Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5359

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q64457

  • Attested title :
    • Vitae sanctorum
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Latin, 5359
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5359
    • Paris. BnF, Latin 5359
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Script :
    • Écriture minuscule caroline de plusieurs mains. Notation neumatique française aux f. 1r (accompagnée par une notation alphabétique) et 48r.
  • Decoration :
    • Initiales à double filet et entrelacs, avec terminaisons végétales et animales, tracées à l’encre brune et colorées en marron et rouge : f. 1v Plerosque (18 lignes), partiellement rognée ; f. 1v Igitur (10 lignes), surmontée par la demi figure de saint Arnoul.
      Initiales à terminaison végétales, tracées à l’encre brune repassée en rouge-orange et laissées en réserve ou colorées en rouge-orange : f. 106v Igitur (7 lignes) ; f. 111r Sanctissimo (4 lignes) ; f. 111r Quid (3 lignes) ; f. 113v Quidam (4 lignes), f. 114r Cum (5 lignes) ; f. 114v Multorum (4 lignes) ; f. 117r Dum (6 lignes), colorée en bleu et rouge ; f. 118v Dum (2 lignes) ; f. 119v Hic (5 lignes).
      Initiales de couleur à l’encre rouge-orange. Rubriques en lettres capitales et onciales à l’encre brune ou rouge-orange.
      Nombreuses corrections en interligne.
  • Support Material : Parchemin ; le f. 124 est en papier et le f. 130 est collé à un feuillet en papier.
  • Composition :
    • 132 ff., précédés de trois gardes et suivis de deux gardes, en papier.
  • Dimensions :
    • 308 x 215 mm (justif. 245 x 172 mm pour les f. 1-124 ; 241 x 189 mm pour les f. 125-130).
  • Codicological details :
    • 17 cahier s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf le cahier 2 (f. 9-18, un quinion), 16 (f. 123-130, formé par : un feuillet isolé, 123, un feuillet en papier blanc, 124, un ternion, 125-130, dont le denier feuillet est collé à un feuillet en papier), 17 (f. 131-132, un bifeuillet. Signature des cahiers en lettres latines, ajoutée sur la marge inférieure du recto du premier feuillet des cahiers 1-16 (A-Q). Foliotation moderne à l’encre noire en chiffres arabes sur la marge supérieure externe du recto.
    • France (Fécamp ?)132 ff., précédés de trois gardes et suivis de deux gardes, en papier308 x 215 mm (justif. 245 x 172 mm pour les f. 1-124 ; 241 x 189 mm pour les f. 125-130).
  • Ruling :
    • Réglure à la pointe sèche sur le côté poil (Muzerelle 2-2/0/2-2/J) ; 32 longues lignes ; 35 lignes à deux colonnes (f. 125-130).
  • Stamp :
    • Aux f. 1r et 132v, estampille de la « Bibliotheca Regia » identique au modèle Josserand-Bruno n° 1 (XVIIe-XVIIIe siècle).

