Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q59500
Collection IIIF
Manifestes IIIF dans cette collection
Type de numérisation non spécifié
Numérisation intégrale
Numérisation :
Source des données : BnF Archives et manuscrits
Augustinus Hipponensis, Sermones (CPL 284) : F. 1r-3v : Sermo 108, inc. « Evangelium audivimus, et in eo Dominum eos arguentem », expl. « quia tuo adversario consensisti » (P. L. 38, 636-638). F. 3v-5r : Sermo 54, inc. « Solet multos movere karissimi », expl. « quod imitarentur elucebat » (P. L. 38, 372-374). F. 5r-6r : Sermo 268, inc. « Cum nobis pro officio competat dicere », expl. « in conspectu Domini invenimur, ab ipso… » (P. L. 39, 2244-2245). F. 6r-7r : Sermo 55, inc. « Sancti evangelii capitulum quod modo », expl. « refugium factus es nobis » (P. L. 38, 375-377). F. 7r-10r : Sermo 61, inc. « In lectione sancti Evangelii hortatus est », expl. « fructus queritur » (P. L. 38, 409-414). F. 10r-14v : Sermo 62, inc. « Audivimus cum sanctum Evangelium legeretur », expl. « reus ero si non fecero » (P. L. 38, 415-423). F. 14v-16r : Sermo 100, inc. « De capitulo evangelii quod Dominus donavit », expl. « conversi ad Dominum » (P. L. 38, 602-605). F. 16r-18r : Sermo 67, inc. « Sanctum Evangelium cum legeretur audivimus », expl. « ab inimicis suis salvi erant » (P. L. 38, 433-437). F. 18r-19r : Sermo 70, inc. « Mirum quibusdam videtur », expl. « ut possimus sustinere » (P. L. 38, 443-444). F. 19r-20v : Sermo 69, inc. « Audivimus in Evangelio Dominum exhilaratu spiritu », expl. « ad fasigium caritatis » (P. L. 38, 440-442). F. 20v-31r : Sermo 71, inc. « Magna questio est de recenti evangelica lectione », expl. « vobis loquendo ministraremus » (P. L. 38, 445-467). F. 31v-33r : Sermo 72, inc. « Admonuit nos Dominus », expl. « ut misericordiam mereatur, per Christum… » (P. L. 38, 467-470). F. 33r-35r : Sermo 76, inc. « Evangelium quod recentissime recitatum », expl. « qui mortuus est in carne pro te » (P. L. 38, 479-483). F. 35r-36r : Sermo 72, inc. « Cum sanctum Evangelium legeretur », expl. « ad sempiterna sua promissa perducat » (P. L. 39, 1884-1886). F. 36r-38v : Sermo 83, inc. « Hesterna die sanctum Evangelium ammonuit », expl. « et ceteri timeant » (P. L. 38, 514-519). F. 38v-42r : Sermo 82, inc. « Ammonet nos Dominus noster », expl. « de mercede gaudeamus » (P. L. 38, 506-514). F. 42r-42v : Sermo 84, inc. « Dixit Dominus cuidam adolescenti », expl. « cum Christo regnabimus » (P. L. 38, 519-520). F. 43r-50r : Sermo 88, inc. « Bene nobiscum novit sanctitas vestra », expl. « ut immundum non tangatis » (P. L. 38, 539-553). F. 50r-51r : Sermo 82, inc. « Nonnulli fratres aui aut militiae », expl. « pacto teneat alienum » (P. L. 39, 1904-1906). F. 51r-52v : Sermo 75, inc. « Scire et intelligere debemus fratres karissimi », expl. « et imperium in secula seculorum, amen » (P. L. 39, 1889-1891). F. 52v-53v : Sermo 97, inc. « Fratres, quod audistis scripturam monentem », expl. « quid faciat mihi homo » (P. L. 38, 589-591). F. 53v-55v : Quaestio 59 de decem virginibus, inc. « Inter parabolas a Domino dictas », expl. « secundum fidem esse potuerint » (P. L. 40, 44-48). F. 55v-59r : Sermo 93, inc. « Hesterno die