Douai. Bibliothèque municipale, Ms. 582 (tome I)

  • Other Form of the Shelfmark :
    • Douai, Bibliothèque municipale, 0582 (tome I)
    • Bibliothèque municipale, 0582 (tome I)
    • Bibliothèque municipale, Ms. 582 (tome I)
    • Douai. Bibliothèque municipale, Ms. 582 (tome I)
    • DOUAI, Bibl. mun. 582 - I
    • Douai, BM, 0582 (tome I)
  • Held at : Douai. Bibliothèque municipale
  • Languages : latin
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Place of Origin (Note) :
    • France du nord (Marchiennes, abbaye Sainte-Rictrude) (Source : Initiale)
  • Support Material : parchemin
  • Composition :
    • 216 ff.
  • Dimensions :
    • 470 x 320

Codicological aspects

  • Parch., XIIe s., 2e moitié. Deux volumes :

    1 — f. 1-217 (f. 217 blanc), 472 X 323 mm., just. : 332 X 221 mm., 2 col., 46 lignes sauf f. 2 v°, 4 col. et f. 3, 5 col., 47 lignes, réglure à la mine de plomb. Lettres ornées et initiales historiées dans tout le manuscrit, initiales rouges ou vertes, titres rouge et vert et titres rubriqués. Au f. 217 v°, contenu du manuscrit en lettres rubriquées de la main du copiste : « In hoc corpore continentur hec. Nomina prouinciarum Romani imperii et quarundam ciuitatum. Nomina Romanorum imperatorum deinde pontificum. Quo tempore concilia... exceptiones Martini episcopi Bracarensis de diuersis grecorum conciliis ». Au f. 1, note de Dom Godin religieux de Marchiennes (XVIIIe s.).

    inc. : « id est Saiorum... » (f. 2).

    expl. : «... caro autem » (f. 215 v°).

    : « infirma tristis... » (f. 216).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • 1 — f. 1 v° : ‹POLEMIVS SILVIVS›, Nomina prouinciarum.

    titre : « NOMINA PROVINCIARVM ROMANI IMPERII. Italia, Gallia, Africa, Hispania, Illiricus Trachia Asia Oriens. Pontus, Egyptus, Britannia ».

    inc. : « IN Italia prouintiȩ sunt... ».

    expl. : «... simul prouintie numero centum duodecim » (éd. A. Riese, Geographi latini minores, Heilbronn, 1878, p. 130-132 ; Th. Mommsen, Chronica minora, I (M. G. H., Auct. antiq., 9), Berlin, 1892, p. 535-542).

    f. 1 v°-2 v° : Notitia Galliarum.

    titre : « NOMINA CIVITATVM GALLIE. LVGDVN‹ENSIS› Prima ».

    inc. : « Prouincia Lugdunensis prima habet ciuitates IIIIor. Metropolis... ».

    expl. : «... ciuitas Vinsiciensium id est Ventio » (éd. A. Riese, op. cit. supra, p. 141-144 ; Th. Mommsen, op. cit. supra, p. 584-612 ; F. Glorie, Itineraria et alia geographica (Corpus Christianorum, Series Latina, 175), Turnhout, 1965, p. 386-406).

    ~ f. 2 v° : Nomina Romanorum principum.

    titre : « NOMINA ROMANORVM PRINCIPVM ».

    inc. : « Iulius. Augustus... ».

    expl. : «... Conradus III, Fredericus (suivi de cette mention rubriquée : « huius temporibus scriptus est liber iste » (1159-1190) Henricus VI. » (1190-1197).

    ~ f. 3 : Nomina Pontificum.

    titre : « NOMINA ROMANORVM PONTIFICVM ».

    inc. : « Petrus apostolus... ».

    expl. : «... Adrianus IIII. Alexander III (suivi de cette mention rubriquée : « Huius temporibus scriptus est liber » (1159-1181).

    la liste a été poursuivie jusqu’à Célestin III (1191-1198).