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • 1.
    F. 1r-8v : Vita sancti Arnulfi episcopi Turonensis sancto Audoeno adscripta (BHL 706).
    F. 9r-17v : Passio sancti Adriani et sociorum eius (BHL 3744b).
    F. 17v-21v : Vita sancti Hieronymi presbyteri (BHL 3869).
    F. 21v-26v : Passio sancti Aygulfi abbatis Lerinensis (BHL 194).
    F. 26v-40r : Sulpicius Severus, Vita sancti Martini Turonensis (BHL 5610 ; CPL 475).
    F. 40r-41r : Sulpicius Severus, Epistola ad Eusebium presbyterum (BHL 5611 ; CPL 476).
    F. 41v-43r : Sulpicius Severus, Epistola ad Aurelium diaconum (BHL 5612 ; CPL 476).
    F. 43r-45r : Sulpicius Severus, Epistola ad Bassulam socrum suam (BHL 5613 ; CPL 476).
    F. 45v-46r : Gregorius Turonensis, De transitu sancti Martini (BHL 5619d+5620).
    F. 46r-v : Narrationes de miraculis in obitu et de prima translatione sancti Martini (BHL 5621).
    F. 46v-47r : Narrationes de miraculis in obitu et de prima translatione sancti Martini (BHL 5622).
    F. 47r-v : Narrationes de miraculis in obitu et de prima translatione sancti Martini (BHL 5623).
    F. 48r (addition, XIe siècle) : Prosula de vincula sancti Petri (AH 7, 136).
    F. 48v : blanc.
    F. 49r-50r : Vita sancti Briccii episcopi Turonensis (BHL 1452 ; cf. Gregorius Turonensis, Historia Francorum, 2, 1).
    F. 50v : blanc.
    F. 51r-60r : Sulpicius Severus, Dialogorum liber I de virtutibus sancti Martini (BHL 5614).
    F. 60r-66v : Sulpicius Severus, Dialogorum liber II de virtutibus sancti Martini (BHL 5615, précédé de la liste des chapitres).
    F. 66v-72v : Sulpicius Severus, Dialogorum liber III de virtutibus sancti Martini (BHL 5616).F. 51r-60r : Sulpitii Severi dialogorum liber I de virtutibus sancti Martini (BHL 5614).
    F. 72v-73r : Gregorius Turonensis, De transitu sancti Martini (BHL 5619d+5620).
    F. 73r-v : Martinus Turonensis (?), Libellus de Trinitate, inc. « Clemens trinitas est una divinitas. Ut autem per sacramentum », expl. « pater in filio, filius in patre, in spiritu sancto, in sancta ecclesia, nunc et per immortalia secula seculorum, amen » (P.L. 18, 11-12, 1848).
    F. 73v-77r : Gregorius Turonensis, Liber de miraculis sancti Martini : Prologus, inc. « Dominis sanctis et in Christi amore … Miracula que Dominus Deus noster per beatum Martinum antistitem suum », expl. « preclaris virtutibus elucere » ; Liber, inc. « Multi sunt qui virtutes sancti Martini », expl. « silere nequivimus, adiuvante Domino nostro Iesu Christo » (CPL 1024 ; éd. Krusch, MGH, Script. rer. Merov. 1,2, p. 135-142).
    F. 77r-78v : Homilia in natali sancti Martini episcopi, inc. « Postquam Dominus noster Iesus Christus triumphator ad alta celorum ascendit et in maiestate paterna Deus consedit », expl. « pietas letantium prestante Domino nostro… » (BHL 5625 ; P. L. 101, 657-662).
    F. 78v-91r : Gregorius Turonensis, De miracula sancti Martini : f. 78v-86v, Liber I, inc. « Advenit quidam Theodemundus nomine », expl. « olim meminisse iuvabit » ; f. 86v-91r, Liber II, inc. « Quoniam perscriptis virtutibus sancti Martini », expl. « per multorum annorum spatia perferatur » (éd. Krusch, MGH, Script. rer. Merov. 1,2, p. 142-167).
    F. 91v-101r : Vita sancti Eligii episcopi (BHL 2474, sans prologue).
    F. 101r-105r : Vita sancti Amandi episcopi (BHL 332, sans prologue).
    F. 105r : Vita sancti Maurilii Andegavensis episcopi a Gregorio Turonensi scripta (f. 105r-111r : Pars I, BHL 5731 ; f. 111r-115v : Pars II, BHL 5731a ; f. 115v : Ultimum miraculum, BHL 5731b).
    F. 115v (addition) : Episcoporum Andegavensium nomina a Defensore ad Raynaldum, inc. « Nomina presulum qui ex inicio christianitatis per successiones Andegavensem rexerunt ecclesiam », expl. « Haymo Nesingus Raynaldus ».
    F. 116r-123v : Vita beati Ermenlandi (BHL 3851, mutilé à la fin ; expl. « a Christo mereretur consequi sanitatem. Et sic sospitatis »).
    F. 124 : blanc.
    2.
    F. 125r-v : Haimo Halberstadensis, Homilia I de dominica prima adventus, mutilé au début, inc. « Maxima ex parte non credentibus », expl. « sed Pater meus misit me » (P. L. 118, 16-17).
    F. 126r-127r : Haimo Halberstadensis, Homilia II de dominica secunda adventus, incomplète à la fin, inc. « In illo tempore dixit Iesus discipulis suis : Erunt signa (Lc 21, 25). Previdens vel condescendens et consulens Dominus humanae fragilitatis », expl. « reprobos a pinguetudine » (P. L. 118, 18-20).
    F. 127r-v : Augustinus Hipponensis, Sermo 189, inc. « Hodie lectio de actibus apostolorum hec prenuntiata est », expl. « sed misericordia pro pena consequitur. Gratia enima salvi efficimur de peccatis nostris largiente ipso Domino… » (P. L. 39, 2098-2100 ; cf. CPL 284).
    F. 127v-128r : Hrabanus Maurus, In Matthaeum, lib. II (excerptum), inc. « Lectio sancti evangelii secundum Matheum. In illo tempore dixit Dominus Iesus discipulis suis : Vos estis sal terre (Mt 5, 13). Sal appellantur apostoli quia per ipsos universum hominum conditur genus », expl. « factores legis iustificabuntur » (P. L. 107, 801-805).
    F. 128r-129r : Carolus Magnus, Epistola ad Alcuinum, inc. « Dominica in LXXma. Karolus gratia Dei rex Francorum et Langobardorum. Pervenitad nos epistula missa a religione prudentie », expl. « panem fregit et dedit eis » (MGH Epp. 4, ep. 144, p. 228-230).
    F. 129r : Maximus Taurinensis (pseudo), Homilia LXVIII in natali beatissimorum Petri et Pauli apostolorum, inc. « Cathedra sancti Petri. Necessarium karissimi reor ut proprias beati Petri spetialesque virtutes », expl. « Hec illi confessio dedit ut corda demulceant » (CPL 220 ; P. L. 57, 392-393 ; cf. aussi l'homéliaire de Paul Diâcre, II, 47).
    F. 129r-v : Beda Venerabilis, Homilia XV in vigilia apostolorum Petri et Pauli, inc. « Et hoc ad piis pastoris officium pertinet », expl. « se facta remunerare pollicetur ». (P. L. 94, 217-219).
    F. 129v-130r : Beda Venerabilis, In Marci evangelium expositio, cap. VI, inc. « Lectio sancti evangelii secundum Marcum. In illo tempore misit Herodes ac tenuit Iohannem… (Mc 6, 17-18). Vetus narrat historia Philippum Herodis maioris filium », expl. « in honore sancti Iohannis esse consecratam » (CPL 1355 ; éd. D. Hurst, CCSL, 120 ; P. L. 92, 189-191).
    F. 130v : blanc.
    F. 131r-133v (addition) : Passio sancti Hermetis martyris (BHL 3853, expl. « Cuius ab Aureliano decollati corpus soror eius Theodora collegit. In salaria veteri sepelivit non longe ab urbe Roma die quinto kalendarum Septembrium, imperante Domino nostro… »).

