Besançon. Bibliothèque municipale, Ms. 840

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q235151

Aspects codicologiques

  • Parch., XVe s., 159 ff. (f. 159 v° blanc ; foliotation ancienne d’une main du XVIIe s. ; le f. 45 encarté par erreur dans le 5e cahier doit être lu après le f. 106), 283 X 213 mm., just. : 203 X 126 mm., 32 long. lignes, réglure à la pointe sèche. Cahiers : 1-410, 510(+1), 6-910, 1010(-2), 11-1610, non signés, avec réclames horizontales à la fin de chaque cahier dans le coin droit. Au f. 1, initiale historiee représentant un personnage vêtu d’une robe verte et d’un manteau rouge, coiffé de blanc et lisant un livre vert (Florus?) ; aux f. 1, 9 v°, 19 v°, 42 v°, 75 v°, 89, 98 v°, 105, 113, 123 v° et 131 2, grandes initiales mauves et jaunes ou bleues et jaunes sur fond or et noir avec des feuilles d’acanthe bleues, vertes, jaunes et rouges et des pastilles d’or ; autres initiales du même type dans le manuscrit ; titres à la plume, nombreuses manchettes de la main du copiste et quelques gloses de la même main aux f. 1-75. Au verso du plat sup., table des matières du XVIIe s. avec renvoi à la foliotation de la même main. Reliure ancienne en basane brun-rouge.

    inc. : « bus atrox in... » (f. 2).

    expl. : «... quorsum aduersarii » (f. 158 v°).

    : « tota deprecatio... » (f. 159).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • f. 1-42 : FLORVS, Epitoma de Tito Liuio (ms. γ de Jal).

    titre : « LVCII ANNEI FLORI INCIPIT EPITHOMA DE TITO LIVIO QVI HISTORIAM ROMANAM AB VRBE CONDITA SCRIPSIT ».

    division en 4 livres : I f. 1-9 v°, II f. 9 v°-19 v°, III f. 19 v°-27, IV f. 27-42.

    (liv. III), inc. : « DICTA AD OCCASVM HISPANIA POPVLVS S.R.A.D. ORIENTEM... ».

    (prol.) (add. du copiste) f. 1, marge droite : « Anno XIII Olimpiadis Lucius Anneus Melos frater... hoc Anneo aliquid componere potuit » (éd. O. Rossbach, Teubner, 1896, p. xxviii ; P. Jal, op. cit. infra, p. cliv).

    f. 42 v°-75 : LIVIVS, Ab Vrbe condita (Periochae, I-CXLII).

    titre : « EPITHOMA TITI LIVII EX PRIMO LIBRO HISTORIE ROMANE ».

    f. 75 v°-88 v° : De uiris illustribus Vrbis Romae.

    titre : « PLINII VERONENSIS DE VIRIS ILLVSTRIBVS ».

    expl. : «... illud plurimis et preciossimis odoribus cremandum curauit (77) PLINII VERONENSIS DE VIRIS ILLVSTRIBVS LIBER Explicit ».

    f. 89-95 v° : FESTVS, Breuiarium.

    titre : « sexti rvfi annvmerationis romane, historie liber » (éd. J. W. Eadie, op. cit. infra).

    ~ f. 95 v° : Ps. AESCHINES (PETRVS MARCELLVS?), Oratio ad Senatum.

    titre : « Eschinis oratio ».

    inc. : « Reminiscor Athenienses Alexandrum hac... » (éd. R. Sabbadini, Antonio da Romagno e Pietro Marcello (Nuovo Archivio Veneto, 30, 1915, p. 241).

    (add. du copiste) f. 95 v°, marge gauche : « Tres orationes habite in senatu Atheniensi de recipiendo Alexandro Magno nel armis repellendo ».

    ~ f. 95 v°-96 : Ps. DEMAS (PETRVS MARCELLVS?), Oratio ad Athenienses.

    titre : « Oratio Demadis ».

    inc. : « Admirans uehementer admiror... » (éd. R. Sabbadini, op. cit. supra, p. 241-242).

    ~ f. 96-97 : Ps. DEMOSTHENES (PETRVS MARCELLVS?), Orationes duae.

    1) titre : « Oratio Demosthenis ».

    inc. : « Apud uos in quaestione uerti uideor... ».

    expl. : «... qui seruimus Alexandro Philippo ne forte ne similes existamus Thebanis ».

    2) titre : « Oratio Demosthenis ad Alexandrum ».

    inc. f. 96 : « Nihil habet Alexander... » (éd. R. Sabbadini, op. cit. supra, p. 242-244).

    ~ f. 97-97 v° : IOHANNES SARESBERIENSIS, Policraticus V, 1 seu Ps. PLVTARCHVS, Epistola ad Traianum de institutione principis.

    titre : « Oratio Plutarchi ad Traianum ».

    inc. : « Plutarchus Troiano salutem dicit. Modestiam tuam noueram... » (P. L., 199, col. 539; éd. C. C. J. Webb, Iohannis Saresberiensis episcopi Carnotensis policratici siue De nugis curialium et uestigiis Philosophorum libri VIII, 1, Londres, 1909, p. 281, 11 ; S. Desideri, La « Institutio Traiani », Gênes, 1958, p. 84-85).

    f. 97 v°-98 : CICERO, Epistulae ad Atticum (extraits).