qui affuistis », expl. « quam extinguat » (P. L. 38, 573-580). F. 59r-60r : Sermo 102, inc. « Dominus noster Iesus Christus quod discipulis », expl. « portantes manipulos suos » (P. L. 38, 611-613). F. 60r-61r : Sermo 367, inc. « Advertit sanctitas vestra fratres karissimi », expl. « hic totum dimittimus » (P. L. 39, 1650-1652). F. 61r-62r : Sermo 103, inc. « Verba Domini nostri Iesu Christi », expl. « sequamur ut pascamur » (P. L. 38, 613-616). F. 62r-63v : Sermo 104, inc. « Sanctum Evangelium cum legeretur audivimus a femina religiosa », expl. « sed qui incrementum dat Deus » (P. L. 38, 616-618). F. 63v-64v : Sermo 84, inc. « Apostoli sancti dicebant ad Dominum », expl. « quis contra nos ? Ipsi ergo laus… » (P. L. 39, 1907-1909). F. 64v-68r : Sermo 105, inc. « Audivimus nos exhortatum Dominum nostrum », expl. « in celo coronentur » (P. L. 38, 618-625). F. 68r-69v : Sermo 106, inc. « Audistis sanctum Evangelium quomodo Dominus », expl. « quae foris sunt munda erunt » (P. L. 38, 625-627). F. 69v-71r : Sermo 110, inc. « De arbore ficulnea que », expl. « si ille manum non porrexisset » (P. L. 38, 638-641). F. 71r-71v : Sermo 111, inc. « Tria sata farinae », expl. « convenire dignemini » (P. L. 38, 641-643). F. 71v-73v : Sermo 112, inc. « Lectiones sancte proposite sunt », expl. « ne unquam obdormiam in morte » (P. L. 38, 643-648). F. 73v-75r : Enarrationes in psalmos, Sermo II de secunda parte psalmi (excerptum), inc. « In lectione evangelica… Denique filius minor », expl. « clausum sacramentum aperiat » (P. L. 36, 896-898). F. 75r-77r : Sermo 113, inc. « Quod ammonemur ammonere debemus », expl. « ad gaudium finiamus » (P. L. 38, 648-652). F. 77r-78r : Sermo 115, inc. « Lectio sancti Evangelii aedificat nos », expl. « superabundavit gratia » (P. L. 38, 655-657). F. 78r-79v : Sermo 171, inc. « Gaudere nos Apostolus precipit », expl. « nichil solliciti fueritis » (P. L. 38, 933-935). F. 79v-81r : Sermo 109, inc. « Omnium Christianorum spes, fratres karissimi », expl. « que in sanctis suis diligit Deus, ut possitis cum sanctis… » (P. L. 39, 1961-1962). F. 81r-86r : Sermo 117, inc. « Capitulum Evangelii quod lectum est », expl. « in omnem plenitudinem Dei » (P. L. 38, 661-671). F. 86r-87v : Sermo 108, inc. « Dominus noster Iesus Christus et venit », expl. « redde quod promisisti » (P. L. 38, 633-636). F. 87v-89v : Sermo 122, inc. « Quod dictum audivimus a Domino », expl. « quod ad vos pertinet, cogitate » (P. L. 38, 680-684). F. 89v-90v : Sermo 123, inc. « Scitis fratres in Christum enim credentes », expl. « quando te mihi reddideris » (P. L. 38, 684-686). F. 90v-91v : Sermo 124, inc. « Recentissima in auribus nostris », expl. « Verbum Domini manet in eternum » (P. L. 38, 686-688). F. 91v-95r : Sermo 128, inc. « Audivimus verba sancti Evangelii », expl. « desperandum est sub tali suscitatore » (P. L. 38, 713-720). F. 95r-97r : Sermo 98, inc. « Miracula Domini nostri et Salvatoris », expl. « ut celeriter iam resurgant » (P. L. 38, 591-595). F. 97r-99v : Sermo 129, inc. « Ad evangelicam lectionem que recens », expl. « super omnem terram » (P. L. 38, 720-725). F. 99v-100v : Sermo 132, inc. « Sicut audivimus cum sanctum Evangelium legeretur », expl. « damnatione Dei liberare non possum » (P. L. 38, 734-737). F. 100v-103r : In Iohannis Evangelium tractatus 33, inc. « Meminit caritas vestra sermone pristino », expl. « ut invenias quod promisi, ipsi gloria… » (P. L. 35, 1647-1651). F. 103r-104v : Sermo 134, inc. « Novit caritas vestra, omnes nos », expl. « quia cotidie dimittuntur debita nostra » (P. L. 38, 742-746). F. 104v-109v : Sermo 137, inc. « Non ignorat fides vestra karissimi », expl. « veniet ille qui exigat » (P. L. 38, 754-763). F. 109v-112v : Sermo 138, inc. « Audivimus Dominum Iesum commendantem », expl. « unus grex et unus pastor » (P. L. 38, 763-769). F. 112v-114r : Sermo 139, inc. « Dominus Deus Iesus filius Dei », expl. « preces fundite » (P. L. 38, 769-772). F. 114r-115v : Sermo 96, inc. « Licet omnes virtutes quas in terris », expl. « presentibus cunctis agit gratias redemptori » (P. L. 39, 1929-1931). F. 115v-118v : Sermo 354, inc. « Hoc ammonuit Dominus, cum Evangelium legeretur », expl. « si qui contristatus est, emendatur » (P. L. 39, 1563-1568). F. 118v-120r : Sermo 142 (cap. I-V), inc. « Erigunt nos divine lectiones », expl. « et cum ipso omnia possidebis » (P. L. 38, 778-784). F. 120r-121r : Sermo 141, inc. « Inter cetera cum sanctum Evangelium legeretur », expl. « Hec satis sint caritati vestre » (P. L. 38, 776-778). F. 121r-121v : In Iohannis Evangelium tractatus 71, inc. « Audite auribus, accipite mentibus », expl. « arguendus ostenditur » (P. L. 35, 1820-1821). F. 121v-122r : Sermo 97, inc. « Domini vox est, fratres karissimi, pacem », expl. « parem te ipsius cognosce » (P. L. 39, 1931). F. 122r-123r : In Iohannis Evangelium tractatus 78, inc. « Accepimus fratres verba Domini », expl. « speret futurum esse per Christum » (P. L. 35, 1835-1837). F. 123r-124v : Sermo 246, inc. « Obiciunt Ariani de Sapientia », expl. « eternae mortis penam patietur » (P. L. 39, 2198-2200). F. 124v-128v : Sermo 87, inc. « De sancto Evangelio presenti tempori », expl. « ut recipiant quod speramus et nos » (P. L. 38, 530-539). F. 128v-130r : Sermo 143, inc. « Medicina omnium anime vulnerum », expl. « iam iudicatus est » (P. L. 38, 784-787). F. 130r-131v : Sermo 144, inc. « Cum Dominus et salvator noster », expl. « iam iudicatus est » (P. L. 38, 787-790). F. 131v-132v : Sermo 146, inc. « Lectione hodierna animadvertit caritas vestra », expl. « inventura supplicium sempiternum » (P. L. 38, 796-797). F. 132v-137r : Sermo 52, inc. « Evangelica lectio proposuit nobis », expl. « ut proficiatur sensus vester, a Domino querite » (P. L. 38, 354-364). F. 137v-141r : Sermo 127, inc. « Spes nostra fratres non de isto tempore », expl. « in resurrectionem iudicii » (P. L. 38, 705-713). F. 141r-142r : Sermo 384, inc. « Sancta et divina eloquia », expl. « sed erunt equales angelis Dei, per Christum… » (P. L. 39, 1689-1690). F. 142v-145r : Sermo 131, inc. « Audivimus veracem magistrum divinum redemptorem », expl. « ut mutentur oremus » (P. L. 38, 729-734). F. 145r-148r : Sermo 163, inc. « Si consideremus fratres ante gratiam », expl. « verissime respondetur, Gratia Dei per Iesum… » (P. L. 38, 889-895). F. 148r-151v : Sermo 153, inc. « Audivimus concorditer que respondimus », expl. « superabundavit gratia » (P. L. 38, 825-832). F. 151v-155v : Sermo 154, inc. « Hesternam lectionem de sancti apostoli Pauli epistola », expl. « non tamen virtute tua, sed gratia Dei per Iesum… » (P. L. 38, 833-840). F. 155v-159v : Sermo 155, inc. « Hesterna lectio sancti Apostoli eo usque terminata est », expl. « sed propter munera sua » (P. L. 38, 841-849). F. 159v-162r : Sermo 165, inc. « Apostolum audivimus, psalmum audivimus », expl. « Magna scientia, ista continentia » (P. L. 38, 902-907). F. 162r-163v : Sermo 174, inc. « Audivimus beatum apostolum Paulum dicentem », expl. « Sine pueros venire ad me » (P. L. 38, 940-945). F. 163v-165r : Sermo 175, inc. « Quod lectum est modo de sancto Evangelio », expl. « qui se humiliat, exaltabitur » (P. L. 38, 945-949). F. 165r-166v : Sermo 176, inc. « De divinis lectionibus quod Dominus ammonere dignatur », expl. « sursum cor ponite, et Domino gratias agite » (P. L. 38, 950-953). F. 166v-169r : Sermo 26, inc. « Psalmus quem cantavimus Deo, et nos invicem », expl. « terra nostra dabit fructum suum » (P. L. 38, 171-178). F. 169r-171v : Sermo 30, inc. « Sine dubio, fratres, gravem quamdam sarcinam », expl. « qui misit me, traxerit eum » (P. L. 38, 187-192). F. 171v-176r : Sermo 156, inc. « Verbi Dei altitudo exercet studium », expl. « cohaeredes autem Christi » (P. L. 38, 849-859). F. 176r-182r : Sermo 294, inc. « Natale sancti Iohannis inter cetera que dicenda », expl. « postea diligentia non erit impietas » (P. L. 38, 1335-1348). F. 182r-187v : Sermo 169, inc. « Ad apostolicam lectionem aures et animam intendat sanctitas », expl. « quam cursor preter viam » (P. L. 38, 915-926). F. 187v-190r : Sermo 158, « Apostolum beatum audivimus exhortantem », expl. « Ergo si Deus pro nobis, quis contra nos ? » (P. L. 38, 862-867). F. 190r-192v : Sermo 159, inc. « Hesterno die de iustificatione nostra », expl. « fons vicit sitientem » (P. L. 38, 867-872). F. 192v-196r : Sermo 161, inc. « Apostolum audivimus, cum legeretur, corripientem », expl. « illi non faciant quod non licet » (P. L. 38, 878-884). F. 196r-197r : Sermo 109, inc. « Omnium Christianorum spes, fratres karissimi », expl. « et ea semper operantes, quae in sanctis suis… » (P. L. 39, 1961-1962). F. 197r-200r : Sermo 178, inc. « Beati Apostoli epistola cum legeretur », expl. « omnium cupiditatum carnalium fena consumet » (P. L. 38, 960-966). F. 200r-201v : Sermo 27, inc. « Quomodo ianua introducit in domum », expl. « occultorum apertissimam rationem » (P. L. 38, 178-182). F. 202r-203v : Quaestio 71 de eo quod scriptum est, inc. « Quia lex Veteris Testamenti custodie timorem habebat », expl. « infirmum debeamus diligere propter Christum » (P. L. 40, 80-83). F. 203v-206v : Sermo 164, inc. « Omnes nos per apostolum ammonet veritas », expl. « ut invicem onera nostra portemus » (P. L. 38, 895-902). F. 207r-208v : Sermo 157, inc. « Sicut Apostolum dixisse meminit sanctitas vestra », expl. « Christum fidelissime retinetis » (P. L. 38, 859-862). F. 208v-209v : Sermo 167, inc. « Apostolum cum legeretur audistis », expl. « ego erogem, veniet qui exigat » (P. L. 38, 909-911). F. 209v-210r : Sermo 100, inc. « Legimus in libro qui Apostolorum