Arras. Médiathèque municipale, Ms. 535

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q311474

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIIe s., 227 ff. (f. 227 v° blanc, foliotation ancienne en chiffres arabes en marge sup. de 1 à 265 = 227), 355 X 255 mm., just. : 255 X 170 mm., 2 col., 36 lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers presque tous mutilés (40 feuillets au moins manquent) : 18(-2), 28(-3), 38(-4), 48(-1), 58(-1), 68(-1), 710(-4), 88(-2), 98(-1), 108(-1), 118(-1), 128(-1), 138(-2), 14-198, 208(-1), 218(-1), 228(-1), 238, 248(-1), 258(-1), 268(-1), 278(-1), 288(-1), 298(-1), 308(-1), 318(-2), 328(-2), 338(-3), 344, avec signatures de « II’ » (f. 11 v°) à « XXXII » (f. 225 v°) (le 31e quaternion est signé par erreur « XXX’ » au f. 215 v°) et réclames horizontales dans le coin gauche à la fin de chaque cahier. Initiales bleues et rouges ornées du ton opposé ; incipit et titres rubriqués. Rares gloses marginales. Titre du XVIIIe s. aux f. 1, 207 v°, 208 v° : « Liber ceremoniarum ecclesiasticorum ». Titre au dos de la reliure en parchemin blanc : « Epistolae D. Bernardi ». Table du XVe s., incomplète, des épîtres au f. 227.

    inc. : « tuum quod facilius... » (f. 2).

    expl. : «... honestus et gloriosus » (f. 226 v°).

    : « Omnia dicit que... » (f. 227).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • ~ f. 1-181 : BERNARDVS CLARAEVALLENSIS, Epistulae.

    titre : « Incipit epistula donni Bernardi abbatis ad Robertum nepotem suum qui de ordine Cisterciensi transierat ad cluniacensem ».

    parmi lesquelles :

    f. 25-34 : De moribus et officiis episcoporum (= ep. 42).

    titre : « Ad Henricum Senonensem episcopum XLIIa » (P. L., 182, col. 809-834).

    f. 25 v° col. 2 : «... super familiam // » (éd. cit., col. 809, 2).

    1 feuillet manque.

    f. 26 col. 1 : // « indignatur si uel... » (éd. cit., col. 216, 6).

    f. 31 v° col. 2 : «... quantalibet uigilantia // » (éd. cit., col. 826, 25).

    1 feuillet manque.

    f. 32 : « // reliquerint moderni Noe... » (éd. cit., col. 828, 29; éd. J. Leclercq et H. Rochais, S. Bernardi Opera, 8, Rome, 1974, p. 100-131).

    f. 46-51 : De baptismo aliisque quaestionibus epistola seu tractatus ad Hugonem de S. Victore (= ep. 77).

    titre : « Ad Magistrum Hugonem de Sancto Victore LXXVIII » (P. L., 182, col. 1031-1046).

    f. 47 v° col. 2 : «... precepti reus existere // » (éd. cit., col. 1035, 6).

    1 feuillet manque.

    f. 48 col. 1 : « // to desiderio expetierit...» (éd. cit., col. 1037, 8).

    f. 50 v° col. 2 : «... de Apostolo dubitet // » (éd. cit., col. 1042, 11).

    1 feuillet manque.

    f. 51 col. 1 : « // unctione doceatur... » (éd. cit., col. 1044, 21 ; éd. J. Leclercq et H. Rochais, op. cit., p. 184-200).

    f. 57 v° : Apologia ad Guillelmum Sancti Theodorici abbatem (préf.).

    titre : « Ad Guillelmum abbatem Sancti Theodorici LXXXVIa » (P. L., 182, col. 895-898 ; éd. J. Leclercq et H. Rochais, op. cit., 3, Rome, 1963, p. 81-108).

    f. 113 v°-122 v° : De erroribus Abaelardi.

    titre : « Ad eundem contra quedam capitula illarum heresum CXCIIIa » (éd. cit., col. 1053-1072 ; éd. J. Leclercq et H. Rochais, op. cit., 8, Rome, 1974, p. 17-40).

    f. 153-153 v° : HILDEBERTVS CENOMANNENSIS, Epistula ad S. Bernardum.

    titre : « Epistula domini Hyldeberti Turonensis archiepiscopi ad Bernardum abbatem CCLVIa » (P. L., 182, col. 267-268).

    f. 156 : PETRVS VENERABILIS, Epistula ad S. Bernardum.

    titre : « Epistula Petri Cluniacensis abbatis ad Bernardum abbatem Claraevallensem CCLVa » (P. L., 182, col. 469-470 ; éd. G. Constable, The Letters of Peter the venerable, 1, Cambridge (Mass.), 1967, p. 443-448 n° 192).