Text in this manuscript

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participants

Former owners

Formerly part of

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit a été copié à l’abbaye de la Sainte-Trinité de Fécamp, probablement sous l’abbatiat de Guillaume de Volpiano (1001-1028). Sur le f. 1r, note relative au paiement de la dîme (XIIIe siècle) : « Walterius reddidit decime sue partem super altare sancte Trinitatis et nos absolvimus patrem eius Matheum de Fraxino et Adelais matrem eius ». Suit la table du contenu (XVe siècle) et l’incipit noté de l’hymne « Hostis Herodes » ajouté au XIIe siècle (AH 23, 340). Sur le f. 130r, ex-libris gratté (XVe siècle) : « Iste liber est de ecclesia … ».
    Le manuscrit a appartenu à Jean Bigot (1588-1645) et ensuite à ses héritiers Jean, Nicolas et Émeric Bigot ; à la mort de ce dernier, la bibliothèque fut confiée à Robert Bigot, conseiller au Parlement de Paris, qui mourut en 1692. La collection fut alors achetée par des libraires de Paris et ensuite acquise en 1706 par l’abbé de Louvois pour la bibliothèque du roi.
    Sur la contregarde supérieure, armes de Bigot avec la cote « A. 29 ». Cotes anciennes reportées sur le recto du premier feuillet de garde supérieure : « Codex Bigotianus 173 » et « R. 3863.2 ». Cote actuelle au f. 1r. Au verso du troisième feuillet de garde, note concernant le contenu (XIXe siècle).

Notes

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Reliure du XVIIe siècle sur ais de carton en veau fauve ; plats décorés à encadrement de double filet doré ; dos à cinq doubles nerfs aux armes de Bigot ; titre au dos en lettres dorées : « Vitae sanctorum M.S. ». Contregardes et gardes en papier. Tranches jaspées de rouge.

Life cycle of this book

Data sources