Évreux. Bibliothèque-médiathèque, Ms. 54

Codicological aspects

  • Parch., XIIe s. (ex.), 203 + 1 f. blanc. Deux parties :

    1 — f. 1-6, 190 X 140 mm,, just. : 163 X 110 mm., 2 col., 16 à 34 lignes sauf f. 1, 37 long. lignes ; réglure à la mine de plomb. Cahiers : 11-26(-1). Emplacements réservés pour initiales sans lettres d’attente.

    inc. : « eficit ex toto te... » (f. 3).

    expl. : «... annorum nec » (f. 199 v°).

    « XXti nec X nec... » (f. 200).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • 1 ~ f. 1 : ‹Definitiones›.

    — inc. : « Virtus est animi habitus nature modo atque ratione consentaneus (cf. CICERO, De inuentione, II, 159). Dispensatio quedam singula... ».

    expl. lignes 13-14 : «... ratio est rata animi ad ueritatis cognitionem conspexio ».

    — inc. ligne 15 : « Militia est uita h‹ominis› s‹uper› ter‹ram› et sicut m‹ercenarii› d‹ies› eius (Iob, 7, 1) Quattuor sunt militantium genera in mundo... ».

    expl. ligne 26 : «... gladius uerbum Dei ».

    — ‹Ordo missae›.

    — inc. ligne 27 : « Missa pro multis celebratur causis. Prima ut sepe rogemus Deum... » (même inc. dans le ms. Bordeaux, Bibl. mun. 11 (XIIe s.) f. 98, cf. supra).

    expl. ligne 37 : «... in ecclesia in qua iusti ob iniustis ».

    ~ f. 2 : ‹Versus›.

    inc. col. 1 : « ‹H›ic hic [sic] dormitat Adam et hic

    latus illius Euam... ».

    expl. col. 2 : «... Est tumulus, tumulum

    sentinis ille feram » (34 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 7925 d’après ce seul manuscrit).

    — « ‹Ve›rus amor Deus est, ars, uirtus, optio, Christus...

    ‹H››orror nota Deus, crimen honesta Deus » (4 v.).

    — « ‹E›st sine duritia grauis absque cupidine diues...

    ‹F›ratribus absque suo, fit pater ipse suo » (6 v. — cf. H. Walther, Initia carminum, n° 5847 qui ignore ce manuscrit).

    ~ f. 2 v°-3 : ‹PETRVS PICTOR, De sacra Eucharistia› (extrait — ms. Eb de L. Van Acker).

    inc. : « ‹O›mnibus in factis bene ceptis siue peractis... ».

    expl. f. 3 col. 2 : «... ‹V›elum cum naui rege, dirige siderea ui » (prol. v. 1-38, 59-66, 39-58, 67-102).

    inc. : « ‹P›anis in altari uerbi uirtute sacratus... ».

    expl. : «... ‹s›i redimendus homo paciendo famem periisset » (carmen I, v. 1-18 — P. L., 207, col. 1135-1138 sous le nom de PETRVS BLESENSIS ; éd. L. Van Acker, op. cit. infra, p. 11-16; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 13305 et 13623).

    f. 3 v° : SENECA, Epistulae ad Lucilium (extraits).

    titre en marge : « SE/NE/CA ».

    inc. : « Inter cetera mala hoc quoque habet stultitia semper incipit uiuere (XIII, 16) Timoris tria sunt genera... » (XIV, 3).

    expl. : «... dum domus Enee Capitoli immobile saxum accolet imperiumque pater Romanus habebit » (XXI, 5, fin).

    ~ f. 4 : ‹HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Carmina et Epigrammata biblica (extraits).

    — col. 1 : Epigrammata biblica 67 de transmutacione locorum in missa.

    inc. col. 1 : « ‹E›st racio quod pars altaris dextera... ».

    expl. : «... sub mundi fine fideles » (5 v. — P. L., 171, col. 1192 C et 1194 A-B ; éd. A. B. Scott, D. F. Baker et A. G. Rigg, The Biblical Epigrams of Hildebert of Le Mans : A Critical Edition (Mediaeval Studies, 47, 1985, p. 310) ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 5831).

    — ‹ Epigrammata biblica 68 de diuisione Dominici corporis.

    inc. : « ‹S›ignant tres partes de Christi corpore... ».

    expl. : «... Martyrii calicem gustant in carne fideles » (6 v. — P. L., 171, col. 1280 A-B, éd. cit... supra, p. 311 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 18193).

    — ‹Inscriptionum Christianorum libellus, XLVII›.

    inc. : « ‹H›ec caro quam comedis te saluat si bene credis

    Aut male si credis iudicium comedis » (2 v. — P. L., 171, col. 1284 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 7480) suivi de 2 vers non identifiés :

    « Tam sanctus pignus non accipias nisi dignus

    Si capis indigne digno cruciaberis igne ».

    — ‹Loci ex Nouo Testamento : Supplementum 13› (extrait).

    inc. : « ‹P›reco, puella, deus, grex, pastor, stella, sabeus

    Fert, parit, irrorat, stupet, audit, ducit, adorat » (v. 1-2 — P. L., 171, col. 1281-1282 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14399) suivi de 2 vers non identifiés :

    « ‹I›esse fuit radix, Dauid arbor, Virgo Maria

    Ramus, flos Christus mundique refectio fructus ».