    ~ f. 181-182 v° : STEPHANVS TORNACENSIS, Epistula ad Robertum Pontiniacensem.

    titre : « Ad episcopum Tornacensem ».

    expl. mutilé : «... non admittunt. Rusticanus // » (P. L., 211, col. 370 A ; éd. J. Desilve, Lettres d’Etienne de Tournai, Valenciennes-Paris, 1893, p. 3-16 ligne 13 n° I).

    1 feuillet manque.

    ~ f. 183-184 : ‹ADAM PERSENIAE, Epistula ad Odonem episcopum Parisiensem›

    inc. mutilé : « // Dum igitur honori impenditur... » (P. L., 211, col. 597-600; éd. J. Bouvet, Adam de Perseigne, Lettres, 1 (Sources chrétiennes, 66), Paris, 1960, p. 198-207, n° 13).

    ~ f. 184 v°-186 : Sermo « Propria namque uoluntas ».

    titre : « De propria uoluntate. Similitudo inter propriam uoluntatem et adulteram reginam ».

    inc. : « Propria namque uoluntas est uelut quedam adultera regina... ».

    expl. : «... in fine pane uite eterne carebunt ne illis » (même texte dans le ms. Londres, Brit. Libr., Royal 5 A X, f. 237 v°).

    ~ f. 186-187 : ‹Textus›.

    1) f. 186-186 v.°, titre : « Quod bonitas uniuscuiusque fidelis Deo et omnibus bonis sit utilis ».

    inc. : « Eo diligentior ad studium bonitatis... ».

    expl. : «... bonas leges pollicens, pacem et securitatem promittens ».

    2) f. 186 v° titre : « Commendatio superne Iherusalem ».

    inc. : « Ibi namque iura legum inuiolabilia... ».

    expl. «... si uel unus homo defuerit, bonus numquam perficietur ».

    3) f. 186 v°-187 : « Quomodo bonitas hominis hominibus dampnatis et demonibus sit inutilis ».

    inc. : « Notandum etiam quod sicut bonitas hominis... ».

    expl. : «... etiam esset iuste taliter conqueri potuisset ».

    ~ f. 187-194 v° : De XIV beatitudinibus et XIV miseriis.

    titre : « De quatuordecim beatitudinibus corporis et anime ».

    (préf.) : « Multi homines quibus nonnumquam boni mores... qui eas accipiunt in remuneratione ».

    (texte) titre : « Hec sunt XIIII beatitudines ».

    inc. : « Partes uero beatitudinis sunt pulcritudo... ».

    expl. mutilé : «... nec Deus qui illud tam longa // ».

    1 feuillet manque.

    ~ f. 195-196 v° : ‹Textus›.

    inc. mutilé : « // sunt namque nonnulli qui si penas inferni... ».

    expl. : «... ut scientia et uoluntate etiam ipsum usum habeat ».

    ~ f. 196 v°-199 : ANSELMVS CANTVARIENSIS ‹De occupatione bona›.

    titre : « Anselmus archiepiscopus ».

    inc. : « Ad insinuandum interioris hominis...» (P. L., 177, col. 185-188).

    ~ f. 199-202 : Ps. AVGVSTINVS, De essentia diuinitatis (Clavis n° 633, ep. 14).

    titre : « Iheronimus de sancta Trinitate ».

    f. 200 v° : «... de quibus in Psalmo scriptum est uideo // » (P. L., 42, col. 1202).

    1 feuillet manque.

    f. 201 : « // a diabolo in mundum... » (P. L., 42, col. 1203).

    expl. incomplet : «... ob impietatem suam facti sunt » (P. L., 42, col. 1205).

    f. 202-205 : MARTINVS BRACARENSIS seu Ps. SENECA, Formula uitae honestae (Clavis n° 1080).

    la préface manque.

    titre : « Incipit libellus de quatuor uirtutibus : prudentia, fortitudine, temperantia, iusticia. Titulus huius libelli est formula uite honeste. Beda » (éd. C. W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis Opera omnia, New Haven, 1950, p. 237-250).

    ~ f. 205-207 v° : CAESARIVS ARELATENSIS, Sermo C. (Ps. Avgvstinvs, Sermo de decem plagis) (Clavis n° 1008).

    titre : « Sermo beati Augustini de .X. plagis Egypti et de .X. preceptis Dei ».

    ~ f. 207 v°-214 v° : BRVNO SIGNINVS episcopus, De sacramentis ecclesiae.

    titre : « Dei dilectissimo fratri G.‹alterio› Magaloniensi episcopo B‹runo› Signiensis episcopus salutem ».

    titre (add. du XVIIIe s.) f. 207 v° marge inf. et f. 208 marge sup. : « Liber ceremoniarum ecclesiasticorum ».

    f. 208 v° : «... qui miscetur aque. Hec sunt pri // » (P. L., 165, col. 1093).

