Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Vat.lat.2930

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q97747

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes f. 1-20: filigrane invisible; f. 21-30 et 81-112: Briquet 7313, Palerme-Rome, 1485-1494; f. 31-62: Briquet 13882, Rome, 1490-1498; f. 63-80: Briquet 13874, Rome, 1487-1490; f. 155-173: Briquet 772, Rome, 1490), XVe s. (fin) et XVIe s. (début), 173 ff. (f. 62v°, 111v°-112v°, 154v°, 155v°, 170v°-172 et 173v° blancs), f. 1-20: 210 x 145 mm et f. 21-173: 217 x 145 mm.

    Recueil de trois (?) parties: 1) f. 1-112, quelques gloses et sommaires marginaux et interlinéaires contemporains, parfois en rouge, surtout aux f. 63-111, quelques gloses en grec ou en italien (f. 78); 2) f. 113-154: incunable, Rome, Eucharius Silber,1490 [IGI 2981]; 3) f. 155-173.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 2: //contumeliosi facti

    1 - ~ f. 1-15v°: Palaephatvs, Fragmenta: de historiis incredibilibus.

    ~ f. 16-21: Constantinvs Lascaris, «De quibusdam antiquis Graecis Siculis collectis a Suida Vocabulario greco... » (transl. lat.).

    f. 21v°: Cornelivs Severvs, Carmen de morte Ciceronis

    titre: «COR. SEVERVS DE MORTE CICERONIS »

    inc.: «Oraque magnanimum spirantia pene uirorum... ».

    expl.: «... Membra tamen Stygias tulit inuiolata sub umbras » (25 v. - éd. dans les Suasoriae de Seneca rhetor, VI, 26: A. Kiessling, Annaei Senecae Oratorum et Rhetorum Sententiae diuisiones colores, Leipzig, Teubner, 1935, p. 47-48; W. Morel, Fragmenta poetarum latinorum..., Leipzig, Teubner, 1927, p. 118-119).

    f. 22: Albinovanvs Pedo, Carmen de Germanico nauigante per oceanum

    titre: «CARMINA PEDONIS DE GERMANICO NAVIGANTE PE [sic] OCEANVM »

    inc.: «IAM pridem post terga diem solemque relictum... ».

    expl.: «... Et sacras uiolamus aquas diuumque quietas / Turbamus sedes / Finis » (23 v. - éd. W. Morel, op. cit. supra, p. 115-116; éd. dans les Suasoriae de Seneca Rhetor, I, 15: A. Kiessling, op. cit. supra, p. 10; éd. crit. avec corrections: H. W. Benario, The text of Albinouanus Pedo (Latomus, 32, 1973, p. 166-167); éd. (avec commentaire): H. Dahlmann, Cornelius Severus, Wiesbaden, 1975 (Akad. d. Wiss. und der Lit. Mainz, Abhandl. der Geistes-und sozialwiss. Klasse, 1975, 6), p. 137.

    ~ f. 22v°-30v°: Dion Cassivs, Oratio M. Antonii in Caesaris funere (transl. lat. Baptistae Guarini).

    ~ f. 31-32v°: Isaac Tzetzes, «Genera Poetarum ex Ceci in Lycophronem ».

    ~ f. 32v°-61: Isaac Tzetzes, Scholia in Lycophronis Alexandram.

    f. 61v°: Gellivs, Noctes Atticae (extraits: XII, 2, 3).

    1) titre: «In Aulo Gellio in libro XI [sic] cap. II».

    texte: «Q. Ennius libro Annalium VIIII: Additur orator Cornelius suauiloquenti. Ore Cethegus» (= Ennivs, Annales, IX, 303 - éd. J. Vahlen, Teubner, 1903, p. 53 - en réalité, cette citation manque dans Gellius).

    - «Veturio collega Philoni. Is dictus ollis auris popularibus olim... Suadȩque medulla» (Ennivs, Annales, IX, 306-308, éd. J. Vahlen, op. cit., p. 54; éd. de tout l’extrait: E. M. Stevart, The Annals of Quintus Ennius, Cambridge, 1925, p. 42, IX, fr. 1. Ces deux extraits d’Ennius sont cités aussi par Cicero, Brutus, 15, 58).

    2) (glose?) texte: «Πειδω dea est leporis ac suauitatis. Suda [sic] dicitur ab Ennio a Cicerone in III de oratore intemptatus lepor » (non identifié).