Actibus ascribitur », expl. « Non hominibus mentiti estis, sed Deo » (P. L. 39, 1937-1939). F. 210r-212r : Sermo 99, inc. « Post resurrectionem Christi, quorum operum patrocinio », expl. « conditore suo suscepit, qui vivit… » (P. L. 39, 1934-1937). F. 212r-214r : Sermo 43, inc. « Initium bone vite, cui vita etiam eterna debetur », expl. « crede ut intelligas verbum Dei ». (P. L. 38, 254-258). F. 214r-217v : Sermo 180, inc. « Prima lectio quae nobis hodie recitata est », expl. « quia magno bono habundabitis » (P. L. 38, 972-979). F. 217v-219v : Sermo 181, inc. « Beatissimus Ioannes apostolus salubriter », expl. « sed exibimus hinc sine peccato » (P. L. 38, 979-984). F. 219v-221v : Sermo 182, inc. « Quando Ioannes apostolus loquebatur », expl. « pro vobis orate adiutorem » (P. L. 38, 984-988). F. 221v-224r : Sermo 183, inc. « Vestre caritatis expectatio », expl. « ut qui gloriatur in Domino glorietur » (P. L. 38, 988-994). F. 224r-224v : Sermo 172, inc. « Ammonet nos beatus apostolus ut de dormientibus », expl. « sed etiam spiritualiter amant. Qui custodit veritatem in seculum » (P. L. 38, 936-937). F. 225r-225v : Sermo 173, inc. « Quando celebramus dies fratrum defunctorum », expl. « ut nos dignetur etiam in fine mutare » (P. L. 38, 937-939). F. 225v-226v : [Guido, Sermo in assumptione sanctae Mariae], inc. « In illo tempore repleta est spiritu sancto … fructus ventris tui » (Lc 1,41-42). « Gaudia presentis sollemnitatis fratres karissimi », expl. « ad ortum delitiarum immarcescibilium mereamur introduci. Per Christum… » (Étaix, Les Homiliares patristiques, p. 244, d’après le lectionnaire de Corbie ms. Paris, BnF, Lat. 11700, f. 76v-77r).
Ce manuscrit a été copié à l'abbaye de Saint-Pierre de Corbie. D’après les colophons du f. 226v, Richer, prieur de Corbie, a fait copier ce manuscrit par Jean d’Amiens (cf. Delisle, Cabinet des manuscrits, II, p. 116) : « Sic opus hoc scripsit Iohannes Ambianensis. Est scriptor talis demonstrat littera qualis » (cf. Colophons des manuscrits occidentaux, n° 8633), suivie d’un colophon d’une autre main, reporté aussi après l’anathème : « Hoc opus insigne divino fervidus igne. Sancte tuus famulus fecit tibi Petre Richerus », et de l’ex-libris de Corbie, de la même main du copiste ou d’une main contemporaine : « Liber sancti Petri Corbeie, qui eum furatus fuerit anathema sit » (cf. aussi l'ex-libris de Corbie reporté au XVIIe siècle au f. 1r : « Ex libris Corbeiensis monasterii »). Le volume figure dans le troisième inventaire, datable au XIIe siècle, de la bibliothèque de Corbie sous le n° 7 : « De verbis Domini et Apostoli » (cf. Delisle, Cabinet des manuscrits, II, p. 433 ; E. Coyecque, Catalogue des manuscrits des bibliothèques de France, XIX, p. XI-XLVIII : XIIIe s. : n° 7 : 1621: n° 1) ; il passa ensuite à l’abbaye de Saint-Germain-des-Prés, où il a reçu la cote 243 (cf. l'ex-libris au f. 1r, « Sancti Germani a Pratis » (XVIIe siècle ?), suivi par les cotes anciennes « N. 243 » (Saint-Germain) et « olim 201 Corbie »). Le manuscrit entra à la Bibliothèque Nationale avec d’autres manuscrits de Saint-Germain, entre décembre 1795 et février 1796.
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF