Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1751

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89590

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIe s., II + 155 ff. + 1 f. blanc (f. I v°-II v° blancs), f. 153 v°-155 v° sur 2 col., 220 x 135 mm. Initiales de couleurs généralement rouges et jaunes, ornées d’entrelacs blancs. Quelques gloses marginales contemporaines et d’autres du XIVe s.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-153v - Priscianus: Institutiones grammaticae (I-XVI)
    153r - Anthol. lat. 737
    153r - Hieronymus: Excerptum
    153v-154v - Priscianus: De figuris numerorum
    154r-154v - Ps.-Ausonius seu Ps.-Cato: Nomina Musarum
    154v - De Musis
    154v - Godescalcus Orbacensis: De "in" praepositione explanatio (Auszug)
    154v-155r - Versus grammaticales
    155r - Nota grammatica

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-153: Priscianvs, Institutiones grammaticae (I-XVI).

    titre: «PRISCIANVS CESARIENSIS GRAMATICVS IVLIANO CONSVLI AC PATRICIO ».

    (gloses) inc. f. 1 en marge: «Nota quod ista litera uacat usque ad principium secti... ».

    (texte) f. 49 v°, add. à la fin du livre V: «Hoc penum peni... quero te queror a te. ‹φINIΘVS ΗCΘ ARTIS PRISCIANI CESARIENSIS VIRI ELOQVENTISSIMI GRAMATICI LIBER V » (éd. Hertz, dans Keil, Gramm. lat. 2, p. 192-193).

    f. 153: Anthol. lat. 737.

    ces deux vers rubriqués suivent sans transition les Institutiones.

    ~ — ‹Carmen›:

    «Largior hesperior ueneror moror osculor ortor

    Criminor amplector tibi sint communia lector ».

    ~ — Hieronymvs, Excerptum.

    titre: «Hier‹onimus› ».

    texte: «Age penitentiam quandiu poteris, cum enim infirmaris non penitentiam agis sed dolorem et gemitum perspicis. Penitentia frutuosa [sic] est cum tu deste [sic] detestaris uitia, cum enim infirmaris uitia te detestantur ».

    f. 153 v°-154 v°: Priscianvs, De figuris numerorum (extraits remaniés).

    titre: «‹P›Riscianus ad Simacum de numeris ».

    inc. (la préface manque): «Sciendum est cum ab uno ad milies mille numeri notentur... ».

    expl.: «... teste Varonne non componuntur cum esse numeri. Haec autem omnia plenius inuenies in libro Prisciani de numeris unde ista sunt excerpta » (cf. éd. Keil, dans Gramm. lat., 3, Teubner, 1859, p. 406, 3-416, 20).

    f. 154-154v°: Ps. Avsonivs seu Ps. Cato, Nomina Musarum (Anthol. lat. 664) (cum commentario) .

    inc.: «CLIO ystorias. Clio gesta canens transactis tempora reddit... ».

    expl.: «...Calliope litteras. Carmina Calliope libris heroica mandat» (9 v.), éd. R. Peiper, Decimi Magni Ausonii... Opuscula, Leipzig, Teubner, p. 886, p. 412).

    (comm.) inc. f. 154 v°: «Clio interpretatur bona fama, id est cogitatio querende scientie... ».

    expl.: «...nonum bene proferre quod elegeris».

    ~ f. 154 v°: ‹De Musis›.

    titre: «MARCIANVS ».

    inc.: «Muse namque dicte sunt filie Iunonis et Iouis... ».

    expl.: «... Talia capacitas id est terra » (12 lignes -ne figurent pas dans le De nuptiis de Martianus Capella).

    ~ — ‹De Musis›.

    titre: «ALITER ».

    inc.: «Musa dicitur aquatica. Nulla enim uox sonora potest esse sine aqua... ».

    expl.: «...sed etiam omnis uox sonora. Vt illud: «musica in luctu importuna narratio ».

    ~ f. 154 v°: ‹Godescalcvs Orbacensis›, De «in » praepositione explanatio (extrait).

    ~ f. 154v°-155: ‹Versus grammaticales›.

    inc. : «Si quis scire uelis [sic] que declinacio prima

    nomina greca uelitque tercia queue secunda...» (47 v.).

    avec gloses interlinéaires.

    ~ f. 155: ‹Nota grammatica›.

    inc.: «‹C›onsonantes cum in qualibet dictione inter duas uocales locantur... ».

    expl.: «... due consonantes duabus ponantur uocalibus // » (la suite au f. 155 v° est illisible, car le feuillet est jauni et usé).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, écritures petites et assez régulières, sauf aux f. 153 v°-155 v° additions en écriture plus anguleuse, peut-être d’Italie du Nord. L’encre est jaunie sauf à la fin.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Ulrich Fugger (au f. I cote: 280 Hen.); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. I cote du transfert: C. 103/1382).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 398 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliographie

    • G. Mazzini, Il codice Vaticano latino 3313 della grammatica di Prisciano (Arch. lat. med. aev., 1, 1924, p. 214 et 215), simples mentions
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 536
    • A. Vernet, L’histoire de la bibliothèque des Fugger (Scriptorium, 15, 1961, p. 307)
    • M. Gibson, Priscian, “Institutiones grammaticae”: a handlist of manuscripts (Scriptorium, 26, 1972, p. 121), brève mention
    • J. E. Gugumus, Die Bibliothek des Augustiner -Chorherrenstiftes Gross-Frankenthal (Frankenthal, 2, 1972, p. 17), simple mention
    • M. Passalacqua, I Codici..., p. 313 n° 653.

Vie du livre

Sources des données