaria.

    titre: «Incipit Asinaria».

    (glose) inc. en marge: «Hoc agite si uultis. hec est comedia que inscribitur Asinaria que diuisa est in quinque actus more comediarum, primus actus est suasio Demeneti senis seruo libano de inueniendo argento...» (cf. Urb. lat. 362, f. 93v°).

    f. 37v°-54: Captiui.

    titre: «Incipit eiusdem tercia comoedia Captiui duo».

    (gloses) inc. marge gauche: «hos qvos uidetis diximus superius prologos posse in quatuor partes diuidi quorum duȩ hic continentur...».

    f. 54-65v°: Curculio.

    titre: «Incipit eiusdem quarta comoedia Curgulio».

    (gloses) inc. marge supér.: «Curculio. Ad expositionem huius comedie primo uidendum est argumentum quod tale est. Quidam leno habitabat Epidauri qui habebat quandam puellam...» (cf. Urb. lat. 362, f. 106v°).

    f. 65v°-79: Casina.

    titre: «Incipit eiusdem quinta comoedia Casina».

    (gloses) inc. marge gauche: «Saluere uos iubeo. hic prologus mistus est nam et laudatiuus et argumentatiuus, primo enim laudatur fabula secundo narratur argumentum...» (cf. Urb. lat. 362, f. 119v°).

    f. 79-87: Cistellaria.

    titre: «Incipit eiusdem sexta comoedia Cistelaria».

    (gloses) inc. f. 79v° marge gauche: Huius comędie argumentum hic omisi quoniam in inferius [sic] a poeta apertissime narratur quo cognito...» (cf. Urb. lat. 362, f. 126v°).

    f. 87-98: Epidicus.

    titre: «Incipit eiusdem septima comoedia Epidicus.».

    (gloses) inc. f. 87 marge supér.: «Heus adolescens, hic est primus actus de amore Stratiphoclis in nouam captiuam et de renuntiatione eius...» (cf. Urb. lat. 362, f. 131).

    f. 98-112: Aulularia.

    titre: «Incipit eiusdem octaua comoedia Vlularia [sic]».

    (glose) f. 98v° inc. marge gauche: Ne quis miretur. Satis ex argumento et prologo constat quod in hac comedia continetur nam mores depingit auari...» (pas dans Urb. lat. 362).

    à la fin: «Deo gratias. Plauti poete comici clarissimi Aulularia explicit».

    à la suite (gloses) expl.: «... id est si me etiam (?) enecares (?) nunquam id a me habebis. Cetera deficiunt quȩ ad finem pertinent comedię».

    f. 112: Gellivs, Noctes Atticae (extraits).

    1) Epitaphium Plauti.

    pas de titre.

    inc.: «Postquam est morte captus Plautus comoedia luget...» (3 v. en rouge -I, 24, 3).

    2) Vvlcacivs Sedigitvs, De poetis.

    titre: «Ex A. Gelio libro XV Noctium Atticarum P. Nigidius homo in omnium bonarum artium disciplinis egregius libro quem de poetis scripsit sic habet».

    inc.: «Multos incertos certare hanc rem uidemus...» (13 v. -XV, 24 - cf. supra, Vat. lat. 1629, f. 111).

    — Hieronymvs presbyter, Chronicon Eusebii (extrait: Vita Plauti).

    titre: «Ex Eusebio Hieronymo de temporibus excerptum».

    inc.: «Plautus ex Vmbria Sarsinas Romȩ moritur anno ab urbe condita millesimo. Is propter annonę difficultatem...».

    expl.: «... scribere fabulas et uendere solicitus consueuerat.» (cf. supra, Vat. lat. 1629, f. 111v° — autre éd. R. Helm, Eusebius Caesariensis Werke, 2e éd., Die Chronik des Hieronymus..., Berlin, 1956, p. 135-136).

    f. 112v°: Epigramma de morte Iugurthae.

    inc.: «Qui cupis ignotum Iugurte noscere letum...».

    expl.: «... Carcere nam nectus sed sic pro crimine fertur» (4 v. - éd. d’après le ms. Vat. lat. 11429: J. Ruysschaert, Codices Vaticani latini 11414-11709, 1959, p. 19).

    Gvarinvs Veronensis, Epigramma de morte Iugurthae.

    titre: «Guarinus Veronensis».

    inc.: «Sex Iugurta dies pereuntem carcere Romę...» (3 v. - éd. R. Sabbadini, Spogli Ambrosiani latini dans Studi it. filol. class. 11, 1903, p. 305).

    ~ — ‹Glossae›.

    1) texte: «Tragoedia et comoedia proferuntur more graeco cum accentu in penultima latine uero in antepenultima propter carmen. In prosa uero utroque modo» (3 lignes).

    2) texte: «Scortor et catamitus latina sunt uocabula».

    ~ f. 113v° (add.): ‹Carmina 2 de Roma›.

    1) inc.: «Roma tibi imperium clarique fuere triumphi...» (8 v.).

    2) inc.: «Roma uetus ueteres dum te rexere Quirites...» (4 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 16879).

    — Clavdianvs, Panegyricus de quarto consulatu Honorii Augusti (extrait).

    titre: «CLaudianus».

    inc.: «In commune iubes si quid censesue tenendum...».

    expl.: «... Humanos edicta ualent quam uita regantis» (v. 296-301 - éd. J. Koch, Teubner, 1893, p. 118).

    ~ — ‹Carmen›.

    inc.: «Ardet in affectu Venus anxia sordet in actu...» (4 v. - cf. H. Walther, Initia carminum..., n° 1444).

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine: italienne, écriture humanistique ronde assez soignée; les f. 1-2 et 3 en partie et les gloses marginales sont d'une écriture cursive très anguleuse penchée, sauf celles des f. 31-49v° qui sont d’une fine écriture cursive droite.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: en haut du f. 113v, note datée 1467 de mise en gage du manuscrit en hébreu: «59.36. Francesco di Gilia (ou «Gelea») 23 gennaro 1467»; le manuscrit a été acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1550 et 1566, car il est décrit dans une liste complémentaire établie vers 1564-1566 par les Ranaldi.

Notes

Data Source: Biblissima

  • E. Pellegrin, F. Dolbeau, J. Fohlen, J.-Y. Tilliette, avec la coll. d'A. Marucchi et P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 1re partie. Fonds Vatican latin, 224-2900, Paris, 1991, p. 238-240 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1991_cat_21_31)

Bibliography

    • R. Sabbadini, La scuola e gli studi di Guarino Guarini Veronese..., Catane, 1896, p. 92-93
    • R. Sabbadini, Storia e critica dei testi latini..., Catane, 1914, p. 339 (brève mention).

Life cycle of this book

Data source