    — Epigrammata, biblica de tribus trium magorum numeribus (App. n° 7).

    inc. : « ‹D›at magus aurum, thus, mirram, rex suscipit aurum... ».

    expl. : «... cum carnis mortificata opus » (4 v. — P. L., 171, col. 1275, éd. cit., supra, Appendix, p. 314-315; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 4063).

    — Carmen 20 de triplici domo humani generis›.

    inc. : « ‹T›rina domus nobis, lar, tumba, polusque paratur... ».

    expl. : «... gratia sola supremum » (6 v. — P. L., 171, col. 1427 ; éd. A. Brian Scott, Hildeberti Cenomannensis episcopi carmina minora, Teubner, Leipzig, 1969, p. 10 n° 20 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 19435).

    — Carmen 34 de decem plagis Aegipti›.

    inc. : « ‹P›rima rubens unda rane tabesque secunda... ».

    col. 2 expl. : «... primam necat ultima polem » (5 v. — P. L., 171, col. 1436 ; éd. A. Brian Scott, op. cit., p. 21 n° 34 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14595).

    — ‹Carmen 3 cur bono male uel malo bene›.

    inc. : « ‹E›st aliquando bono bene ne grauibus superetur... ».

    expl. : «... uel ut hic quoque iam paciatur » (4 v. — P. L., 171, col. 1436; éd. A. Brian Scott, op. cit., p. 1 n° 3 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 5568).

    — ‹EVGENIVS TOLETANVS, Carmen 37 (19) : (XIX) Heptametron de primordio mundi› (Clavis n° 1236).

    inc. : « ‹P›rimus in orbe dies lucis primordia sumpsit... ».

    expl. : «... quartus cum stelli solem lunamque recepit (vers interpolé?) Septimus est domini regnis his rite peractis » (8 v. — P. L., 87, col. 365-366 ; éd. F. Vollmer, Fl. Merobaudis reliquiae, Blossii Aemilii Dracontii carmina, Eugenii Toletani episcopi carmina et epistulae (M. G. H., Auct. antiq., 14), Berlin, 1905, p. 256 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 14669 a ; D. Schaller et E. Könsgen, Initia carminum, n° 12551).

    — ‹HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Carmina› (extraits).

    - ‹Carmen 57 : Versus de horis cottidianis›.

    inc. : « ‹I›n matutino dampnatur tempore Christus... ».

    expl. : «... Christo bissena custodia ponitur hora » (8 v. — éd. M. Hammond, Notes on some poems of Hildebert in a Harvard manuscript... (Speculum, 7, 1932, p. 532) ; éd. A. Brian Scott, op. cit., p. 54 n° 57 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 8988) suivi de 2 vers non identifiés, inc. : « ‹C›rux, rex, infernus, mors, orbis, uita, supernus

    Stat, subit, ortatur, flet, ouat, surgit, dominatur » (cf. H. Walther, Proverbia, n° 3826).

    - ‹Carmen 2 ad Petrum›.

    inc. : « ‹S›usceptum semen sex primis, Petre, diebus... ».

    expl. : «... sequens augmentat in ortum » (4 v. — éd. B. Hauréau, dans Notices et extraits des manuscrits, 28, 2), Paris, 1878, p. 414 ; éd. A. Brian Scott, op. cit., p. 1 n° 2 ; cf. H. Walther. Initia carminum, n° 18933) suivi de vers non identifiés disposés comme suit :

    « Christus Eucaristiam Ecclesia

    Inconsumptibilis Sumendam Sumens

    Inuescibilis Vescendam Vescens

    Dat Datam Corpus eius

    Ex ipso Ab ipso Accipit ».

    ~ f. 4 v°-6 : ‹PETRVS RIGA, Floridus aspectus› (extraits).

    inc. : « Nectareum rorem terris instillat Olympus... ».

    expl. : «... illi centenus premia debet honor » (I, IX-X, XII, XI, XIII-XVIII, III v. 1-74, IV — P. L., 171, col. 1382-1383, 1390-1391, 1384-1385, 1387 ; cf. H. Walther, Initia carminum, n° 11711).

Text in this manuscript

Data Source: Manuscripta medica

Anonyme : Recepta (Inc.: Grana juniperi) [Latin].

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine : 1 — française?, écritures irrégulières de plusieurs mains qui ont le caractère d’additions contemporaines utilisant des signes d’origine insulaire.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : 1 et 2 — abbaye Notre-Dame de Lyre, d’après l’ex-libris au f. 7 : « Abbatia Lyrae in Normannia » (XVIIe s.) ; la table du contenu du ms. 2 d’une main du XVIe s. au f. 6 v° démontre que les f. 1-6 faisaient déjà partie du manuscrit.

Notes

Data Source: Biblissima

Data Source: Manuscripta medica

  • Dimensions : 205 × 145 mm Reliure : Reliure peau blanche
  • Abbaye Notre-Dame de Lyre

Bibliography

    • Cat. gén., 2, Paris, 1888, p. 434-435
    • G. Nortier, Les bibliothèques médiévales des abbayes bénédictines de Normandie, Caen, 1966, p. [140]
    • L. van Acker, Petri Pictoris carmina nec non Petri de sancto Audemare librum de coloribus faciendis (Corpus Christianorum, Continuatio Mediaevalis, 25), Turnhout, 1972, p. cv (brève description du ms. 1)
    • C. Samaran et R. Marichal, Catalogue, 7, Paris, 1984, p. xvii n. 51
    • B. Munk Olsen, L’étude des auteurs classiques, 2, 1985, p. 402 n° [C. 60].

Life cycle of this book

Data sources