    1) CAESAR, Epistulae ad Oppium Cornelium.

    titre 1) « Epistola C. Iulii Cesaris ad Oppium et Cornelium Balbum tempore ciuilis belli ».

    inc. : « Cesar Oppio Cornelioque salutem. Gaudeo me hercule uos... ».

    expl. : «... in hunc statum perueniret ».

    titre 2) « Eiusdem ad eosdem epistula ».

    inc. : « Cesar Oppio Cornelioque salutem. Ad VII idus Martias... ».

    expl. : «... statim uos certiores faciam » (IX, 7, C et 13 A).

    2) CAESAR, Epistula ad Ciceronem.

    titre : « Eiusdem ad Ciceronem ».

    inc. : « Cesar imperator Ciceroni salutem dicit. Recte auguraris de me... ».

    expl. incomplet f. 98 : «... similem esse et illos sui » (IX, 16).

    f. 98 : Anthol. lat. 709.

    titre, en marge : « Eiusdem uersus de quodam puero trace summerso ».

    expl. incomplet : «... Hoc peperi flammis cetera dixit aquis » (v. 6).

    — Anthol. lat. 392.

    titre, en marge : « Versus Adriani imperatoris ».

    — Anthol. lat. 393.

    titre, en marge : « Eiusdem ».

    — Anthol. lat. 660.

    titre, en marge : « Eiusdem de forti milite ».

    — MACROBIVS, Saturnalia (extrait).

    titre, en marge : « Epistola Maronis qua compellat Augustum ».

    inc. : « Ego ut [sic] frequens litteras accipio... ».

    expl. : «... opus, multoque potiora impartiar » (I, 24, 11).

    f. 98 v°-157 v° : CICERO, Opera.

    f. 98 v°-104 v° : ‹Epistulae ad Quintum fratrem› (extrait).

    inc. : « M‹arcus› Cicero Q‹uinto› fratri salutem. Etsi non dubitabam... ».

    expl. : «... diligentissime seruias. Vale » (I, 1).

    f. 105-130 v° : De legibus (ms. Bes. de Schmidt).

    titre : « M. TVLLII CICERONIS DE LEGIBVS LIBER PRIMVS INCIPIT ».

    ordre des livres, I f. 105-113, II f. 113-123 v°, III f. 123 v°-130 v°.

    expl. : «... que dicis expecto. DEFICIT FINIS ».

    f. 131-157 : Lucullus seu Academica priora.

    à la fin : « M. TVLLII CICERONIS ACADEMICORVM LIBER VNVS EXPLICIT FELICITER ».

    f. 157 v°-158 : Ps. CICERO (seu PORCIVS LATRO), Oratio in L. Catilinam V.

    titre : « Inuectiua M. Tullii Ciceronis in Catilinam ».

    inc. : « Non est amplius tempus ocii... » (éd. M. Esposito, Textes et études de littérature ancienne et médiévale, 1, Florence, 1921, p. 4-6).

    f. 158-159 : Ps. CATILINA, Responsio seu Inuectiua in Ciceronem.

    titre : « Incipit eiusdem Catillina responsio in eamdem ».

    inc. : « Si subtiliter a circumstantibus... » (éd. M. Esposito, op. cit. supra, p. 6-7).

Texte du manuscrit

Source des données : Initiale

Enluminures et décors

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine : italienne, bolonaise d’après la décoration ; écriture humanistique ronde.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : Jean-Baptiste Boisot (1638-1694) abbé de Saint-Vincent de Besançon dont l’ex-libris figure au f. 1, marge sup. : « Ex Bibliotheca Ioan‹nis› Bapt‹istae› Boisot abbatis S. Vincentii Vesont‹ini› ».

Notes

Source des données : Biblissima

Source des données : Initiale

  • F. 1-42v : Florus, "Epitoma de Tito Livio".

Bibliographie

    • Cat. gén., 32, Paris, 1897, p. 528-530
    • M. de Marco, La doppia redazione della « Quinta Catilinaria » e della « Responsio Catilinae » (Ciceroniana, 1-2, 1960, p. 127)
    • M. Piquard, Les manuscrits de la famille Granvelle à la Bibliothèque de Besançon (Studi di Bibliografia e di storia in onore di Tammaro de Marinis, 4), Vérone, 1964, p. 17
    • J. W. Eadie, The Breuiarium of Festus. A critical edition with historical commentary, Londres, 1967, p. 26
    • P. Jal, Florus, Œuvres, 1, Paris, Les Belles Lettres, 1967, p. cxxiii
    • P. Lebrecht Schmidt, Die Überlieferung von Ciceros Schrift « De legibus » in Mittelalter und Renaissance (Studia et testimonia antiqua, 10), Munich, 1974, p. 279, 305 (description du manuscrit), 310-312, 314, 416, 434
    • Manuscrits d’auteurs classiques latins de la Bibliothèque municipale de Besançon. Exposition, Besançon, 1981, n° 20
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, III. Alia itinera, 1 : Australia to Germany, Londres-Leyde, 1983, p. 202.
  • Auguste CASTAN, Besançon (CGM 32), Manuscrits 1-1296 (index t. 33, p. 977-fin), 1897-1904 (Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France)

Vie du livre

Sources des données