    ~ f. 3 v°-216 v° : Ps. ISIDORVS MERCATOR, Decretales.

    titre : « Quo tempore concilia celebrari ceperint et de quatuor conciliis ».

    inc. : « CANONES GENERALIVM conciliorum a temporibus... ».

    expl. f. 4 v° : «... Episcopus extitit. Vigesima secunda item ».

    titre : « Incipit Epistula Aurelii Cartaginensis episcopi ad Damasum Papam ».

    inc. : « BEATISSIMO Papȩ Damaso Aurelius Kartaginensis episcopus. Gloriam apostolicȩ sedis... ».

    expl. : «... amantissime pater. Data VIII kalendas Martii et lecta Rome V nonas Maii ».

    titre : « Rescriptum Damasii Pape ad Aurelium Cartaginensem episcopum ».

    inc. : « REVERENTISSIMO fratri et coepisco Aurelio Damasus. Scripta sanctitatis tue debita ueneratione... ».

    expl. f. 5 : «... ostendat. Data XVI Kalendas Iunii Gratiano et Siritio uiris clarissimis consulibus. Explicit epistula ».

    titre : « INCIPIT PREFACIO ISIDORI IN SEQVENTI OPERE ».

    inc. : « ISIDORVS MERCATOR seruus Christi lectori conseruo suo in Domino fideli salutem. Compellor a multis... ».

    expl. f. 6 v° : «... breuiarium interpolatur sequens ordinem suum. Explicit prefacio ».

    table des chapitres f. 6 v°-7 v°.

    (texte) titre : « INCIPIVNT CANONES ID EST REGVLE A SANCTIS PATRIBVS CONSTIVVTE ET AB ISIDORO IN VNIVS CODICIS CORPORE COLLECTE » (cf. S. Williams, op. cit. infra).

Text in this manuscript

Data Source: Initiale

Participants

Former owner

Formerly part of

Origin

  • Origine : française, abbaye bénédictine de Marchiennes où il fut sans doute enluminé (cf. A. Boutemy, op. cit. infra). Le manuscrit est l’œuvre du copiste Andreas Silvius (André du Bois) moine de Marchiennes (cf. autre manuscrit de sa main, Douai, Bibl. mun. 347 daté de 1153 et Cat. gén., op. cit. infra) ; d’après les noms cités de Frédéric (1159-1190) et d’Alexandre III (1159-1181) il peut être daté entre 1159 et 1181.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : abbaye de Marchiennes (cf. supra Origine) dont l’ex-libris suit la table du contenu au f. 217 v° : « Liber Sanctȩ Rictrudis Marcianensis cenobili si quis eum abstulerit uel aliquo modo uiolauerit ab Deo maledictus sit. Amen. Amen ». Il figure au catalogue du début du XIIIe s. de cette même abbaye : « 8. corpus canonum prima pars. 9. secunda pars in alio uolumine » (éd. L. Delisle, Cab. des mss., 2, Paris, 1874, p. 512) ; anciennes cotes de l’abbaye de Marchiennes « G. 418 et 93 ».

Notes

Data Source: Biblissima

Bibliography

    • Cat. gén., in-4°, 6, Paris, 1878, p. 362
    • A. Boutemy, Un trésor injustement oublié : les manuscrits enluminés du nord de la France (période pré-gothique) (Scriptorium, 3, 1949, p. 119)
    • S. Williams, Codices Pseudo-Isidoriani. A Paleographico-Historical Study (Monumenta Iuris canonici. Series C : Subsidia, 3), New York, 1971, Fordham Univ. Press, p. 17-19 n° 15.
  • Chrétien DEHAISNES, Douai (CGM in-4° 6), Manuscrits 1-1239, 1878 (Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements. Tome VI (série in-4°))
  • Norbert GARBORINI, Der Miniator Sawalo und seine Stellung innerhalb der Buchmalerei des Klosters Saint-Amand, Köln, König, 1978
  • Pavol CERNY, « Les manuscrits à peintures de l'abbaye de Marchiennes jusqu'à la fin du 12e siècle », Bulletin de la Commission départementale d'histoire et d'archéologie du Pas-de-Calais, 11, n° 1, 1981

Life cycle of this book

Data sources