    3) texte: «in libro XVI [sic] cap. XIIII. Nimium altercando ueritas amittitur [sic]» (XVII, 14, 4 = Pvblilivs Syrvs, Sententiae 416).

    f. 62: Anthol. lat. 629.

    f. 63-65v°: Marivs Victorinvs, Ars grammatica (extrait remanié: I, 4 - ms. p de Mariotti)

    titre: «VICTORINI OPVSCVLVM ».

    inc.: «Nunc res admonuit ut non absurdum uideretur de Orthographia paucis scribere... ».

    expl.: «... tam in foro quam in naui et torculari qui dicitur ληνος» [sic]» éd. H. Keil, Gramm. lat., 6, Teubner, 1874, p. 7-26; I. Mariotti, op. cit. infra, p. 70-90 - pour d’autres manuscrits de cet extrait, cf. Vat. lat. 1493, f. 66v°-70 (Manuscrits classiques latins..., III, 1, Paris, 1991, p. 80).

    ~ f. 65v°-68: Cassiodorvs, Variae (extraits: III, 30 et 51).

    f. 68-111: Ps. Probvs, Commentarius in Vergilii Bucolica et Georgica (ms. V des éditions)

    titre: «M. VAL. PROBI ».

    inc.: «(Vita) P. VERGILIVS Maro natus eidibus [sic] Octobris Crasso et Pompeio consulibus... » (éd. G. Brugnoli et F. Stok, op. cit. infra, 1997, p. 195-200)

    f. 83v°: «GEORGICA PREDIVISIONE quam Grȩci pro Dieresim uocant... ».

    expl.: «... tauri mugitus et ripȩ flexuosȩ ut cornua sint » (éd. H. Hagen, dans G. Thilo et H. Hagen, op. cit. infra, 1902, p. 323-387; éd. de la vita seule: I. Brummer, op. cit. infra, 1933, p. 73-74 et éd. crit.: L. Lehnus, op. cit. infra, 1980, p. 189-190).

Intervenant

Origine

  • Origine: italienne, probablement Rome d’après les filigranes et l’écriture, probablement du cercle des disciples de Pomponio Leto, écritures humanistiques cursives penchées avec très rares g de forme onciale, les écritures des f. 31-62 sont plus grosses et moins régulières.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: acquis par la Bibliothèque Vaticane entre 1533 et 1550, le manuscrit est attesté pour la première fois dans l’inventaire de 1550.

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome III, 2ème partie. Fonds Vatican latin, 2901-14740, éds A.-V. Gilles-Raynal, F. Dolbeau, J. Fohlen, Y.-F. Riou, J.-Y. Tilliette, avec la coll. de M. Buonocore, P. Scarcia Piacentini et P.-J. Riamond, Paris, 2010, p. 38 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2010_cat_21_32)

Bibliographie

    • H. Hagen dans G. Thilo et H. Hagen, Seruii grammatici qui feruntur in Vergilii Bucolica et Georgica, III, 2, Appendix Seruiana, Teubner, 1902, p. 323, brève mention
    • V. Zabughin, Giulio Pomponio Leto, 2, Rome, 1912, p. 48-49, description
    • R. Sabbadini, Del commento di Valerio Probo a Virgilio. I. Codici (Historia, 7, 1933, p. 615, brève mention)
    • I. Brummer, Vitae Vergilianae, Leipzig, Teubner, 1933, p. XVII et 73, brèves mentions
    • F. M. Wheelock, The manuscript tradition of Probus (Harv. stud. class. philol. 46, 1935, p. 88-90 et 98)
    • G. Mercati, A proposito del commentario di Probo a Virgilio; article réimprimé dans Id., Opere minori, Vatican, 1937 (Studi e testi, 79) p. 431 et 433-435
    • I. Mariotti, Marii Victorini Ars Grammatica, Introduzione, testo critico e commento, Florence, 1967, p. 40-42, description détaillée avec bibliographie
    • L. Cassano, Il commento di Probo alle Georgiche di Virgilio nel codice posseduto dal Poliziano (Helikon, 9-10, 1969-1970, p. 526 et 528- 537)
    • L. Lehnus, Verso una nuova edizione del commento virgiliano attribuito a Probo. La «Vita Vergilii » (Stud. philol., 3, 1982, p. 186)
    • M. Dykmans, La vita pomponiana de Virgile (Hum. Lov., 36, 1987, p. 86 et 96, simples mentions)
    • G. Brugnoli et F. Stok, Vitae Vergilianae antiquae, Rome, 1997, p. XXXV
    • Réf.: BMBV (1986) 22677-22683, (1991) 12149-12150, (1994) 10731, (1998) p. 491 (2), (2005) p. 638.

Vie du livre

Source des données