Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal. lat. 886

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q89024

Codicological aspects

  • Papier (f. 1-51) et parch. (f. 52-187), I + 187 ff. (+ f. 163 bis; f. 50-51 v° et 163 bis v° blancs).

    Recueil de huit parties:

    1) f. 1-51: papier (filigrane var. Briquet 14934: Schaffhouse, 1430), XVe s. (a. 1447), 210 x 150 mm.; lire les f. 1-49 dans l’ordre suivant, compte non tenu des f. 4-10 qui contiennent une copie rejetée du texte: 1-3, 43, 41, 42, 45, 46, 44, 11-38, 47-49.

    2) f. 52-89: XIIIe s., 225 x 165 mm. Gloses et annotations marginales du XIVe s..

    3) f. 90-96: XIVe-XVe s., 6 puis 2 col., 225 x 165 mm.

    4) f. 97-104: XIIIe s., 235 x 168 mm.

    5) f. 105-118: XIVe s., 225 x 165 mm.

    6) f. 119-124: XIe s., 230 x 183 mm.

    7) f. 125-163bis: IXe s., 243 x 192 mm., foliotation ancienne de 1 à 40, au f. 125 table du contenu de la main de Mathias Widman.

    8) f. 164-187: IXe s., 268 x 200 mm.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Contents

Data Source: Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-124v - Faszikel I-VI
    125r-164v - Faszikel VII
    125r-142r - Ex Macrobii Saturnalibus excerpta
    142r-164r - Ex Scriptoribus Historiae Augustae excerpta
    165r-189v - Faszikel VIII: Fulgentius mythographus, De aetatibus mundi et hominis

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. 1-49 v°: Sallvstivs, Opera.

    f. 1-49: De coniuratione Catilinae.

    titre: «HIC incipit LIBER primus SALVSTII ».

    les f. 4-10 contiennent une copie rejetée du texte correspondant aux f. 43, 41, 42, 45, 46 et 44.

    f. 4: «//de libertatis atque augende rei publice...» (6, 7).

    f. 10 v°: «... pessimum facinus perparratum [sic] foret foret foret [sic] // » (18, 8).

    f. 49-49 v°: Bellum Iugurthinum (extrait).

    pas de titre.

    inc.: «FAlso queritur de natura sua...» (1, 1).

    expl. incomplet: «... neque eripere quisquam occulte potest. Deo gratias amen... » (I, 3).

    2 - f. 52-88: Solinvs, Collectanea rerum memorabilium.

    titre: «INcipit liber Iulii Solini de mirabilibus mundi studio et diligencia Theodisii [sic] principis. Iulius Aduento fratri salutem ».

    ~ f. 88 v°-89: ‹Pavlvs Orosivs, Historia aduersus paganos (extr.: I, 2)›.

    7 - f. 125-141: Macrobivs, Saturnalia (extraits).

    titre: «EX LIBRO MACROBRII [sic] SATVRNALIVM EXCERPTVM DE SERVIS ».

    inc.: «Iocone an serio putes esse hominum genus...» (I, 11, 2).

    expl.: «... Symmachi domi suae fruamur atque ita facta discessio est. MACROBII HEDOSII [sic pour «THEODOSII »] V.‹C.› CONVIVIORVM SECVNDI EXPLICIT» (III, fin).

    f. 141-163: Historia Augusta (extraits -Excerpta Palatina des éditions).

    titre: «EX LIBRO SPARTIANI DE VITA CAESARVM EXCERPTVM. INCIPIT DE ADRIANO ».

    inc.: «Origo imperatoris Adriani... » (I, 1).

    expl. inachevé: «... contra Sarmatis [sic] et Germanos ac Persas » (XVIII, 53, 9).

    8 - f. 164-187: Fvlgentivs (Fabivs Clavdivs Gordianvs), De aetatibus mundi et hominis (ms. P de l’édition).

    à la fin: «Flauii Claudii Gordiani Fulgentii uiri clarissimi quartus decimus liber absque O explicit. Incipit quintus decimus absque P [sic] ».

Participant

Former owners

Formerly part of

Origin

  • Origine: 1 - allemande, petite écriture. Note datée de copiste au f. 49 v°: «Deo gratias amen. Expletus fuit die XIII Octubris [sic] M°CCCC°XLVII tempore Inuenere (?) AMEN. AMEN. AMEN. », suivi de cette devise (?): «Absterget palma laborem ».

    2 - française, petite écriture régulière.

    7 - allemande, écriture régulière. D’après B. Bischoff, op. cit. infra, le manuscrit a été copié à Lorsch.

    8 - allemande, écriture régulière. D’après B. Bischoff, op. cit. infra, le manuscrit a été copié à Lorsch.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1 - bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. I cote ancienne: 732, et cote du transfert: C. 77/196).

    2 -un possesseur français du XVe s. a écrit, entre autres, une note au bas du f. 53: «Hors est trop tard Ky ne fest feyst quant yl poust il ne fera quant il uolt »; Ulrich Fugger (au f. 52 cote: 366 Hen., et cote du transfert à Heidelberg: p. 61b F.M.).

    7 - abbaye Saint-Nazaire de Lorsch (cf. supra, Origine), où le manuscrit a été consulté au XVe s. par Mathias Widman, de Kemnat († 1476) qui a signé au f. 125: «Math‹ias› presentat»; monogramme «S. P. » ou «S.I. » au f. 125.

    2-7 -ces diverses parties ont dû être réunies à la bibliothèque de Heidelberg, car il y a une seule cote de transfert au f. 52: C. 80/367).

    8 - abbaye Saint-Nazaire de Lorsch (cf. supra, Origine); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 164 cote du transfert: C. 102/236).

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • T. Mommsen, C. Iulii Solini Collectanea rerum memorabilium, 2e éd., Berlin, 1858, p. xlviii-xlix n° 131 (sous la cote erronée Pal. lat. 876, date le manuscrit du XIVe s.)
    • A. Wilmanns, Der Katalog..., p. 394-395
    • L. Bethmann, Nachrichten über die ... Sammlungen von Handschriften..., p. 344
    • H. Peter, Scriptores Historiae Augustae, 2e éd., Leipzig, Teubner, 1884, p. xvi-xviii
    • T. Gottlieb, Wer ist der im cod. Montepessulanus 125 genannte Mathias ? (Eranos Vindobonensis, Vienne, 1893, p. 147)
    • H. Dessau, Die Ueberlieferung der Scriptores Historiae Augustae (Hermes, 29, 1894, p. 413-414)
    • L. Mueller, Handschriftliches zu Macrobius (Berliner Philol. Wochenschrift, 15, 1895, col. 60-61)
    • R. Helm, Fabii Planciadis Fulgentii ... Opera, Leipzig, Teubner, 1898, p. xiv (simple mention, date le manuscrit du XIIIe s.)
    • H. Wirz, Die Codices Palatini des Sallustius und Beiträge zur Geschichte des Textes (Hermes, 33, 1898, p. 116-118)
    • F. Falk, Beiträge zur Rekonstruktion..., p. 67
    • P. Lehmann, Johannes Sichardus..., p. 133 n. 1 et 139
    • E. Hohl, Beiträge zur Textgeschichte der Historia Augusta (Klio, 13, 1913, p. 261-270)
    • S. Ballou, The manuscript tradition of the Historia Augusta, Leipzig, 1914, p. 50
    • W. M. Lindsay, The (early) Lorsch Scriptorium (Paleographia latina, 3, Oxford, 1924, p. 24-25)
    • E. Hohl, Scriptores Historiae Augustae, Leipzig, Teubner, 1927, p. x (brève mention)
    • B. L. Ullman, Sicconis Polentonis scriptorum illustrium linguae latinae libri XVIII (Papers and monographs of the American Academy in Rome, 6), Rome, 1928, p. xlviii-xlix
    • M. L. W. Laistner, Fulgentius in the Carolingian Age (Mélanges Hrouchevsky, Kiev, 1928), réimpr. dans M. L. W. Laistner, The intellectual heritage of the early Middle Ages, Ithaca, 1975, p. 211
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 125 et 491
    • W. Milde, Der Bibliothekskatalog des Klosters Murbach aus dem 9. Jahrhundert (Beihefte zum Euphorion, 4), Heidelberg, 1968, p. 107-108 et n. 250
    • B. Bischoff, Lorsch..., p. 30, 35, 42, 63 et 114-115.

Life cycle of this book

Data sources