    1 feuillet manque.

    f. 209 : « // naculo insigniti sunt... » (éd. cit., col. 1095).

    f. 211 v° : «... ubi est commemoratio // » (éd. cit., col. 1101).

    1 feuillet manque.

    f. 212 : « // laboris non ad quiescendum... » (éd. cit., col. 1103 ; cf. R. Grégoire, Bruno de Segni exégète médiéval et théologien monastique, Spolète, 1965, p. 104-108, qui ignore ce manuscrit).

    ~ f. 214 v°-218 : ‹De missa›.

    inc. : « Introitus quidem misse qui ideo nuncupatur... ».

    expl. : «... uel diuina inspiratione dicere ualuerit ».

    ~ f. 218-221 v° : IVO CARNOTENSIS, Sermo V siue opusculum de conuenientia Veteris et Noui Sacrificii.

    titre : « Iuo Carnotensis de sacramentis sacrificii Veteris et Novi Testamenti ».

    f. 218 v° : «... quod duo cherubin // » (P. L., 162, col. 554).

    1 feuillet manque.

    f. 219 : « // munem. Ascriptam id est... » (éd. cit., col. 555).

    f. 219 v° : «... quippe manus suas. In // » (éd. cit., col. 557).

    1 feuillet manque.

    f. 220 : « // sanctificas, uiuificas id est... » (éd. cit., col. 558).

    ~ f. 221 v°-222 : ‹Epistula : Potest enim unusquisque... »›.

    inc. : « Potest enim unusquisque uestrum intra se habere regale... ».

    f. 221 v° : «... unde ostenditur quod si in ordinate // ».

    1 feuillet manque.

    f. 222 : « // quod bene significatur in illo... ».

    expl. : «... amoris ardet et caro crematur aperimus ».

    ~ f. 222-222 v° : ‹Textus : In septuagesima cantatur...›.

    titre : « Beda ».

    inc. : « In LXXma cantatur et legitur in principio... ».

    expl. mutilé : «... et iusti in Domino gaudebunt. A kalendis no » //.

    2 feuillets manquent.

    ~ f. 223-225 v° : Epistulae (fragments).

    1) f. 223-224 v° : inc. mutilé : « // per argentum eloquia incorrupta... ».

    expl. mutilé : «... hoc est aurum argentum lapides preciosos superedifican // ».

    1 feuillet manque.

    2) f. 225-225 v° : inc. mutilé : « // qui est sol uerus unde ait Apostolus... ».

    expl. : «... uel quelibet dulcia cum pane sumuntur ».

    ~ f. 225 v° : De presbyteris, sacerdotibus et episcopis.

    titre : « De presbiteris sacerdotibus et episcopis ».

    inc. : « Presbiteri a filiis Aaron in Veteri Testamento... ».

    expl. : «... et ante duas quia Vetus et Nouum Testamentum ».

    ~ f. 225 v°-227 : ‹Textus›.

    1) f. 225 v°-226 : titre : « Beda ».

    inc. : « Paulus apostolus ad Romanos : obsecro uos... ».

    expl. : «... quia dignum est talis hostias Deo immolari ».

    2) f. 226-227, titre : « De altitudine sapientie et sciencie ».

    inc. : « O altitudo D‹?› Deus D‹?› Dictum est superius quod Deus... ».

    f. 226 v° : «... quod ipse honestus et gloriosus // ».

    1 ou plusieurs feuillets manquent.

    f. 227 : « // Omnia dicit que naturaliter... ».

    expl. : «... et perfecte pulcritudo et beatissima dilectio » (Le reste de la colonne est laissé en blanc).

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : abbaye Saint-Vaast d’Arras d’après l’ex-libris de la marge sup. du f. 1 daté de 1628 : « Bibliothecȩ monasterii S. Vedasti Atrebatensis 1628 », anciennes cotes « B 16 » du classement de 1720 (cf. Cat. gén. infra, p. 7) en marge inf. du f. 1 et au dos de la reliure, « 533 » au dos de la reliure.

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • Cat. gén., in-4°, 4, Paris, 1872, p. 214
    • J. Leclercq, Recueil d’études sur saint Bernard et ses écrits (Storia e letteratura, 92), Rome, 1962, p. 10-11 n. 3 (simple mention)
    • J. Leclercq, Les formes successives de la lettre-traité de saint Bernard contre Abélard (Rev. Bén., 78, 1968, p. 89 n° 1) brève description
    • H. Rochais et E. Manning, Bibliographie générale de l’ordre cistercien (La Documentation cistercienne 21, 2), Rochefort (Belgique), 1980, n° 3446
    • C. Jeudy et Y.-F. Riou, Notes, p. 316.

Vie du livre

Source des données